سالمندان به دلیل افزایش سن با مشکلات زیادی مواجه میشوند. یکی از این مشکلات کاهش بزاق دهان و خشکی دهان است. بزاق دهان مایع روشنی است که نقش مهمی در سلامت دهان و دندان دارد. مهمترین وظیفه‌اش مرطوب نگه داشتن دهان و کمک به جویدن و بلعیدن غذاست. به علاوه بزاق دهان از دهان و دندان مراقبت کرده و مانع پوسیدگی دندان ها میشود. این مایع حیاتی در دهان پروتئین‌ها و موادی دارد که از مینای دندان مراقبت می‌کند.
عوامل بسیاری باعث کاهش بزاق دهان میشوند، از جمله مصرف سیگار، شیمی درمانی و تنفس دهانی. بعضی از داروها مثل داروهای ضد افسردگی و خواب آور هم منجر به کاهش بزاق و خشکی دهان میشوند. در اثر کاهش بزاق، سلامت دهان و دندان ها به خطر می‌افتد. به طوری که ممکن است دندان‌ها زود پوسیده شوند یا عفونت های قارچی در دهان ایجاد شود. افسردگی سالمندان به طور کل موضوع مهمی است.
تغذیه نامناسب هم یکی دیگر از علت های کاهش بزاق دهان است. برخی از سالمندان غذاهای شور و پرادویه می‌خورند. همین مسئله باعث کاهش بزاق دهان میشوند. اگر شما هم خشکی دهان را تجربه کرده‌اید یا عزیزاننان با این مشکل مواجه شده‌اند، تا پایان مقاله همراه ما باشید.
سالمندان و مشکلات مربوط به خشکی دهان
با افزایش سن، بدن مشکلات و سختی‌های زیادی را تجربه می‌کند. اعضای بدن ضعیف میشوند و به مراقبت بیشتری احتیاج دارند. به علاوه برخی از عادت های ناسالم در دوران جوانی و سالمندی این مشکلات را بیشتر می‌کند، از جمله مصرف سیگار و قلیان، مصرف غذاهای شور و پرچرب و نخوردن آب کافی. بدن افراد مسن کم آب میشود و همین کم آبی ممکن است منجر به عفونت دهان و دندان شود. عفونت‌های دهان و دندان هم زندگی را برای سالمندان سخت می‌کند. ممکن است نتوانند مزه غذاها را به خوبی بچشند و به خوبی غذا بخورند.
علاوه بر کاهش بزاق دهان که در این مقاله به آن می‌پردازیم، مشکلات دیگری از جمله پوسیدگی دندان، افتادگی دندان، ضایعات مخاطی، مشکلات مربوط به لثه، زرد شدن دندان‌ها، عقب رفتگی لثه، دندان شل یا جابه‌جا شده هم وجود دارد.
اصلی‌ترین مسئله، پوسیدگی دندان است. سرعت پوسیده شدن دندان در سالمندان ۲ برابر جوانان است. طبق آمارهای منتشرشده، ۶۴ درصد از افراد بالای ۸۰ سال دچار پوسیدگی دندان میشوند. کاهش بزاق دهان، خشک‌شدن دهان و دندان، مسواک نزدن، استفاده نکردن از نخ دندان و فلوراید، سیگار کشیدن از مهمترین دلایل اصلی پوسیدگی دندان‌ها هستند.
علاوه بر این‌ها بعضی از سالمندان دچار عفونت‌های قارچی در دهان میشوند. عفونت‌هایی که به شکل برفک هستند و در اثر مصرف سیگار، مصرف برخی از داروهای استروئیدی و سیستمیک، شیمی‌درمانی و استفاده از دندان مصنوعی رخ می‌دهد. در ضمن در صورتی که سالمندان با زخم‌های دهانی طولانی مواجه شوند، باید حتما به پزشک مراجعه کنند. اگر سالمندان به خوبی از دندان ها مراقبت نکنند یا مرتب به دندانپزشک مراجعه نکنند، این مشکلات تشدید شده و ممکن است به خوبی درمان نشود.
