چگونه دوران سالمندی شاد و موفق داشته باشیم؟

سالمندی موفق مقوله‌ای مهم و اجتماعی است که از بخش‌های مختلفی نظیر مثبت نگری، رضایت از زندگی، طول عمر مفید، استقلال و… تشکیل شده است، هر کدام از این عوامل نقش مهمی در زندگی انسان دارند.

افراد میان‌سالی که با موفقیت پیر می‌شوند، در جوانی توانایی برنامه‌ریزی برای آینده را داشته‌اند و نسبت به دنیای پیرامون و توانایی‌های خود به شکلی خلاقانه عمل کرده‌اند، کسانی که دوران سالمندی موفق را تجربه کرده‌اند زندگی را معنادار می‌دانند و در سنین جوانی به طور مداوم فعالیت‌های مفید بدنی داشته‌اند.

سالمندان موفق زندگی آرام و معنوی داشته‌اند و این جریان در لحظه لحظه زندگی‌شان حضور داشته است، آن‌ها همچنین روابطی مثبت با اعضای خانواده و دوستان خود دارند و داوطلبانه در مسئولیت‌های اجتماعی شرکت می‌کنند. این افراد آسیب پذیری کمتری در برابر استرس و فشارهای روانی دارند زیرا شخصیت آن‌ها بر پایه قدرت و مثبت اندیشی شکل گرفته است.

متغیرهای متعددی در شکل‌گیری دوران سالمندی موفق وجود دارد که برخی از این موارد به شرح زیر است:

• حفظ روابط فردی و اجتماعی که در رشد و بهبودی عواطف انسانی مؤثر هستند.
• اهمیت دادن به توانایی‌های خود و دیگران
• شوخ طبعی، توانایی خندیدن و مثبت اندیشی
• ارتباط‌های جدید و دوست‌یابی
• علاقه به یادگیری و دست‌یابی به دیدگاه‌های جدید
• درک و پذیرش محدودیت‌ها
• زندگی در زمان حال
• تمرکز بر اتفاقات و افراد مثبت در زندگی

ارتباط وضعیت سلامت قلب و عروق با خطر زوال عقل

طبق تحقیقات انجام شده افرادی که در سن ۵۰ سالگی از سلامت نسبی قلب و عروق برخوردار هستند، احتمال ابتلای آن‌ها به زوال عقل و آلزایمر کمتر است. افراد در دوران میان‌سالی با کنترل فشار خون و میزان کلسترول می‌توانند از انواع بیماری‌های قلبی و سکته مغزی جلوگیری کنند و خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهند.

برای داشتن دوران سالمندی موفق و سالم افراد باید موارد مهم و متعددی را در نظر داشته باشند؛ استعمال دخانیات یکی از مواردی است که بسیاری از افراد در این دوران به آن توجه نمی‌کنند، رژیم غذایی مناسب، فعالیت‌های ورزشی و بدنی، کنترل قند خون و… از دیگر عوامل جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری‌های قلبی و عروقی و آلزایمر است.

اگر افراد در سنین جوانی به سلامت جسم و روح خود توجه کافی نشان بدهند و از نظر سلامت قلبی و عروقی در وضعیت مناسبی باشند، با بالا رفتن سن و وارد شدن به دوران سالمندی خود را در برابر بیماری‌ها و خطر زوال عقل در امان نگه می‌دارند.

فعالیت بدنی و سالمندی موفق

ورزش و فعالیت بدنی یکی از موارد مهم در داشتن دوران سالمندی موفق محسوب می‌شود؛ فعالیت‌های بدنی را می‌توان به چهار بخش دسته‌بندی کرد: استقامت، قدرت، انعطاف‌پذیری و تعادل؛ هر کدام از این قسمت‌ها تأثیر قابل‌توجهی در سلامت جسم افراد در دوران سالمندی خواهند داشت.

