کم شنوایی در سالمندان: پیامدهای روانی و جسمی

کم شنوایی سالمندان یکی از مشکلات شایعی است که در اثر قرار گرفتن در معرض سر و صدای زیاد، برخی بیماری‌ها، وراثت و البته سالخوردگی به وجود می‌آید. بروز این عارضه، مشکلات متعددی را در پی دارد که از آن میان می‌توان به ناتوانی در برقراری ارتباط کلامی موثر و درک نکردن توصیه‌های پزشکی و هشدارهای گوناگون اشاره کرد. این مشکل بیشتر برای سالخوردگان اتفاق میفتد که پزشک تصمیم به تجویز سمعک برای سالمندان می‌گیرد.

به طور تقریبی می‌توان گفت، یک نفر از هر سه نفری که در فاصله سنی ۶۵ تا ۷۴ سالگی قرار دارند به اختلال کم شنوایی دچار هستند. با این حال، برخی افراد حتی حاضر نیستند بپذیرند که شنوایی آن‌ها دچار مشکل شده است.

در برخی موارد، افسردگی در سالمندان ناشی از مشکل شنوایی است و که باعث میشود افراد مسن از ناتوانی درک صحبت‌های اطرافیان خجالت‌زده شوند. گاهی اوقات، سنگینی گوش سالمندان موجب برداشت‌های اشتباهی شده و ناتوانی پاسخگویی به موقع و درست سالمندان حمل بر حواس‌پرتی آن‌ها می‌شود.

مشکلات شنوایی اگر نادیده گرفته شده و به موقع درمان نشوند ممکن است رو به وخامت بگذارند. بنابراین، اگر به این اختلال دچار شده‌اید، بهتر است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. استفاده از سمعک برای سالمندان یکی از ساده‌ترین روش‌های موثر است. در برخی موارد، ممکن است درمان با دارو یا عمل جراحی نیز توسط پزشک توصیه شود.

مطالعات نشان داده‌اند، سالمندانی که با مشکل شنوایی دست و پنجه نرم می‌کنند بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به زوال عقل قرار دارند. به این معنی که قابلیت‌های شناختی، نظیر حافظه و تمرکز در سالمندان کم‌شنوا با سرعت به مراتب بیش‌تری تحلیل می‌رود. بنابراین، درمان مشکلات شنوایی یکی از ملزومات ارتقاء سلامت شناختی بوده و در بهبود آن اهمیت دارد.

علائم کم شنوایی در سالمندان

در صورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه می‌کنید، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید:

• انجام مکالمه تلفنی برای شما دشوار است.
• وقتی دو یا چند نفر در حال گفت‌وگو هستند به سختی می‌توانید، صحبت‌های آن‌ها را دنبال کنید.
• اغلب، از سایرین درخواست می‌کنید که گفته‌های خود را تکرار کنند.
• آن قدر صدای تلویزیون یا رادیو را بلند می‌کنید که اطرافیان شما شکایت می‌کنند.
• در صورت وجود صداهای پس زمینه، با شنیدن موضوع اصلی مشکل دارید.
• به نظرتان می‌رسد که اطرافیان شما به طور دائمی حرف‌های خود را به صورت زمزمه‌وار بیان می‌کنند.
• متوجه نمی‌شوید، اطرافیان به ویژه زنان و کودکان چه موقع شما را خطاب قرار می‌دهند.

بیشتر بخوانید: بهترین نوع سمعک سالمندان

انواع‌ کم شنوایی در سالمندان

کاهش شنوایی ممکن است به اشکال گوناگونی خود را نشان داده و احتمال لزوم استفاده از سمعک برای سالمندان را افزایش دهد. این مشکل در مواردی می‌تواند خفیف بوده و تنها فرکانس‌های به خصوصی نظیر صدای زنان و کودکان را از حیطه شنوایی فرد خارج کند یا ممکن است کل شنوایی فرد را تحت تأثیر خود قرار دهد. در مجموع، کاهش شنوایی را می‌توان در دو گروه عمده طبقه‌بندی کرد:

• کم شنوایی حسی-عصبی

این مشکل در صورتی روی می‌دهد که گوش داخلی یا عصب شنوایی متحمل آسیبی شده باشند. به طور معمول، این نوع کم شنوایی در سالمندان  برگشت‌ناپذیر و دائمی خواهد بود. در این صورت، پزشک متخصص برای سالمندان سمعک تجویز می‌کند.

