تمامی مراقبت لازم از دندان مصنوعی سالمندان را بدانید

معمولا تعداد سالمندانی که در سن بالا دندان‌های سالمی داشته باشند، خیلی کم است. هر چقدر سن بالاتر می‌رود بسته به این‌که چقدر در طول زندگی از دندان‌ها مراقبت شده باشد، شاهد خراب‌ شدن و از بین‌رفتن آن‌ها هستیم. برای حل این مشکل در سالمندان یا به طور کلی کسانی که به هر دلیلی دندان‌های خود را از دست می‌دهند از دندان مصنوعی استفاده می‌شود. دندان مصنوعی سالمندان به طور کامل یا جزئی جایگزین دندان اصلی می‌شود. طبیعی است که در آغاز عادت‌کردن به آن سخت است اما به مرور عادی می‌شود.

در این نوشته می‌خواهیم از دندان‌های مصنوعی و نکته‌های مهم مربوط به آن بگوییم.

اگر به نقطه‌ای رسیده‌اید که احساس می‌کنید باید دندان‌های طبیعی را بکشید و از دندان‌های مصنوعی استفاده کنید این مطلب می‌تواند برای شما مفید باشد.

دندان مصنوعی سالمندان چیست؟

دندان مصنوعی یا پروتز دندان همان‌طور که از نام آن پیداست یک اندام برساخته و مصنوعی است که جایگزین دندان طبیعی می‌شود.

جنس دندان مصنوعی از پلاستیک یا فلز است. برای هر کسی جداگانه سفارش داده می‌شود و با توجه به نیاز و فرم دندان هر فرد به دو صورت کامل و تکه‌ای ساخته می‌شود.

دندان مصنوعی فرم طبیعی صورت، مخصوصا گونه و لب را حفظ می‌کند و عملکرد آن با دندان طبیعی هیچ فرقی ندارد.

انواع مختلف دندان مصنوعی سالمندان

• دندان مصنوعی کامل

وقتی همه دندان‌های طبیعی بالا یا پایین یا هر دو از بین رفته باشند، باید از این نوع دندان استفاده کرد. دندان کامل به دو شکل فوری و معمولی تهیه می‌شود. نوع فوری برای این است که تا زمان آماده‌شدن دندان اصلی بیمار از نداشتن دندان رنج نبرد.

اما نوع معمولی بعد از ۸ تا ۱۲ هفته بعد از اینکه همۀ دندان‌ها کشیده شدند و التیام پیدا کردند، در دهان گذاشته می‌شوند.

• دندان مصنوعی تکه‌ای

این دندان‌ها جزئی یا تکه‌ای که به آن پروتز پارسیل هم می‌گویند، دندانی متحرک و بسیار ظریف است، پایه فلزی و بدنه پلاستیکی دارد و همرنگ لثه ساخته می‌شود. اگر کسی مایل نباشد از ایمپلنت استفاده کند می‌تواند از این نوع دندان استفاده کند.

این نوع دندان در کنار دندان‌های طبیعی استفاده می‌شود. در واقع این دندان‌های طبیعی، لثه‌ها، پلاستیک و فلز هستند که این نوع دندان را در دهان حفظ می‌کنند.

• دندان ایمپلنت

ایمپلنت راهی تقریبا گران‌قیمت برای جایگزین‌کردن دندان طبیعی است که برای همه افراد هم مناسب نیست.

ایمپلنت به صورت پایه بریج ثابت استفاده می‌شود. در این حالت دیگر به دندان متحرک مصنوعی نیازی نیست. بهترین حالت ترکیب ایمپلنت و بریج است و بیشتر حالت طبیعی دندان را به وجود می‌آورد.

روش انجام ایمپلنت به این صورت است که از شش ماه قبل قلاب فلزی در داخل استخوان فک کاشته می‌شود. استخوان فک دور این قلاب شکل می‌گیرد که ترمیم ایمپلنت به دور این قلاب انجام می‌شود. ایمپلنت کم‌کم مانند یک دندان طبیعی میان دندان‌ها جا می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: ایمپلنت دندان در سالمندان

دندان مصنوعی چه حسی دارد؟

طبیعی است که حالت دندان مصنوعی دقیقا مانند دندان طبیعی نیست. چون به هر حال یک عضو خارجی محسوب می‌‌شود. زمانی طول می‌کشد تا به دندان‌های مصنوعی عادت کنید.

