بهداشت دهان و دندان یک جزء بسیار مهم از سلامت عمومی فرد است. سلامت دهان و دندان تاثیر مستقیمی بر روی جسم و روان سالمندان می‌گذارد. ضعف در بهداشت دهان و دندان می‌تواند تاثیر مخربی بر کیفیت زندگی این افراد بگذارد. سالم بودن دهان و دندان، در خیلی از جنبه‌های مهم زندگی سالمندان مثل روابط اجتماعی، وزن افراد، نحوه صحبت کردن، ظاهر افراد و توانایی غذاخوردن آن‌ها، نقش مهمی دارد. با افزایش سن و ورود به دوره سالمندی، شیوع مشکلات دهان و دندان سالمندان بیشتر دیده میشود.
محققین در تحقیقات خود دریافته‌اند که مشکلات دهان و دندان در جمعیت سالمندان می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن، بیماری‌های قلبی، عفونت مفاصل و سوءتغذیه شود. سالمندان به دلیل نداشتن دندان از خوردن غذاهای سفت اجتناب می‌کنند و فقط به غذاهای آبکی روی می‌آورند. این محدودیت غذایی می‌تواند موجب سوءتغذیه در سالمندان شود. ثابت شده کسانی که مشکلات دهان و دندان فراوانی دارند، دارای فشار خون بالاتری هستند.
بیشتر بخوانید: علت خشکی دهان در سالمندان
عوامل گوناگونی باعث میشود که سالمندان بهداشت دهان و دندان خود را رعایت نکنند و به سلامت دهان و دندان خود حساس نباشند. عواملی همچون نبود انگیزه کافی، فراموشی، ناتوانی در انجام کارها به دلیل سن بالا و همچنین استفاده از داروهای مختلف می‌تواند باعث ضعف در سلامت دهان و دندان سالمندان شود.
بررسی مشکلات دهان و دندان سالمندان و علل آن
دندان های طبیعی
حداقل روزی دو مرتبه به طور صحیح مسواک بزنید و حتما نخ دندان استفاده کنید. شاید سالمندان به دلیل دردهای عضلانی نتوانند مسواک معمولی استفاده کنند، به همین خاطر مسواک برقی وسیله خوبی به نظر می‌رسد. مصرف دخانیات و قلیان، باعث زرد رنگ شدن دندان‌ها، عفونت لثه‌ها و در نهایت موجب از دست رفتن دندان‌ها میشود. پوسیدگی دندان در سالمندان بیشتر دیده میشود، چون در دوران سالمندی، افراد بیشتر دچار التهاب لثه و آسیب دندان می‌شوند.
برای جلوگیری از دندان درد و همچنین سایر مشکلات دهان و دندان سالمندان، تحت مراقبت‌های دندانپزشکی بودن از واجبات زندگی است. بر اثر مصرف نوشیدنی‌های گازدار در طول زندگی و نازک شدن مینای دندان‌ها، تیرگی دندان در افراد سالمند به وفور مشاهده می‌گردد. یکی از عوامل اصلی که باعث از دست دادن دندان‌ها میشود، وجود بیماری‌های لثه است که احتمالا در اثر عفونت به وجود آمده‌اند. سالمندان ممکن است به دلیل نداشتن دندان، غذای خود را کامل نجوند و قورت بدهند که موجب اختلالات گوارشی میشود.
دندان مصنوعی
بی دندانی و استفاده از دندان مصنوعی یکی از مشکلات دهان و دندان سالمندان است. بی دندانی در سالمندان باعث میشود که ظاهر فرد و طرز صحبت کردن وی تغییر کند که این تغییرات موجب کاهش تعاملات اجتماعی و نیز کاهش اعتماد به نفس میشود. دندانهای مصنوعی نیازمند مسواک زدن و مراقبت هستند، در غیر این صورت ممکن است موجب ایجاد عفونت‌های مختلف در دهان شوند.