• کم شنوایی انتقالی

این مشکل زمانی روی می‌دهد که امواج صوتی نتوانند به گوش داخلی برسند. در اغلب مواقع، عواملی نظیر تجمع موم یا جرم گوش، وارد شدن مایعات یا سوراخ شدن پرده گوش عامل اصلی بروز این مشکل شناخته می‌شوند. مراجعه به پزشک متخصص و استفاده از روش‌های درمانی، سمعک برای سالمندان و حتی در مواردی، انجام عمل جراحی می‌تواند در بازیابی افت شنوایی این افراد موثر باشد.

نشانه های کاهش شنوایی در سالمندان

معمولا افراد سالمند به مرور زمان مشکل شنوایی پیدا می‌کنند، به یک باره شنوایی خود را از دست نمی‌دهند. این عارضه هم نشانه‌ها و علائمی دارد که با توجه به آن‌ها می‌توانید تشخص دهید که فرد سالمند شنوایی‌اش کاهش پیدا کرده یا نه. این نشانه‌ها و علائم عبارتنداز:

• فرد سالمند نیاز به تکرار صحبت دارد، از شما می‌خواهد بار دیگر جملات خود را تکرار کنید.
• تلویزیون، موسیقی، رادیو و… را با صدای بلند گوش می‌کند.
• صدای دیگران را به راحتی نمی‌شنود، باید دقت و تمرکز بالایی داشته باشد.
• فرد سالمند در حین گفتگو بیشتر به لب‌هایتان نگاه می‌کند، افرادی که شنوایی خود را از دست می‌دهند معمولا لب‌خوانی می‌کنند.
• زمانی که از فاصله دور با فرد سالمند صحبت می‌کنید صدایتان را نمی‌شوند.
• به بیشتر صداهای محیط اطراف واکنشی نشان نمی‌دهد.
• در بسیاری از مواقع پاسخ صحبت‌های دیگران را نمی‌دهند.

جلوگیری از کم شدن شنوایی در دوران سالمندی

با توجه به پیشرفت علم پزشکی در زمینه‌های مختلف، هنوز در این زمینه پزشکان و دانشمندان نتوانسته‌اند روش درمان قطعی برای کم شدن میزان شنوایی افراد در سنین سالمندی پیدا کنند. در بسیاری از موارد پزشک برای درمان کم شنوایی استفاده از سمعک را پیشنهاد می‌دهد، اما راه‌های دیگری هم وجود دارد که می‌تواند از بروز زودهنگام این عارضه کم شنوایی جلوگیری کند.

• سعی کنید هر سال برای چکاب کامل گوش خود به پزشک مراجعه کنید.
• به هیچ عنوان خود را در معرض صداهای بلند قرار ندهید.
• ازگوش پاک کن استفاده نکنید، این وسیله نه تنها گوش‌هایتان را تمیز نمی‌کند بلکه جرم‌های داخل را پشت پرده گوش نگه می‌دارد.

فیلم آموزشی پیرامون بیماری‎های گوش و مشکلات شنوایی

پیرگوشی (Presbycusis)

پیرگوشی در سالمندان یا همان کم شنوایی سالمندان مشکلی است که با بالا رفتن سن و به تدریج پدیدار می‌شود. به نظر می‌رسد تغییرات ساختاری گوش درونی و عصب شنوایی در ایجاد این معضل دخیل باشند. ممکن است در اثر پیرگوشی، افراد نتوانند صداهای بلند را تحمل کرده یا توانایی شنیدن گفتگوهای معمول را از دست بدهند.