در ابتدا غذاخوردن وقت شما را بیشتر می‌گیرد؛ چون باید با احتیاط غذا بخورید و از غذاهای نرم و تکه‌تکه‌شده استفاده کنید.

اتفاق دیگری که می‌افتد این است که ترشحات بزاق زیاد می‌شود. اما بعد از چند هفته به حالت عادی برمی‌گردد.

چگونه از دندان‌های مصنوعی مراقبت کنیم؟

این دندان‌ها جایگزین دندان طبیعی شده است اما شاید به همان اندازه به مراقبت نیاز داشته باشد. قبل از هر چیز بهتر است در انتخاب پزشکی که برای شما دندان مصنوعی می‌سازد دقت کنید. ساختن این نوع دندان کار ظریف و پیچیده‌ای است. اگر درست ساخته نشود بعدا مشکلات بسیاری را در پی دارد.

• اگر دندان مصنوعی دهان و فک شما را اذیت می‌کند حتما به پزشک مراجعه کنید و آن را تعمیر، تنظیم یا تعویض کنید.
• شیوه درست گذاشتن و برداشتن دندان‌های مصنوعی را از پزشک بیاموزید و همیشه بر طبق آن عمل کنید.
• همان‌قدر که به شستن دهان و دندان اهمیت می‌دهید باید مرتب دندان مصنوعی را هم بشویید و مانند دندان طبیعی از آن مراقبت کنید.
• برای شست‌وشو و ضدعفونی کردن این دندان‌ها بهتر است از قرص‌هایی استفاده کنید که مخصوص این کار هستند و در داروخانه‌ها وجود دارند. اگر دندان مصنوعی ضد عفونی نشود موجب بروز قارچ و عفونت در دهان می‌شود.
• دندان‌های مصنوعی را با مواد سفیدکننده، شوینده‌های آشپزخانه، آب داغ، الکل و مانند این‌ها نشویید. چون بخش‌های رنگی پروتز را سفید می‌کنند و به طور کلی به پروتز آسیب می‌زنند.
• در زمان خواب از این دندان‌ها استفاده نکنید. چون هم دندان آسیب می‌بیند هم به لثه‌ها فشار می‌آید.
• اگر مشکلی برای دندان مصنوعی پیش آمد خودتان سعی نکنید آن را تعمیر کنید؛ چون کوچک‌ترین ناهماهنگی در تنظیم آن مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
• اگر دندان‌ها حالت برآمدگی پیدا کرد آن را در محلولی که چهار واحد آب و یک واحد سرکه دارد بگذارید. اگر با این کار به حالت طبیعی برنگشت آن را پیش پزشک ببرید.
• دندان‌های مصنوعی با گذشت زمان کیفیت خود را از دست می‌دهد و لق می‌شود. اگر پروتز شما لق شد حتما آن را تنظیم یا تعویض کنید تا دچار مشکل زخم و عفونت نشوید.
• دندان‌های مصنوعی هیچ‌و‌قت نباید خشک بشود. وقتی آن را از دهان خارج می‌کنید در محلول‌های مخصوص نگهداری دندان مصنوعی یا آب معمولی بگذارید. دندان مصنوعی سالمندان باید به درستی مراقبت شود.
• باید مراقب باشید دندان‌های مصنوعی روی جای سختی نیفتد. چون بسیار حساس است و ممکن است بشکند. اگر می‌خواهید آن را بررسی کنید یا جایی بگذارید از یک پارچه یا حولۀ خیس استفاده کنید.

