هر آنچه که باید درباره عوارض داروهای بیهوشی بدانید
در طول زندگی هر فرد به دلیل عملهای جراحی یا علتهای دیگر نیاز است تا از داروهای بیهوشی استفاده شود. این داروها که به صورت وریدی یا استنشاقی مورد استفاده قرار میگیرند، با توجه به سن هر فرد میتوانند متفاوت باشند. معمولاً در ارتباط با مصرف داروهای بیهوشی به کودکان یا سالمندان بهعنوان گروههای حساس، بیشتر باید توجه شود. این داروها میتوانند در کنار فواید و مزایای بسیار زیادی که دارند، فرد را با عوارض و خطرات جدی روبهرو نمایند. از این رو نیاز است تا پیش از عمل جراحی، سوابق بیماریهای فرد و وضعیت جسمانی او در کنار ردهی سنی موردتوجه قرار گیرد تا بتوان از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نمود.
انواع بیهوشی
بیهوشی فرآیندی است که در طی آن تمام حسهای رنج و درد فرد از بین میرود. اگر چه بسیاری از پزشکان بیهوشی را احساسی مانند کما میدانند، اما همیشه باعث از بین رفتن کامل هوشیاریتان نمیشود. پزشکان با توجه به شرایط روحی و جسمی و همچنین سن فرد، از شیوههای مختلف بیهوشی استفاده میکنند که در ادامه به آنها اشاره مینماییم.
بیحسی موضعی
در این حالت معمولاً شما هوشیاریتان را از دست نمیدهید و فقط بخشهای محدودی از بدنتان احساس درد نمیکنند. این بیهوشی بهوسیلهی تزریق به فرد القا میشود.
بیحسی منطقهای
در این نوع بیحسی بخشهای گسترده و عمیقی در بدن بیحس میشوند. در این نوع بیحسی که از طریق تزریق ایجاد میشود، با وجود این که هنوز هوشیار هستید، درد را احساس نمیکنید. در برخی از جراحیها نیز ممکن است بعضی از فشارهای وارده را بتوانید احساس کنید. از این بیحسیها میتوان به بیحسی نخاعی یا بیحسی اپیدورال اشاره نمود. بیحسی منطقهای نسبت به بیحسی موضعی عمیقتر است.
بیهوشی عمومی
در این نوع بیهوشی که معمولاً بیمار هوشیار نیست، از روشهای کنترلشده استفاده میشود. تمام ویژگیهای سلامتی فرد در طی عمل جراحی بررسی میشود تا خطری او را تهدید نکند. در این نوع بیهوشی دردی را احساس نمیکنید و در بسیاری از عملهای جراحی نیاز است تا از بیهوشی عمومی استفاده شود.
آرامبخشها در بیهوشی
این داروها معمولاً شما را در وضعیتی مشابه خواب قرار میدهند و بهعنوان داروهای همراه میتوانند در بیحسی موضعی یا بیحسی منطقهای مورداستفاده قرار بگیرند. پس از تمام شدن اثر این داروها ممکن است نتوانید چیزی را بهخاطر بیاورید. البته در بسیاری از افراد نیز مشاهده میشود که فرد میتواند اتفاقات را بهخوبی بهیاد آورد.
چرا از روش بیهوشی استفاده میشود؟
در واقع بیهوشی بهترین راه برای عملهای جراحی نیست. پزشک متخصص در کنار مشورت با متخصص هوشبری و با توجه به شرایط سنی و جسمانی بیمار، تصمیم میگیرد که از بیهوشی یا بیحسی موضعی استفاده نماید. بیهوشی بهدلایل مختلفی میتواند انجام شود. از این دلایل میتوان به طولانی بودن عمل جراحی اشاره نمود. در بسیاری از عملها فرد نیاز است تا مدت زمان زیادی در اتاق عمل بماند. در این شرایط معمولاً بیهوشی به بیحسی موضعی ترجیح داده میشود.
بعضی اوقات وضعیت بیمار در حالتی است که خون زیادی از دست داده است یا اگر تحت عمل جراحی قرار گیرد، خون زیادی از دست میدهد. بههمین نیاز است تا فرد هنگام عمل بیهوش شود تا از بروز خطرات جدیتر بتوان جلوگیری نمود. همچنین اگر عمل جراحی بر تنفس شما تاثیر بگذارد، توصیه میشود تا از بیهوشی استفاده شود.