بیشتر بخوانید: درمان زخم دهان سالمندان
بهترین راه از بین بردن پلاک دندان
بسیاری از غذاهایی که می‌خورید، موجب تولید اسید به وسیله باکتری‌های داخل دهان می‌شوند.
مجموعه غذا همراه باکتری و به اضافه محصولات تولیدی باکتری، پلاک دندانی نام دارد که با چشم دیده نمی‌شود؛ نه تنها غذاهای شیرین مثل شکلات و شیرینی، بلکه مواد نشاسته‌ای مانند نان، بیسکویت و غلات نیز باعث تولید اسید و پلاک دندانی می‌شوند .
اگر عادت دارید به دفعات تنقلات میل کنید، بدانید فعالیت اسیدی آن در تمام طول روز موجب پوسیدگی دندان‌ها خواهد شد.
پلاک دندانی باعث تحریک لثه‌ها، جدا شدن لثه از دندان و نهایتا تخریب استخوان مجاور دندان‌ها میشود؛ در چنین حالتی دندان‌ها لق شده و از دست می‌روند.
بهترین راه حذف پلاک دندانی، مسواک زدن و تمیز کردن مرتب و روزانه دندان‌ها و لثه‌هاست.
- مسواک زدن پلاک را از سطح دندان پاک می‌کند. روزی حداقل دو بار با یک مسواک با موهای نایلونی نرم، انتهای گرد و دسته مستقیم دندان‌ها را مسواک کنید.
- مسواک با موهای نرم، انعطاف پذیر بوده و زیر لبه لثه را بهتر تمیز می‌کند و به سطوح بین دندانی دسترسی بیشتری دارد.
- خمیر دندان حاوی فلوراید به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند .میزان لازم خمیر دندان به اندازه‌ای است که طول موهای مسواک را بپوشاند برخلاف نظر عامه مردم آنچه باعث تمیز شدن دندان‌ها میشود روش صحیح مسواک زدن است نه نوع خمیردندان.
- نخ دندان حداقل روزی یکبار باید مورد استفاده قرار گیرد. این امر برای پیشگیری از پوسیدگی دندان و کنترل بیماری لثه به اندازه مسواک زدن ضروریست.
نحوه صحیح نخ دندان کشیدن
استفاده از نخ دندان شاید ساده به نظر برسد؛ اما نحوه صحیح استفاده از آن کارایی و فواید آن را دو چندان می‌کند چون رعایت نکردن برخی از موارد زیر می‌تواند هدف شما را نصف کاره بگذارد:
- حتی المقدور قبل از استفاده از نخ دندان، دست‌ها را با آب و صابون بشویید و آن را خشک کنید تا نخ لیز نخورد.
- حدود ۳۵ سانتیمتر از نخ دندان را ببرید.
- دو طرف نخی را که بریده‌اید به دور انگشت وسط هر دو دست بپیچید.
- سه انگشت آخر را ببندید و حدود ۲ تا ۵/ ۲ سانتیمتر از نخ را در میان دو انگشت شست و سبابه قرار دهید.
- نخ دندان را به آرامی به صورت رفت و برگشت در فضای بین دندان‌ها حرکت دهید.
- با باز کردن تدریجی نخ از دور انگشت وسط، از قسمت‌های تمیز نخ استفاده کنید.
- استفاده از نخ دندان بایستی پس از مسواک کردن انجام شود و شستشوی دهان و دندان با آب پس از نخ زدن ضروریست.
- شیار بین لثه و دندان محل مناسبی برای گیر کردن مواد غذایی و تشکیل جرم دندانی است. لذا تمیز کردن این ناحیه از دندان‌ها در پیشگیری از بیماری‌های لثه بسیار موثراست.