طرز تمیز کردن دندان مصنوعی

در سالمندان تمیز کردن دندان‌های مصنوعی سالمندان کار دشوار و سختی نیست. امروزه خمیردندان‌های مخصوص دندان‌های مصنوعی و محلول‌های مخصوص، به بازار عرضه شده که می‌توان به راحتی و با کمک یک مسواک دندان را تمیز کرد. توجه داشته باشید که برای سفید کردن دندان مصنوعی نباید از دیگر شوینده‌ها استفاده کرد.

برای بازسازی مشکلات دندان مصنوعی چه کار کنیم؟

برای ترمیم و بازسازی دندان مصنوعی به هیچ عنوان از مواد شیمیایی و چسب استفاده نکنید. اگر دندان مصنوعی شما ترک خورد یا دچار شکستگی شد باید به پزشک مراجعه کنید، تا آن را ترمیم کند. توصیه‌های ساده برای کنار آمدن بهتر با دندان مصنوعی

• بهتر است در هفته اولی که سالمند از دندان مصنوعی استفاده می‌کند در تمامی لحظات، حتی خواب هم دندان را در دهانش قرار دهد.
• در روزهای اول سعی کنید زیاد صحبت کنید، بخندید تا دهانتان به دندان مصنوعی عادت کند.
• در هنگام تمیز کردن یا درآوردن دندان دقت کنید که از دستتان لیز نخورد. دندان‌های شکننده هستند و به سرعت می‌شکنند.

اصلاح و تعمیر دندان مصنوعی سالمندان

زمانی که دندان مصنوعی شکسته شود و تعدادی از آن‌ها خراب شود، پزشک یک دندان مصنوعی جدید را جایگزین آن می‌کند. به طور معمول هر سه سال یکبار دندان‌ها توسط دندانپزشک تعویض می‌شوند، در غیراینصورت دندان‌ها روی دهان لق می‌زنند.

دندان مصنوعی سالمندان در هنگام خواب

استفاده از دندان مصنوعی در خواب تنها برای یک تا دو هفته اول است، تا فک و دهان به دندان مصنوعی عادت کند. اما بعد از گذشت دو هفته به هیچ عنوان نباید شب‌ها در زمان خواب از دندان مصنوعی استفاده کنید. استفاده طولانی مدت از دندان مصنوعی می‌تواند باعث بروز ذات‌الریه در فرد شود. از طرف دیگر استفاده از دندان مصنوعی در خواب می‌تواند باعث التهاب لثه و بیماری‌های عفونی و قارچی در دهان شود. به همین دلیل بهتر است سالمندان در حین خواب شبانه از دندان مصنوعی استفاده نکنند. اجازه دهند تا لثه کمی نفس بکشد و فشار کمتری را تحمل کند. می‌توانید آن را در ظرف دندان مصنوعی نگهداری کنید.

دندان مصنوعی سالمندان چقدر عمر می‌کند؟

ممکن است کسی تا سال‌ها بتواند دندان مصنوعی‌اش را حفظ کند و به تعویض آن نیاز نداشته باشد. بسته به این که در چه سنی از دندان مصنوعی استفاده کنید عمر و ماندگاری آن متفاوت است. همچنین به این موضوع بستگی دارد که چه سطحی از تحلیل استخوانی در دندان‌ها ایجاد شود. هر چقدر روند تحلیل استخوانی سریع‌تر باشد، نیاز به تعمیر، تنظیم یا تعویض استخوان احساس می‌شود.

همچنین در خانم‌ها به دلیل تغییرات هورمونی این تحلیل استخوانی سریع‌تر و بیشتر روی می‌دهد. در حالت عادی از یک دست دندان مصنوعی تا ۵ سال می‌شود استفاده کرد.

در واقع مشکلی که برای ماندگاری دندان مصنوعی پیش می‌آید این است که لثه‌ها در طول زمان تغییر شکل می‌دهند و ممکن است دندان‌ها لق بشوند.

دندان مصنوعی سالمندان باید هر سه سال یکبار تعویض شود. اگر دندان تازه‌ای در دهان‌شان بشکند یا دندان‌های مصنوعی آسیب ببینند باید حتما به پزشک مراجعه کنند و دندان آسیب‌دیده یا کل دندان‌ها را تعویض کنند.