دلیل خشکی دهان در سالمندان چیست؟
عوامل بسیاری وجود دارد که می‌تواند منجر به خشکی دهان شود. ازجمله:
- مصرف دارو: بسیاری از داروها چون آنتی هیستامین‌ها، شل کننده عضلات، بی اختیاری ادرار، فضار خون، ضداترس و… می‌توانند دلیل بر خشکی دهان باشند.
- افزایش سن: معمولا این عارضه در بین سالمندان و افراد پیر و کم توان به شدت بسیار از سایر گروه سنی است.
- سرطان: افرادی که از بیماری سرطان رنج می‌برند به دلیل قرار گرفتن در معرض اشعه و استفاده از داروهای قوی شیمی درمانی، دچار خشکی دهان میشوند.
- جراحی: در صورت آسیب به عصب ناحیه سر و گردن، جراحی این بخش فرد دچار خشکی دهان میشود.
- کم شدن آب بدن: دهیدراته شدن بدن و کاشه یمزان آب لازم بریا بدن می‌تواند یکی از دلایلی خشکی دهان باشد. اما عوامل دیگری چون اسهال، تب و لزر، عرق کردن و… هم باعث کاهش آب بدن میشوند.
- بیماری‌های عفونی: میزان خشکی دهان در بین افرادی که به بیماری‌های عفونی خاص مبتلا هستند، بیسار بیشتر است. این بیماری‌ها میزان آب بدن را به شدت کاهش می‌دهند. در واقع پزشک با دیدن خشکی دهان علاوه بر کبد چرب، احتمال بیماری عفونی و تیروئیدی را می‌دهد.
- ورزش در هوای گرم: ورزش به طور کلی می‌تواند باعث تعریق بدن شود، حال اگر در هوای گرم فعالیت کنید میزان تعریق بیش از قبل خواهد شد. این موضوع با دهیدراته کردن بدن، منجر به خشکی پوست خواهد شد.
- استرس و افسردگی: تنش‌های روحی و روانی، استرس و داشتن اضطراب زیاد هم می‌تواند دلیلی بر خشکی دهان باشد. افسردگی و استرس اگر به موفع درمان نشود علاوه بر خشکی دهان می‌تواند عوارض بسیاری داشته باشد.
خشکی دهان برای سالمندان چه عوارضی دارد؟
خشکی دهان می‌تواند با عوارض بسیاری در سالمندان همراه باشد. ازجمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوسیده شدن دندان‌ها و بوی بد دهان
- اختلال در تکلم و صحبت کردن
- کاهش حس چشایی و کاهش توانایی تشخیص مزه غذاها
- اختلال در بلع و خوردن غذا
- ایجاد عفونت لثه‌ای و دندانی
راه های درمان خشکی دهان در سالمندان
تحقیقات نشان داده که حدود ۲۹ تا ۵۷ درصد از سالمندان با مشکل کاهش بزاق دهان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. البته فقط افزایش سن علت اصلی این مشکل نیست. همانطور که گفتیم مصرف برخی از داروها، ننوشیدن آب کافی، مصرف الکل، سیگار و قلیان کاهش بزاق دهان و خشکی دهان را به همراه دارد. برای رفع مشکل کاهش بزاق دهان یا پیشگیری از آن باید آب کافی بنوشید.
انسان عادی به طور میانگین به ۸ لیوان آب در طول روز احتیاج دارد. ممکن است سالمندان به مقداری بیش از این مقدار احتیاج داشته باشند. البته مصرف آب بیشتر بهتر است با مشورت پزشک انجام شود. برخی از سالمندان مشکلات ادراری یا کلیوی دارند و ممکن است نتوانند آب زیاد بخورند. اگر مشکل خشکی و کاهش بزاق دهان با مصرف آب و مایعات حل نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
مصرف آبمیوه، میوه و سبزی هم در پیشگیری و درمان خشکی دهان سالمندان تاثیر دارد. با مصرف میوه و سبزی، سطح آب بدن تنظیم شده و بزاق دهان هم به حالت عادی برمی‌گردد. آناناس، پرتقال و طالبی بهترین میوه برای رفع و درمان خشکی دهان هستند.