کم شنوایی در سالمندان، به طور معمول در هر دو گوش اتفاق افتاده و به طور یکسان بر آن‌ها اثر می‌گذارد. همان‌طور که گفته شد، پیرگوشی به تدریج روی می‌دهد؛ بنابراین، ممکن است فرد متوجه نشود که بخش قابل توجهی از قدرت شنوایی خود را از دست داده است. در این صورت، استفاده از سمعک برای سالمندان موثر خواهد بود.

بیشتر بخوانید: التهاب گوش سالمندان

افسردگی در سالمندان کم شنوا

کم شنوایی در سالمندان میتواند عواقب روانی و ذهنی بدی را به وجود بیاورد. تصور کنید سالمندی را که برای انجام امور خودش، به مکان‌های عمومی میرود. مشکل کم شنوایی و پیرگوشی در نفهمیدن کلمات دیگران، چالش بسیار بزرگی است. به طور معمول استرس برای صحیح انجام شدن همه امورد در دوران سالمندی بالا میرود. پس این کم شنوایی میتواند افراد مسن را بیشتر دچار اضطراب کند. همین روال دلیلی بر کناره‌گیری سالمندان از جامعه میشود.

منزوی شدن سالمندان بر اثر کم شنوایی

تکرار مشکلات در زندگی عادی به صورت متوالی، شاید دایره ارتباط سالمندان را کم کند. فرد مسن میداند که برای برقراری ارتباط با دیگران مجبور است زمان زیادی را صرف کند و فرد مقابل او باید شمرده شمرده صحبت کند یا با صورت خودش، مفهوم کلمات را برساند. این نا امیدی کم کم کنجکاوی سالمند را از بین میبرد. تحرک در انجام کارهای شخصی سالمند کم میشود.

زنگ زدن یا وزوز گوش

وزوز گوش، اتفاق شایعی است که اغلب سالخوردگان آن را تجربه می‌کنند. زنگ زدن گوش، علیرغم نامی که دارد، ممکن است با شنیدن صدای غرش، تیک‌تیک، سوت یا وزوز همراه باشد. این مشکل می‌تواند به صورت گاه و بی‌گاه پدیدار شده و ممکن است در یک یا هر دو گوش ظاهر شود. این قبیل صداها می‌توانند بلند و گوشخراش یا ملایم باشند.

در برخی موارد، وزوز گوش از نخستین علائم آغاز روند کم شنوایی در سالمندان بوده و در عین حال، می‌تواند حاصل مشکلاتی نظیر فشار خون بالا در سالمندان، آلرژی یا عارضه جانبی استفاده از داروی به خصوصی باشد. به خاطر داشته باشید که زنگ زدن گوش، به خودی خود یک بیماری نبوده و در اصل، یک نشانه است. این مشکل، ممکن است به دلایل بسیار ساده‌ای نظیر افزایش حجم جرم گوش و انسداد کانال شنوایی اتفاق افتاده یا حاصل وجود برخی مشکلات در وضعیت سلامت عمومی بدن باشد. بنابراین، رفع مشکلات مذکور و استفاده از سمعک برای سالمندان در این زمینه نیز موثر خواهد بود.

دلایل ضعف شنوایی در سالمندان

قرار گرفتن مداوم در معرض صداهای بلند یکی از شایع‌ترین دلایل بروز ضعف شنوایی در سالمندان است. حضور دائمی در کارخانجات، مجاورت با دستگاه‌های صنعتی پر سر و صدا یا در مکان‌هایی که موسیقی با صدای بسیار بلندی در آن جا نواخته یا پخش می‌شود، احتمال آسیب گوش درونی و به تبع آن کم شنوایی در سالمندان را افزایش می‌دهد. صداهای بلند موجب به وجود آمدن عارضه زنگ زدن گوش نیز می‌شوند. به خاطر داشته باشید که برای جلوگیری از ایجاد صدمات مذکور، در چنین فضاهای آسیب‌زایی لازم است از ابزارهای محافظ گوش استفاده کنید.