در واقع طول عمر دندان مصنوعی به میزان تغییرات لثه و نحوه نگهداری از آن مربوط است.

نقش مهم دندان‌های مصنوعی در تغذیه سالمندان

با افزایش سن و کهولت فرد سالمند، بسیاری از دندان‌های طبیعی فرد از بین خواهند رفت. در این زمان فرد سالمند برای پر کردن جای دندان‌های طبیعی و برطرف کردن مشکل خوردن غذا می‌تواند استفاده از دندان مصنوعی را جایگزین آن کند. زمانی که یکی از دندان‌های کشیده می‌شود و از بین می‌رود، دندان‌های هم ردیف آن کمی حرکت می‌کنند و به این ترتیب بین دندان‌ها کمی فاصله ایجاد خواهد شد. همین امر می‌تواند باعث بروز مشکلات بعدی شود. در این زمان بهتر است فرد سالمند از کاشت یک دندان جدید استفاده کند و یا برای ساخت دندان مصنوعی از محل لثه خود غالب‌گیری کند و دندان مصنوعی متحرک را جایگزین آن کند.

از دیگر مشکلات استفاده از دندان مصنوعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خونریزی لثه
• گاز گرفتن لب و زبان
• حالت تهوع

بروز چه مشکلاتی در هفته‌های اول پروتز دندان مصنوعی برای فرد سالمند مشاهده می‌شود؟

عادت کردن به پروتز دندان مصنوعی در هفته اول کار آسانی نیست. برای اینکه فرد سالمند با این شرایط کنار بیاید و به آن عادت کند بهتر است در هفته اول برای مدت زمان بیشتری از دندان مصنوعی استفاده کند. معمولا در هفته اول پزشک توصیه می‌کند که حتی شب‌ها در هنگام خواب هم از دندان مصنوعی استفاده کنند.
از آنجایی که دندان مصنوعی یک عضو بیگانه در بدن است، عادت کردن به آن نیازمند داشتن صبر و حوصله بسیار زیادی است. اما به مرور زمان فک سالمند به دندان مصنوعی عادت می‌کند و می‌تواند به راحتی غذاهای نرم را بخورد. معمولا برای اولین بار که دندان مصنوعی در دهان قرار داده می‌شود، سالمند گمان می‌کند که دهانش پر شده است و به هیچ عنوان نه غذا می‌خورد و نه می‌تواند با این موضوع کنار بیاید. اما به مرور زمان و با صبر و تحمل به این شرایط عادت خواهد کرد. این موضوع برای سالمندانی ممکن است سخت و طاقت فرسا باشد که در قسمت فک و لثه‌ها جای زخم باشد. این جای زخم مدت زمان کنار آمدن فرد سالمند با دندان مصنوعی را دوچندان خواهد کرد.

چگونه دندان مصنوعی در دهان سالمند را تنظیم کنیم؟

معمولا برای تنظیم کردن دندان مصنوعی در دهان و جایگذاری درست آن باید نزد پزشک معالج بروید. پزشک با توجه به وضعیت لثه و نوع دندان مصنوعی آن را فیکس می‌کند، به این صورت در حین صحبت کردن و غذاخوردن مشکلی برای فرد به وجود نمی‌آید. با مراجعه دندانپزشک تمام مشکلات لقی دندان مصنوعی رفع می‌شود.

برای ساکت کردن درد دندان مصنوعی در سالمندان چه باید کرد؟

معمولا بسیاری از سالمندان با درد لثه ترجیح می‌دهند که دیگر از دندان مصنوعی استفاده نکنند. اما پزشک معالج برای بهبود درد لثه ناشی از استفاده از دندان مصنوعی برای مراجعه کننده مسکن‌هایی چون ایبوپروفن، استامینوفون، آسپرین را تجویز می‌کنند.