بیشتر بخوانید: درمان خشکی لب سالمندان
مصرف قهوه و چای باعث خشکی دهان میشود، بهتر است سالمندان مصرف قهوه و چای را به حداقل برسانند و از مواد طبیعی برای رفع مشکل کاهش بزاق دهان استفاده کنند.
بهتر است سالمندان به جای قهوه و چای از دمنوش و نوشیدنی های طبیعی و مفید استفاده کنند. دمنوش‌های پونه، بابونه و نعناع، مخلوط آبلیمو و آبجوش و عسل بهترین جایگزین قهوه و چای هستند. علاوه بر این‌ها برخی از متخصصین هم استفاده از آدامس و آبنبات‌های بدون شکر را برای افزایش بزاق دهان پیشنهاد می‌دهند. اگر این راهکار موثر واقع نشد، می‌توانید با مشورت پزشک از ژل‌های مخصوص برای رفع مشکل کاهش بزاق دهان استفاده کنید.
درمان خشکی دهان
معمولا خشکی دهان در سنین سالمندی به عوامل بسیار مختلفی بستگی دارد، برای این عارضه راه‌های درمانی دارویی و گیاهی بسیاری وجود دارد. در قدم اول بهتر است خشکی دهان تشخیص داده شود سپس در پی راه درمان برای این عارضه باشید. در بسیاری از موارد فرد به داروی خاصی آلرژی دارد و در صورت مصرف آن دچار خشکی دهان میشود.
به طور کلی پزشکان با استفاده از روش‌هایی چون افزایش جریان بزاق دهان، کنترل پوسیدگی دندان، درمان عفونت، جایگزین ترشحات از دست رفته سعی می‌کنند تا خشکی دهان در سالمندان را درمان کنند.
یکی از عوامل مهمی که منجر به خشکی دهان میشود عدم توجه به بهداشت دهان و دندان است. مسوارک زدن، استفاده از فلوراید، استفاده از نخ دندان ازجمله مواردی هستند که می‌توانند احتمال بروز خشکی پوست را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: مشکلات دهان و دندان سالمندان
روش‌های گیاهی درمان خشکی دهان کدامند؟
علاوه بر داروهای شیمیایی می‌توان با استفاده از داروهای گیاهی و روش‌های خانگی، خشکی دهان را برطرف کرد. ازجمله این روش‌ها:
- زنجبیل: استفاده از دمنوش زنجبیل علاوه بر اینکه می‌تواند برطرف کننده سموم بدن باشد، وظیفه گرم کردن ریه‌ها و از بین بردن خشکی دهان را به عهده دارد. بهترین شیوه استفاده از زنجبیل برای درمان خشکی دهانف استفاده از دمنوش آن است.
- آلوئه ورا: یکی دیگر از روش‌های گیاهی و از بین برنده خشکی دهان، استفاده از آلوئه ورا است. مقداری از ژل آلوئه ورا را از پوست سبز آن جدا کنید، سپس برای یک ساعت در آب ولرم قرار دهید تا صمغ از آن خارج شود. در نهایت ترکیب به دست آمده را با کمی لیمو و عسل ترکیب کرده و نوش جان کنید. برای بهبودی کامل خشکی دهان بهتر است این ترکیب را سه بار در روز میل کنید، تا به نتیجه درستی برسید.
- گلپر: یکی از گیاهان موثر در درمان خشک دهان، گلپر است. کمی گلپر در دهانتان بریزید و سعی کنید در طی روز مانند آدامس آن را بجوید. یکی دیگر از راه‌های استفاده از این گیاه، خیساندن آن در آب است، سپس آب را صبح‌ها بعد از صبحانه میل کنید.