استقامت به وسیله فعالیت‌های هوازی توانایی افراد را برای انجام کارهای روزانه آسان‌تر می‌کند؛ فعالیت‌های هوازی باعث افزایش ضربان قلب و تنفس می‌شود و همین امر سبب می‌شود تا ریه‌ها و سیستم گردش خون کار خود را به خوبی انجام دهند. تمرینات قدرتی نیز باعث می‌شود تا عضلات شخص تقویت شود و افراد می‌توانند دوران سالمندی موفق و پرقدرتی را تجربه کنند.

تمرینات تعادل نیز از دیگر موارد مهم برای افراد میان‌سال است که با انتخاب ورزش‌های سبک می‌توانند این امر را در خود تقویت کنند. همراه با تعادل تمرینات انعطاف‌پذیری باعث ایجاد کشش در عضلات بدن می‌شوند و به شخصِ سالمند کمک می‌کند تا کارهای مربوط به خود و خانه را به راحتی انجام دهد.

فعالیت بدنی منظم و سبک در دوران سالمندی به کاهش خستگی کمک قابل توجهی می‌کند و همچنین می‌تواند سطح استرس و اضطراب را نیز مدیریت و کنترل کند. افراد با وارد شدن به دوران سالمندی ممکن است دچار افسردگی شوند؛ برای جلوگیری از پیدایش این امر پزشکان فعالیت‌های ورزشی و بدنی را توصیه می‌کنند زیرا این فعالیت‌ها روحیه فرد را بالا می‌برد.

یکی از آسان‌ترین فعالیت‌ها؛ پیاده‌روی است که احتیاجی به هزینه اضافی و لوازم خاصی ندارد، با توجه به وضعیت سلامت روح و جسم افراد می‌توانند دوران سالمندی موفق و آرامی را تجربه کنند.

افزایش فعالیت بدنی در توانایی جسمی افراد سالمند نقش مهمی دارد؛ به عنوان مثال با آزمایش بر روی یک گروه از سالمندان که به طور منظم پیاده‌روی می‌کردند، مشخص شد که آن‌ها از سلامت جسمی و روحی بهتری نسبت به دیگر همسالانشان برخوردار هستند.

سلامت قلب و تغذیه در سالمندی موفق

یکی از مهم‌ترین نکات در ایام میان سالی توجه به وضعیت سلامت قلب است؛ ویتامین D نقش بسیار مهمی در ساختار سلول‌های قلب و توانایی پمپاژ آن دارد و می‌تواند شخص را در برابر بیماری‌های قلبی ایمن نگه دارد. سالمندان باید از مصرف چربی‌های مضر و اشباع شده خودداری کنند و به جای آن از روغن‌های گیاهی مانند سویا، زیتون، ذرت و… استفاده کنند.

توجه به میزان کالری‌ها و رژیم غذایی مناسب شخص را در دوران سالمندی از خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و… دور نگه می‌دارد. برای داشتن دوران سالمندی موفق افراد باید توجه کافی به تغذیه خود داشته باشند؛ آن‌ها باید از مصرف انواع چربی و قند خودداری کنند، مصرف شکر یکی از عواملی است که خطر سلامتی سالمندان را افزایش می‌دهد.

پوکی استخوان

با بالا رفتن سن آسیب‌پذیری افراد سالمند در برابر شکستگی‌ها بیشتر می‌شود و بیشتر این آسیب‌ها بر اثر پوکی استخوان اتفاق می‌افتند. سالمندان باید با انجام آزمایش‌های مربوط به پوکی استخوان نسبت به وضعیت سلامت خود آگاه شوند.

دوران سالمندی موفق مشروط به داشتن قوای جسمانی عالی و رعایت رژیم غذایی مناسب است؛ در دوران جوانی مصرف مواد غذایی که شامل کلسیم هستند، نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها در دوران سالمندی ایفا می‌کنند. مصرف انواع ماهی، سبزیجات، پنیر، گردو، کنجد، بادام، کشک و… در استحکام استخوان‌ها نقش دارند. شکستگی‌های لگن و باسن از مواردی هستند که در سالمندان به مراتب بیشتر دیده می‌شوند.