خوردن چه غذاهایی در روزهای اول استفاده از دندان مناسب است؟

افراد سالمندی که از دندان‌های مصنوعی استفاده می‌کنند معمولا نمی‌توانند از غذاهای سفت و سخت استفاده کنند. به همین دلیل از همان روزهای اول بهتر است از غذاهای نرم استفاده کنند. استفاده از غذاهای نرم باعث می‌شود تا فشار کمتری به لثه و فک وارد شود به همین ترتیب درد کمتری در این ناحیه ایجاد خواهد شد. بهتر است در روزهای اول و در هفته اول از خوردن آب نبات و غذاهای چسبنده جلوگیری کنید. خوردن این غذاها علاوه بر اینکه باعث چسبیدن دندان‌هایتان به یکدیگر می‌شود، درد لثه را هم بیش از قبل افزایش می‌دهد. برای مثال در حین خوردن آجیل بهتر است با دو طرف دندان‌هایتان آن را بجوید. به این ترتیب تعادل دو طرف حفظ خواهد شد.

با دندان‌های مصنوعی لق چه کنیم؟

این دندان‌ها یک جسم متحرک هستند که در داخل دهان گذاشته می‌شوند. اما نمی‌شود انتظار داشت که هیچ مشکلی برای آن به وجود نیاید. چون ایت دندان‌ها در دهان به جایی متصل نمی‌شوند.

معمولا افرادی که از دندان مصنوعی استفاده می‌کنند یاد می‌گیرند که چطور آن را در دهان خود نگه دارند. اما ممکن است بعد از مدتی لثه تغییر شکل بدهد و دندان در دهان شل شود و لق بزند.

مهم‌ترین نکته درباره لقی این دندان‌ها این است که آن را دستکاری نکنید. اگر به قصد تعمیرکردن با وسایل نامناسب به جان دندان‌ها بیفتید مشکلات بیشتر می‌شود.

معمولا پزشکان برای حل این مشکل یک لایه جدید لثه می‌سازند که در زیر دندان مصنوعی قرار می‌گیرد و مشکلات تغییر شکل لثه را برطرف می‌کند.

چسب‌هایی هم در بازار وجود دارند که بدون ایجاد حساسیت و مشکل، دندان‌ها را در دهان نگه می‌دارند. این چسب‌ها به صورت پودری، نواری و خمیری تولید می‌شوند. بهتر است از چسب‌های خمیری استفاده کنید. این چسب‌ها به شکل خمیردندان به فروش می‌رسند.

شیوۀ استفاده از این چسب‌ها به این صورت است:

• در ابتدا سطح لثه‌ای را تمیز بشویید و خشک کنید.
• گلوله‌های کوچکی از این خمیر را در سطح لثه‌ای دندان مصنوعی بگذارید.
• دست دندان را داخل دهان بگذارید و روی لثه فشار دهید. با این کار چسب به صورت یکنواخت پخش می‌شود و از لق زدن دندان جلوگیری می‌کند.
• برای پاک‌کردن باقیمانده‌های چسب از دندان از مسواک نرم استفاده کنید.

دقت کنید که چسب زیاد داخل دست دندان نگذارید؛ چون ممکن است حالت تهوع به شما دست بدهد.

استفاده از این چسب‌ها در صورتی مشکل را حل می‌کند که دندان مصنوعی کاملا با دهان شما تطابق داشته باشد و کمی دچار ناهماهنگی پیدا کرده باشد. ولی اگر ساختار دندان‌ها مشکل اساسی داشته باشد مشکل از بین نمی‌رود و باید دست دندان را تعویض کرد.

هیچ چیز جای دندان طبیعی را نمی‌گیرد. اما به هر حال با کهولت سن طبیعی است که دندان‌هایمان را از دست بدهیم. در گذشته راه‌حلی برای این مشکل وجود نداشت و کسی که دندان‌هایش را از دست می‌داد با تغییر فرم صورت و مشکلات در خوردن غذا و حرف‌زدن روبه‌رو می‌شد.

خوشبختانه امروز می‌شود این مشکل را با درمان‌های پزشکی توسط دندانپزشکان حل کرد. دندان مصنوعی هم مشکلات خاص خودش را دارد اما به هر حال با مراقبت و تمیزنگه‌داشتن آن می‌توان از جویدن غذا و حرف زدن به شکل طبیعی لذت برد.