- رازیانه: عطر و بوی رازیانه علاوه بر اینکه می‌تواند به رفع بوی بد دهان کمک بسیاری کند، ترشح بزاق دهان را هم افزایش می‌دهد. در نتیجه از خشکی دهان جلوگیری خواهد کرد. برای اثرگذاری بیشتر می‌توانید رایانه و شنبلیله را با یکدیگر ترکیب کنید.
- فلفل قرمز: یکی دیگر از راه‌های درمان گیاهی، استفاده از ادویه‌های تند چون فلفل قرمز است. فلفل با تحریک براق دهان، خشکی دهان را از بین میبرد. برای این کار مقدار کمی فلفل قرمز را با انگشت دور زبانتان بزنید، این راه می‌تواند بزاق دهان را تحریک کند.
- کرفس: برای استفاده از کرفس می‌توانید آن را آبگیری کنید، سپس با کمی آب مخلوط کرده و در طی روز چند بار از این نوشیدنی میل کنید. مصرف روزانه از این معجون باعث تقویت ترشح بزاق دهان میشود و شما را از شر خشکی دهان راحت خواهد کرد.
خشکی دهان با استفاده از چه داروهایی رفع میشوند؟
معمولا پزشک برای این دسته از عزیزان که دچار خشکی دهان شده‌اند، چهار گروه دارویی در نظر می‌گیرد.
- حفظ بزاق: در این زمان پزشک بیشتر فرد را به استفاده از یک دستگاه بخور و نفس کشیدن از طریق بینی تشویق می‌کند. بسیاری از پزشکان برای حفظ بزاق دهان آنتی هیستامین و ضداحتقان تجویز می‌کنند، در حالی که این داروها خود می‌تواند به نوعی باعث خشکی دهان شود.
- تحریک بزاق: داروهایی چون سویملین و سالاژن می‌تواند باعث تحریک بزاق دهان شود.
- جلوگیری از پوسیدگی دندان: عارضه‌هایی چون ژینژیوت، پرودونتال و عفونت‌های قارچی می‌تواند باعث پوسیدگی دندان و بو گرفتن دهان شود. استفاه از داروهای ضدقارچی، داروهای ضدعفونت و آنتی باکتریال می‌تواند یک راه درمان مطمعن و قطعی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها و بهداشت دهان باشد.
مصرف چه داروهایی منجر به خشکی دهان میشوند؟
در بسیاری از موارد خشکی دهان برای فرد در اثر مصرف دارو ایجاد خواهد شد. اگر مصرف آن دارو ضروری باشد پزشک دوز آن را کاهش می‌دهد، تا خشکی دهان فر برطرف شود. در غیر اینصورت شما را از مصرف آن منع می‌کند. داروهایی چون داروهای ضدافسردگی، داروهای فشار خون بالا، داروهای اختلال اضطراب، داروهای درمان بی‌خوابی، داروهای بی اختیاری ادرار می‌توانند باعث خشکی دهان شوند.
بیشتر بخوانید: درمان زخم دهان سالمندان
خشکی دهان چه ارتباطی می‌تواند با کبد داشته باشد؟
افراد بسیاری در سراسر جهان از کبد چرب رنج می‌برند. زمانی که چربی بدن بیش از مقدار مشخص شده باشد، کبد را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اما رابطه بین کبد چرب و خشکی دهان چیست؟
باید گفت که خشکی دهان می‌تواند یکی از نشانه‌های کبد چرب باشد. بسیاری از پزشکان بر این باورند که خشکی دهان علاوه بر اینکه یکی از نشانه‌های کبد چرب است، می‌تواند یکی از عوار مصرف دارو باشد. زمانی که کلانژیت صفراوی اولیه رخ دهد به این معنی است که فرد دچار کبد چرب شده است. این خشکی دهان زمانی نگران کننده میشود که ناشی از مشکلات درونی بدن باشد.