در بسیاری از عملهای جراحی به جای استفاده از داروهای بیهوشی از روشهای دیگری نیز میتوان استفاده نمود. از این روشها میتوان به بیحسی موضعی بهمنظور بخیه زدن، استفاده از آرامبخشها در هنگام کولونوسکپی و بیحسی برخی نواحی مثل بیحسی اپیدورال در زمان زایمان اشاره نمود.
فرآیند بیهوشی چگونه آغاز میشود؟
بیهوشی همانطور که پیش از این نیز گفته شد، اقدامی است که پیش از عمل جراحی انجام میشود. این کار میتواند در اتاق عمل یا اتاق بیهوشی انجام شود. متخصص بیهوشی با در نظر گرفتن شرایط بیمار، بهترین روش را برای بیهوشی وی انتخاب میکنند. سنجش و بررسی ضربان قلب، سطح اکسیژن بیمار و فشارخون از مهمترین اقداماتی است که حین بیهوشی و عمل جراحی باید به آن توجه کرد تا به این ترتیب بتوان از بروز اتفاقات و خطرات جدی جلوگیری شود.
یک لولهی پلاستیکی کوچک که کانولا نام دارد، وارد رگ بیمار میشود. این کار با استفاده از سوزن انجام میشود. معمولاً در بزرگسالان برای بیهوشی یا بیحسی موضعی کانولا بیشتر از تجهیزات دیگر کاربرد دارد. داروها و سایر مواردی که نیاز است به بدن شما تزریق شود از طریق کانولا انجام میشود.
انواع روش بیهوشی عمومی
بیهوشی عمومی معمولاً به دو شکل انجام میشود. یکی از روشهایی که پیش از این گفته شد، استفاده از کانولا است. این روش که روشی کنترل شده است اغلب برای بزرگسالان استفاده میشود. روش دوم با روش اول تفاوت زیادی دارد و به این صورت است که با استفاده از ماسک، گازها و اکسیژن را استنشاق مینمایید. در این روش حتی خودتان میتوانید ماسک مذکور را روی صورتتان نگه دارد. اندکی بعد بیهوش میشوید و متخصص بیهوشی در این شرایط میتواند کانولا را جایگزین نماید.
پس از انجام عمل جراحی متخصصان شما را به اتاق ریکاوری هدایت میکنند. در این اتاق ضربان قلب، سطح اکسیژن، فشارخون و هوشیاری شما بررسی میشود تا به این ترتیب از بروز هر گونه مشکلی جلوگیری شود. در این شرایط ممکن است به داروهای خاصی نیاز داشته باشید که پزشک با تجویز این داروها اطمینان از شرایط سلامتیتان، میتواند شما را به بخش انتقال دهد.
عوارض داروهای بیهوشی چیست؟
داروهای بیهوشی هم عوارض بلندمدت و هم عوارض کوتاهمدت دارد.
عوارض کوتاهمدت داروهای بیهوشی
عوارض کوتاه مدت داروهای بیهوشی معمولاً با فاصلهی کوتاهی پس از عمل جراحی بروز پیدا میکنند. پس از پایان عمل جراحی و از بین رفتن اثر داروهای بیهوشی، بیمار بهمرور در اتاق ریکاوری به هوش میآید و عملکرد صحیح خود را بازمییابد. بهطور معمول این بیماران حس گیجی و سستی را پس از عمل جراحی احساس میکنند.
حالت تهوع یکی از رایجترین علائمی است که معمولاً بیماران پس از پایان اثر داروهای بیهوشی با آن مواجه میشوند. این مسئله اغلب چند ساعت ادامه پیدا میکند. اما در مواردی نیز پیش میآید که اثر این داروها تا چند روز باقی بماند که در این حالت توصیه میشود که فرد با مشورت پزشک از داروهای ضدتهوع استفاده کند. یکی دیگر از عوارض کوتاهمدت داروهای بیهوشی خشکی دهان است. در صورتیکه بیمار حالت تهوع ندارد، میتواند مقداری آب بنوشید تا خشکی دهانش برطرف گردد.