تجمع جرم یا مایع ممکن است باعث انسداد کانال شنوایی شده و سنگینی گوش را به دنبال داشته باشد. در این صورت بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کرده و با استفاده از روش‌های درمانی مناسب، استفاده از سمعک و تمیز کردن کانال شنوایی، مشکل خود را برطرف کنید.

سوراخ شدن یا به بیان دیگر پاره شدن پرده گوش نیز یکی دیگر از دلایل بروز کم شنوایی در سالمندان به شمار می‌رود. عواملی از قبیل عفونت، فشار یا فرو کردن اجسامی نظیر گوش پاک‌کن ممکن است به پرده گوش آسیب زده و آن را سوراخ کند. در صورت وجود درد یا خارج شدن مایعات از گوش لازم است به پزشک متخصص مراجعه کنید. به احتمال قوی، در چنین شرایطی پزشک با تجویز سمعک برای سالمندان به آن‌ها کمک خواهد کرد.

بیماری‌هایی نظیر دیابت یا فشار خون بالا از جمله مشکلات شایع دوران سالخوردگی به شمار می‌روند. ابتلا به هر یک از این بیماری‌ها نیز می‌تواند در کاهش شنوایی نقش موثری داشته باشد.

قرار گرفتن در معرض برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها، عفونت گوش میانی، بیماری قلبی، سکته مغزی، صدمات مغزی و تومور هم ممکن است بر کیفیت شنوایی شما تأثیر بگذارد. در این قبیل موارد هم اغلب، سمعک برای سالمندان تجویز می‌شود.

علاوه بر آن چه گفته شد، ضعف شنوایی می‌تواند ناشی از مصرف برخی مواد دارویی خاص نظیر داروهای اتوکسیک (Ototoxic) هم باشد. این داروها برای درمان عفونت‌های حاد، سرطان و بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار گرفته و ممکن است گوش میانی را دچار آسیب کنند. برخی آنتی‌بیوتیک‌ها هم در زمره داروهای اتوکسیک جای دارند. حتی، مصرف آسپرین در سالمندان با مقادیر خاص هم ممکن است در این زمینه مشکلاتی را به وجود آورد. بنابراین، هنگام استفاده از هر دارویی ابتدا از عوارض جانبی آن آگاهی یافته و در این باره با پزشک متخصص مشورت کنید.

وراثت نیز از جمله عوامل موثر در کم شنوایی افراد مسن به شمار می‌رود. تمامی مشکلات وارثتی در بدو تولد ظاهر نمی‌شود و ممکن است به تدریج و با گذشت سال‌ها نمود پیدا کنند. به عنوان مثال، اتواسکلروز (otosclerosis) یک بیماری موروثی است که منجر به رشد غیرطبیعی استخوان‌ها شده و عملکرد ساختار داخلی گوش را با مشکل مواجه می‌کند. در این موارد نیز، استفاده از سمعک برای سالمندان موثر خواهد بود.

روش مقابله با کم شنوایی سالمندان و بازنشسته

در صورت بروز هر یک از علائم ناشی از کم شنوایی در سالمندان و میانسالی به پزشک مراجعه و در صورت نیاز از ابزارهایی نظیر سمعک برای سالمندان استفاده کنید. اگر احساس می‌کنید که شنوایی شما دچار مشکل شده، باید:

• اطرافیان خود را در جریان بگذارید.
• از مردم خواهش کنید که به صورت رو در رو و شمرده و آرام با شما صحبت کنند.
• از افراد بخواهید تا بدون فریاد زدن با صدای بلند با شما حرف بزنند.
• به گفتگوها و حرکات بدن و صورت اشخاص دقت کنید.
• اگر متوجه موضوعی نشدید، فرد مقابل را در جریان بگذارید.
• از طرف مقابل درخواست کنید که حرف خود را دوباره و با استفاده از ترفندهای بالا تکرار کند.
• مکان مناسب گوش دادن را پیدا کنید. به عنوان مثال، در مواردی می‌توانید خود را میان بلندگو و منبع صداهای خارجی قرار داده یا برای ادامه مکالمات شخصی، به دنبال مکان آرام‌تری باشید.
• از همه مهم‌تر این که در صورت مواجه شدن با مشکل شنوایی بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید. استفاده از سمعک برای سالمندان یکی از روش‌های موثری است که در زمینه بهبود شنوایی به آن‌ها کمک خواهد کرد.

نکات مهم در زمان صحبت کردن با فرد کم شنوا

زمانی که با یک فرد سالمند که دچار مشکلات شنوایی است صحبت می‌کنید، باید به نکات مهمی توجه داشته باشید. این فرد سالمند همانند یک فرد معمولی و سالم نمی‌تواند به راحتی با شما همکلام شود. به همین دلیل بهتر است در برخورد با افراد سالمند کم شنوا صبر و حوصله زیادی داشته باشید.
در حین برخورد و صحبت کردن با این افراد باید همواره به چند نکته توجه کنید:

• در حین صحبت کردن کاملا در مقابل فرد سالمند قرار بگیرید تا به راحتی بتواند لب‌‌خوانی را انجام دهد.
• سعی کنید صحبت‌ها و جملات خود را بلند نکنید، حدالامکان کوتاه و ساده صحبت کنید.
• سعی کنید در زمان صحبت کردن محیط آرام باشد و از روشن کردن تلویزیون در حین گفتگو به شدت بپرهیزید.
• سعی کنید آرام و کاملا شمرده با فرد سالمند صحبت کنید، از صحبت کردن تند بپرهیزید.

مراقبت از سالمند کم شنوا یا مبتلا به پیرگوشی

مراقبت از افراد سالمندی که مبتلا به کم شنوایی هستند در مقایسه با افراد سالمند معمولی کمی بسیار متفاوت است. در مراقبت و نگهداری از این افراد باید به توصیه‌ها و نکات مراقبتی بسیار مهمی توجه کنید. این توصیه‌ها عبارتنداز:

• این افراد به هیچ عنوان نباید در محیط‌های شلوغ و پرسروصدا قرار بگیرند.
• به هیچ عنوان از گوش پاک کن و اشیا تیز برای تمیز کردن گوش سالمندان استفاده نکنید.
• بعد از حمام فرد سالمند تنها مجرای اصلی گوش را با دستمال کاغذی خشک کنید، به هیچ عنوان بعد از حمام از گوش پاک کن برای فرد سالمند استفاده نکنید.

روش صحبت کردن با فردی که دچار ضعف شنوایی شده است

در هنگام مکالمه با شخص کم‌شنوا بهتر است موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• افراد کم‌شنوا را در بحث‌های گروهی شرکت دهید.
• در رستوران‌ها و مراکز پر سر و صدا، گوشه آرامی را برای گفتگو انتخاب کنید.
• در عین صحبت کردن، از حرکات چهره و بدن برای بیان منظور خود استفاده کنید.
• تلاش کنید که مکان گفتگو دارای نورپردازی مناسبی باشد تا فرد کم‌شنوا بتواند حرکات چهره و بدن شما را ببیند و با کمک آن‌ها درک بهتری از مکالمه داشته باشد.
• با فرد کم‌شنوا از روبه‌رو صحبت کرده و تماس چشمی خود را با او حفظ کنید.
• شمرده و با صدایی بلندتر از حد معمول صحبت کنید. توجه داشته باشید که نیازی نیست فریاد بزنید.
• در هنگام جویدن آدامس یا خوردن غذا صحبت نکنید.
• در صورت لزوم، از کلمات ساده‌تری استفاده کرده و جملات خود را تکرار کنید.
• دقت کنید که در هر نوبت تنها یک نفر صحبت کند.
• صبور، آرام و مثبت باشید.
• در صورت لزوم، از فرد مقابل بپرسید که برای بهبود مکالمه چه کمکی از دست شما ساخته است.
• استفاده از سمعک برای سالمندان را توصیه کنید.