سکته مغزی

سالمندان به مراتب بیشتر در معرض بیماری‌ها و سکته‌های قلبی و مغزی هستند اما برای جلوگیری از این امر و گذراندن دوران سالمندی موفق راه‌های متعددی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• مراقبت‌های پزشکی باید به صورت منظم انجام شوند و با مراجعه به پزشک تمام موارد لازم بررسی شوند.
• کنترل فشار خون و سطح کلسترول از دیگر مراقبت‌های پزشکی ضروری است که باید به آن توجه کافی داشت.
• کنترل قند خون؛ افرادی که دیابت دارند علاوه بر رعایت نکات لازم باید قند خون خود را به شکلی منظم بررسی کنند.
• تغذیه سالم؛ انتخاب غذاهایی بدون چربی‌های اشباع شده، محدود کردن مصرف نمک و شکر، مصرف زیاد میوه و سبزیجات.
• کنترل وزن و خودداری از پرخوری
• فعالیت‌های ورزشی؛ حداقل ۳۰ دقیقه در روز
• استعمال نکردن دخانیات و الکل

رابطه سالمندی موفق و استقلال

دوران جوانی بهترین زمان و موقعیت برای تلاش و پس‌انداز است که برخی از افراد این موضوع را نادیده می‌گیرند و به اصطلاح آینده نگری نمی‌کنند. دوران سالمندی موفق مشروط به آینده‌ نگری است، افراد با برنامه‌ریزی‌های مناسب و پس‌انداز اندوخته مناسب برای ایام میان‌سالی می‌توانند به تجربه سالمندی موفق دست پیدا کنند.

مَسکن یکی از مهم‌ترین موارد در این زمینه است؛ سالمندان با داشتن مسکن استقلال خود را حفظ می‌کنند و نسبت به امنیت آینده خود نگرانی نخواهند داشت، متأسفانه برخی از افراد در سنین میان‌سالی به دلیل نداشتن مسکن به خانه سالمندان منتقل می‌شوند.

استقلال در دوران سالمندی عزت نفس افراد را حفظ می‌کند و آن‌ها را از مراقبت‌های اطرافیان بی‌نیاز می‌کند. پس‌انداز و حساب بانکی شخصی در ایام میان‌سالی به شخص کمک می‌کند تا دوران سالمندی خود را به خوبی پشت سر بگذارد. پس‌انداز کافی در شرایطی که فرد مسکن شخصی ندارد، می‌تواند در موارد دیگری مانند استخدام پرستار مفید واقع شود.

فعالیت‌های اجتماعی

ارتباطات و فعالیت‌های اجتماعی در ایام میان‌سالی باعث می‌شود تا افراد در دوران سالمندی موفق عمل کنند؛ دایره دوستان هر فرد نسبت به ویژگی‌های شخصیتی او متغیر است و هر چه این دایره گسترده‌تر باشد، دامنه ارتباطات فرد نیز وسیع‌تر خواهد بود.

عضویت در گروه‌های ورزشی و محلی یکی از راه‌های آسان برای برقراری ارتباط با دیگران است که در هر سنی امکان‌پذیر است. سالمندان در این ایام به توجه بیشتری نیاز دارند، مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی نیاز به این توجه را برطرف می‌کند و افراد احساس مفید بودن خواهند کرد.

مراقبت‌های دوران سالمندی

ایام سالمندی موفق با مراقبت‌های لازم به دورانی خوش و سالم تبدیل می‌شوند؛ افراد باید در این دوران از مواردی که خطر آسیب دیدگی بیشتری دارند، دوری کنند. فعالیت‌های ورزشی باید با دقت و تحت نظر شخصی حرفه‌ای انجام شوند تا کمترین خطر و آسیب را برای افراد سالمند داشته باشند.

هر چقدر که سالمندان از استقلال شخصی و مالی برخوردار باشند به حمایت فرزندان و اطرافیان خود نیز نیاز دارند؛ فرزندان نیز در قبال والدین خود وظایف مشخصی دارند و باید نسبت به وضعیت سالمندان مسئولیت‌پذیر باشند.