سالمندان چگونه از دندان‌هایشان مراقبت کنند؟
همانطور که در بخش‌های قبل توضیح دادیم، عوامل زیادی در سلامت دهان و دندان تاثیر دارد. در صورتی که افراد مسن به طور مرتب سیگار بکشند یا مسواک زدن را فراموش کنند، باید عواقب آن را تحمل کنند. برای جلوگیری از مشکلات دهان و دندان باید سبک زندگی سالم را پیش بگیرید. در درجه اول مصرف سیگار و قلیان را ترک کنید، بعد از خوردن هر خوراکی مسواک بزنید و نخ دندان را فراموش نکنید. آب کافی بنوشید و وقت دندنپزشکی خود را به تعویق نیندازید. فراموش نکنید که شما بیشتر از بقیه باید مراقب سلامت دهان و دندان هایتان باشید. حتما از مسواک نرم استفاده کنید و دندان‌ها را به شیوه درست مسواک بزنید.
برخی از سالمندان نمی‌توانند خودشان مسواک بزنند. در این صورت وظیفه مسواک زدن به عهده پرستار یا مراقب آن‌هاست. در این حالت، پرستار می‌تواند از مسواک برقی یا خمیردندان‌های بدون کف استفاده کند. اگر هم سالمند از دندان مصنوعی استفاده می‌کند، فراموش نکنید که دندان مصنوعی باید بعد از غذا خوردن از دهان خارج شده و با مسواک و خمیردندان شسته شود.
به هیچ وجه از پودرهای ساینده برای شستن دندان مصنوعی استفاده نکنید. لثه‌ها را هم با محلول نمکی رقیق و مسواک نرم تمیز کنید. دندان‌های مصنوعی به مخاط دهان فشار می‌آورند. بنابراین باید در طول شبانه‌روز از دهان خارج شوند. قبل از خواب، دندان های مصنوعی را تمیز کرده و در آب قرار دهید. اگر فرد سالمند آلزایمر دارد، خانواده باید مراقبت بهداشت و دندان را به او یادآوری کند یا پرستار و مراقب فرد این کار را به عهده بگیرد.
جمع‌بندی
یکی از مشکلات شایع در سالمندان خشکی دهان است. در این مقاله سعی کردیم درباره علت‌های این مشکل و روش‌های حل آن صحبت کنیم. مهمترین کار برای جلوگیری از کاهش بزاق دهان، ترک سیگار و دخانیات، مصرف آب کافی و مصرف میوه و سبزیجات است. در صورتی که با روش‌های طبیعی این مشکل حل نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر شما یا عزیزان سالمندتان با مشکل کاهش بزاق دهان مواجه شدید، برای ما درباره این تجربه و راهکارهای برطرف‌کردن آن بنویسید.
سوالات متدوال
دلیل خشکی دهان در سالمندان چیست؟
دلیل خشکی دهان در بیشتر مواقع بالارفتن سن، دیابت، مشکلات تنفسی، کاهش بزاق دهان و مصرف برخی از قرصها است.
درمان فوری خشکی دهان کدام‌اند؟
بهترین درمان برای خشکی دهان، نوشیدن آب است. هنگام صحبت کردن از نوشیدن آب غافل نشوید.
خشکی دهان چه عوارضی دارد؟
باعث میشود که سالمندان مزه اصلی غذاها را تشخیص ندهند و جویدن برای آنها سخت شود. همچین این کمبود آب باعث پوسیدگی دندان میشود.
کدام یک از قرصها باعث خشکی دهان میشوند؟
قرصهای ضد افسردگی، خوابآور، کاهش دهنده فشار خون و … باعث خشک شدن دهان میشوند.
چه موادی برای خشکی دهان مضر است؟
موادی که شور یا ادویهدار هستند و آب بدن را میکشند. همچنین نوشیدنیهایی که کافئین دارند.