روش صحیح مسواک زدن دندان سالمندان
مسواک زدن درست و صحیح یکی از راه‌های جلوگیری از خرابی دندان‌ها و در نتیجه بهداشت دهان و دندان سالمندان است. مسواک علاوه بر حفظ دندانهای شما، وظیفه خوش‌بو کردن دهان شما را دارد. زیبایی دندان‌ها و خوش بویی دهان، شما را در ایجاد روابط با همسالان و ایجاد روابط اجتماعی عالی کمک می‌کند. بنابراین نکات زیر را در مسواک زدن رعایت کنید:
- قرار دادن مسواک به طور مایل در محل اتصال لثه و دندان برای سطح بیرونی و داخلی دندان
- حرکت دادن مسواک به صورت جاروب کردن از سمت لثه به طرف لبه دندان و تکرار آن
- به جلو و عقب بردن مسواک روی سطح جونده دندان با کمی فشار روی این سطح
- قرار دادن مسواک به صورت عمودی روی لثه و سطح داخلی دندانهای جلو و حرکت دادن آن به سمت لبه دندان‌ها
- تمیز کردن دندان روکش شده، دندان کاشته شده یا دندان مصنوعی هم مانند دندانهای طبیعی لازم است. اما نخ کشیدن ومسواک زدن این دندان‌ها باید با دقت و توجه بیشتری انجام شود. زیرا احتمال گیر کردن خرده‌های غذا در بین این دندان‌ها بیشتر است.
نکات قابل توجه در مسواک زدن
تمیز کردن زبان نقش مهمی در از بین بردن بوی بد دهان دارد. توجه کنید که بعد از مسواک کردن دندان‌ها و زبان باید چند بار دهان خود را با آب بشویید.
پس از مسواک زدن و نخ کشیدن لثه های خود را با انگشت ماساژ دهید.
هر چند وقت یک بار مسواک خود را عوض کنید. معمولا از یک مسواک بیشتر از ۳ یا ۴ ماه نمی‌توان استفاده کرد.
استفاده از نمک، جوش شیرین یا سایر پودرها جهت مسواک زدن مناسب نیست، ولی استفاده از آب نمک رقیق اشکالی ندارد.
مراقبت از دندانهای مصنوعی سالمندان
دندانهای مصنوعی به دو صورت متحرک و ثابت مورد استفاده قرار می‌گیرد. دندان مصنوعی متحرک می‌تواند جایگزین تعدادی از دندان‌ها یا کلیه دندانهای از دست رفته شود. این دندان‌ها قابل گذاشتن و برداشتن توسط بیمار است. ولی برداشتن دندان مصنوعی ثابت توسط بیمار امکان‌پذیر نیست.
دندانهای مصنوعی نیز مانند دندانهای طبیعی نیازمند مسواک زدن و مراقبت هستند. اگر دندان مصنوعی تمیز نشود، ممکن است باعث ایجاد عفونت‌های مختلف، مانند برفک دهان شود. برای شستن دندانهای مصنوعی متحرک که می‌توان آن‌ها را از دهان خارج کرد، نکات زیر را بخوانید:
- شستن دندانهای مصنوعی حداقل یک بار در روز با مسواک نرم پس از خارج کردن آن‌ها از دهان انجام شود.
- استفاده از مایع ظرفشویی برای شستن دندانهای مصنوعی (پس از آن دندان مصنوعی را به خوبی با آب بشویید خمیر دندان برای شستن دندانهای مصنوعی لازم نیست).
- شستن لثه‌ها و زبان با یک مسواک نرم بعد از خارج کردن دندان مصنوعی و سپس ماساژ دادن لثه‌ها با انگشت
- خارج کردن دندانهای مصنوعی از دهان قبل از خواب و قرار دادن آن در یک ظرف آب یا آب نمک تمیز (اگر دندان مصنوعی در هوای خشک یا در آب خیلی داغ قرار داده شود، خراب میشود)
بیشتر بخوانید: دندان مصنوعی سالمندان
برای رهایی از مشکلات دهان و دندان سالمندان چه زمانی به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
- اگر دندان مصنوعی شل باشد و یا به لثه فشار آورد.