ابزارهای موثر برای کمک به مشکل کم شنوایی در افراد مسن

ممکن است پزشک متخصص برای غلبه بر مشکل کم شنوایی در سالمندان، استفاده از سمعک برای سالمندان و افراد کم‌شنوا را تجویز کند. سمعک یک دستگاه الکترونیکی مجهز به باتری است که صداها را بلندتر کرده و آن‌ها را با قدرت بیش‌تری به گوش می‌رساند.

قبل از خرید سمعک برای سالمندان، بهتر است از پزشک بخواهید که عملکرد آن را بر روی گوش آن‌ها آزمایش کند تا اطمینان یابید استفاده از این وسیله در بهبود شنوایی موثر خواهد بود. پزشک متخصص یا کارشناس شنوایی‌سنجی، بیمار را با روش استفاده از سمعک آشنا خواهد کرد.

روش‌های دیگری نظیر کاشت حلزون و استفاده از برخی اپلیکیشن‌های تلفن همراه و تجهیزات هشدار دهنده نیز می‌توانند در بهبود روند شنوایی این افراد موثر باشند. کاشت حلزون از جمله روش‌هایی است که برای درمان کم شنوایی شدید در سالمندان به کار رفته و برای همه افراد کاربردی ندارد. علاوه بر استفاده از سمعک، سیستم‌های هشدار نیز می‌توانند با زنگ در، ابزارهای آشکارساز دود و زنگ ساعت همکاری کرده و در صورت لزوم با ارسال سیگنال‌های بصری یا ارتعاش، شخص را از اتفاقات اطراف مطلع سازند. به عنوان مثال، چراغ چشمک‌زنی که همراه با زنگ در کار می‌کند به شما اطلاع خواهد داد که شخصی پشت در است. همین امر درباره زنگ تلفن نیز صادق است. البته، برخی افراد برای آگاهی از دریافت تماس تلفنی به ارتعاشات دستگاه متکی هستند.

این روزها، انواع خاصی سمعک برای سالمندان وجود دارد که بدون تجویز پزشک به فروش می‌رسد. استفاده از این قبیل سمعک‌ها نیز در بهبود شنوایی و برقراری ارتباطات روزمره موثر بوده و به سالخوردگان کمک می‌کند تا طیف خاصی از اصوات را به خوبی بشنوند. با این حال، بهتر است قبل از انجام هر کاری با پزشک متخصص مشورت کنید.

سوالات متداول در رابط با کم شنوایی سالمندان

علت و دلیل کم شنوایی در سالمندان چیست؟

کم شنوایی دلایل متفاوتی از قبیل وراثت، عفونت با باکتری یا ویروس، بیماری‌های شایع سالمندان دارد.

علائم کم شنوایی در سالمندان چیست؟

تقاضای دوباره تکرار کردن جملات، زیاد کردن صدای تلویزیون یا تلفن همراه، عدم قدرت در تفکیک صداها و همه و همه از علائم مهم کم شنوایی هستند.

کم شنوایی چه عوارضی میتواند داشته باشد؟

آسب روانی کم شنوایی بسیار بیشتر از آسیب جسمی آن است. افسردگی، منزوی شدن، استرس و اضطراب همگی از عوارض روانی و اخلاقی کم شنوایی است.

کم شنوایی چند نوع دارد؟

نوع اول کم شنوایی حسی-انتقالی است که مشکل در عصب گوش داخلی صورت میگیرد و بیشتر در سالمندان رخ میدهد. نوع دوم کم شنوایی انتقالی است با ورود عفونت یا تجمع موم ایجاد میشود که به پاره شدن پرده گوش می‌انجامد.