مثبت اندیشی

چه فاکتوری می‌تواند ایام میان‌سالی را موفقیت آمیز باقی نگه دارد؟ سالمندان این گونه پاسخ می‌دهند: سازگاری، خوش بینی و مثبت اندیشی. یکی از عواملی که در هر شرایطی برای سلامت روح و جسم مفید واقع می‌شود، مثبت اندیشی است. بسیاری از افراد سالمند در جوانی شخصیتی سازگار و خوش‌بین داشته‌اند و در برابر سختی و مشکلات مقاومت و صبوری بیشتری از خود نشان داده‌اند، این مؤلفه در شکل‌گیری ایام سالمندی موفق نقش مهمی خواهد داشت.

یوگا و مدیتیشن در سالمندی موفق

مدیتیشن و یوگا فعالیت‌هایی هستند که می‌توانند متناسب با سطح توانایی و استقامت، نیازهای افراد که تحرک محدودی دارند را برطرف کنند. بر اساس تحقیقات انجام شده یوگا منجر به نگرش‌های روان‌شناختی مثبت و تسلط بر ذهن می‌شود. یکی از مزایای یوگا و مدیتیشن بهبود در وضعیت خواب است؛ همچنین کاهش خستگی، کنترل افسردگی، اضطراب و استرس را می‌توان از دیگر فواید مدیتیشن و یوگا دانست.

فعالیت‌ها و محرک‌های شناختی

تحریک ذهن و مغز توسط فعالیت‌های شناختی مانند خواندن، حل کردن معماها، بازی‌های مختلف فکری و… یکی از موارد مهم در ایام میان سالی است. تحقیقات و مطالعات نشان می‌دهند که مشارکت منظم در فعالیت‌های تحریک کننده شناختی می‌تواند خطر زوال عقل را به نسبت بسیاری کاهش دهد.

این فعالیت‌ها و مداخلات شناختی در بهبود جنبه‌های مختلف عملکرد شناختی عینی مانند عملکرد حافظه و عملکردهای اجرایی تأثیر به سزایی خواهد داشت. این محرک‌ها در پیشرفت فعالیت‌های جاری در زندگی روزمره نقش به سزایی خواهند داشت.

حضور در اجتماعات سالم به افراد سالمند کمک می‌کند تا با مشکلات جسمی و روحی خود آشنا شوند و در جهت رفع آن‌ها اقدام کند. جامعه شناسان و روانشناسان سه شاخص از جوامع سالم را که به شکلی مستقیم و مؤثر با سلامت فردی سالمندان ارتباط دارند، بیان کرده‌اند:

1. محیط فیزیکی مثبت که فاقد صدا و آلودگی صوتی است، نور کافی نیز باید در نظر گرفته شود.
2. محیط اجتماعی مثبت که شامل عدم وجود جرم و جنایت، دسترسی آسان به مکان‌های ضروری و یافتن محیط‌های ایمن و سالم.
3. محیط خدماتی مثبت که شامل دسترسی ساده و ایمن به حمل و نقل سریع و ارزان، در دسترس بودن مراکز عمومی.

به طور کلی دوران سالمندی موفق شامل سه اصل کلی است:

• سلامتی خوب با خطر کم بیماری و ناتوانی
• عملکرد ذهنی و جسمی بالا
• تعامل فعال با زندگی

در آخر

مشارکت در فعالیت‌ها و رفتارهای اجتماعی بر شیوه زندگی افراد تأثیر مستقیم دارد و همچنین باعث افزایش میزان سلامت جسم و روح در جامعه خواهد شد. برای داشتن دوران سالمندی موفق توجه به مواردی نظیر تغییر رژیم غذایی، تعاملات اجتماعی و شناختی، فعالیت‌های مناسب بدنی و ورزشی، کنترل اختلالات روحی و روانی و… امنیت بیشتری برای افراد در این ایام ایجاد خواهد کرد.