- در هر قسمت از دهان، زخم به وجود آمده باشد.
- اگر قسمتی از دندان مصنوعی شکسته باشد.
- لثه‌ها دچار تورم و التهاب شوند.
- دقت کنید که اگر اصلا دندان ندارید، باز هم برای جلوگیری از عفونت لثه باید بهداشت دهان را رعایت کنید و دهان و زبان خود را بشویید.
خشکی دهان، از مشکلات دهان و دندان سالمندان
با افزایش سن، ترشح آب دهان کم شده و افراد احساس خشکی در دهان خود می‌کنند. خشکی دهان باعث ایجاد مشکل در جویدن و قورت دادن غذا شده و باعث میشود که مزه غذاها، کمتر احساس شود. با افزایش سن، قدرت چشایی افراد کاهش می‌یابد.
علت خشکی دهان در سالمندان
- مصرف داروهای مدر (زیاد کننده ادرار) و داروهای آرامبخش.
- گرفتگی بینی و نفس کشیدن با دهان که موجب خشکی دهان میشود. سعی کنید که بینی خود را چرب نگه دارید.
- کشیدن سیگار موجب خشکی دهان و آسیب غدد چشایی میشود و افراد مزه غذاها را نمی‌توانند درک کنند.
بیشتر بخوانید: درمان خشکی لب سالمندان
راه‌های رفع خشکی دهان در سالمندان
- برای رهایی از خشکی دهان که یکی از مشکلات دهان و دندان سالمندان است، باید در طول روز در سه وعده اصلی، دهان خود را با محلول آب نمک رقیق بشویید.
- به قدر کافی آب بنوشید. مصرف حداقل ۸ لیوان آب در طول روز ضروری است. با این کار دهانتان همیشه مرطوب می‌ماند.
- هیچ دارویی را خودسرانه استفاده نکنید.
- از کشیدن سیگار، قلیان و چپق خودداری کنید.
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
رابطه دندان و عزت نفس سالمندان
جذابیت ظاهری هر فرد مسن نقش مهمی در ایجاد روابط او با افراد دیگر دارد. سالمندانی که ظاهر جذابی دارند بهتر از دیگران می‌توانند در برقراری رابطه و حتی ایجاد روابط اجتماعی موفق باشند. بازخورد منفی جامعه روی ظاهر افراد اغلب اعتماد به نفس او را پایین می‌آورد و باعث ایجاد رفتار منفی با خودش میشود، سالمند سعی می‌کند این روابط را قطع کرده و گوشه گیر شود.
از دست دادن دندان در سالمندان می‌تواند امری طبیعی تلقی شود. اما داشتن دندانهای مرتب و زیبا در سنین بالا یک ویژگی بسیار ممتاز در این دوره از زندگی است. همیشه داشتن ظاهری جذاب روحیه بخش بوده و اعتماد به نفس هر شخصی را افزایش می‌دهد. درست کردن دندان‌ها می‌تواند سلامت شما را بهبود بخشد. اگر با دندانهای خود مشکل دارید در ابتدا به بهداشت دهان خود به خوبی رسیدگی کنید، مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. شش بار در سال نزد دندان پزشک بروید و ویتامین و غذاهای سالم بخورید. در برخی موارد برای زیبایی بیشتر دندان‌ها بهتر است از دندانپزشک خود کمک بگیرید و از ترفندهای جدید استفاده کنید.
جمع بندی
به خاطر اهمیت زیاد سلامت دهان و دندان و تحت تاثیر قراردادن کیفیت زندگی سالمندان، حتما باید به مشکلات دهان و دندان سالمندان توجه ویژه‌ای کرد و اگر مشکلی پیش آمد، باید در اسرع وقت برای درمان آن اقدام کرد. بهداشت دهان و دندان، باید جزء ثابت برنامه‌های روزانه باشد. از دندانهای خود به خوبی مواظبت کنید که زیبایی صورت شما را نشان می‌دهند.
۲ دیدگاه ها