بهطور معمول در طول عمل جراحی بهدلیل بیهوش بودن بیمار، لولهای در دهان او قرار میگیرد. از همین رو پس از اتمام عمل ممکن است فرد دچار گرفتگی صدا و گلودرد شود که بهمرور برطرف میشود. در زمانی که فرد بیهوش است معمولاً دمای بدن افت میکند. این روند کاهش دما باید توسط پزشکان و پرستاران چک شود تا مشکلی فرد را تهدید نکند. بههمین دلیل بیمار پس از به هوش آمدن احساس لرزش و سرما دارد. این مسئله میتواند تا چند ساعت نیز ادامه داشته باشد که در صورت ادامهدار شدن نیاز به پیگیری دارد.
فرد در زمان بیهوشی حالتی مانند خواب عمیق یا کما را تجربه میکند. بههمین علت طبیعی است که پس از به هوش آمدن احساس سرگیجه و گیجی داشته باشد. این احساس میتواند تا چند ساعت نیز ادامه داشته باشد. البته باید به این نکته نیز اشاره نمود که سالمندان معمولاً احساس سرگیجهی طولانیتری دارند و تا چند روز بعد از عمل در این شرایط باقی میمانند.
در طول عمل جراحی بعضی وقتها نیاز است تا از داروهای شلکنندهی عضلات استفاده شود. این داروها در دوران ریکاوری و پس از عمل میتوانند موجب درد و رنجش بیمار شوند. سالمندان معمولاً بهدلیل تحلیل عضلانی این مشکلات را ممکن است بیشتر از سایر افراد تجربه کنند. بعضی از داروهای تسکیندهنده میتوانند پس از ریکاوری موجب خارش در فرد شوند و از این بابت فرد احساس ناخوشایندی داشته باشد. یکی از معایبی که معمولاً برای سالمندان بهوجود میآید، مشکل دفع ادرار است. بههمین دلیل ریکاوری یکی از مهمترین اقدامات پس از عمل جراحی است تا شرایط روحی و جسمی بیمار بهطور کامل بررسی شود و اوضاع قابلکنترل باشد.
عوارض بلندمدت داروهای بیهوشی
علاوه بر مشکلات کوتاهمدت متعدد، مشکلات بلندمدت نیز میتواند سلامتی فرد را تهدید کنند. ممکن است بعضی از افراد هیچ کدام از این مشکلات را تجربه نکرده باشند اما معمولاً سالمندان این عوارض را بیشتر از سایر افراد تجربه مینمایند. بهعنوان مثال؛ مشکلات شناختی یکی از بارزترین اختلالاتی است که فرد بهدلیل مصرف داروهای بیهوشی یا عمل جراحی با آن مواجه میشود. بههمین دلیل پیش از عمل جراحی باید شرایط و سابقهی بیمار بررسی شود و با توجه به آن این داروها مصرف شوند.
گیجی وحواسپرتی میتواند تا روزهای زیادی ادامه داشته باشد و فرد را در شرایط نامساعدی قرار دهد. این عارضه میتواند بهصورت متناوب رخ دهد که معمولاً سالمندان بیشتر با آن مواجه میشوند. این عوارض بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال دیده میشود. سکتهی مغزی، بیماریهای قلبی و عروقی، بیماریهای ریوی، آلزایمر و پارکینسون میتوانند این عوارض را تشدید کنند.
چه مواردی خطر داروهای بیهوشی را افزایش میدهد؟
بیماریهای زمینهای یکی از اصلیترین دلایل بالا رفتن خطر استفاده از داروهای بیهوشی هستند. اما در کنار این مسئله سیگار کشیدن، چاقی، فشارخون بالا و حساسیتهای دارویی نیز میتوانند این ریسک را بالا ببرند. از دیگر موارد بالا بردن خطر این داروها میتوان به وقفه تنفسی انسدادی، دیابت، سکته و داروهایی که خونریزی را افزایش میدهند نیز اشاره نمود.
نکات مهم عمل جراحی
برای آن که فرآیند بیهوشی و عمل شما بهخوبی انجام شود، باید پزشک متخصص بتواند بهدرستی وضعیت جسمانی شما را بررسی کند. این کار میتواند از بروز خطرات و مشکلات احتمالی جلوگیری کند. از همین رو آخرین نسخه و داروهای مصرفی خود را بههمراه داشته باشید تا از بروز تداخلهای دارویی پیشگیری کنید. آزمایشها و درمانهایی که پیش از این در بیمارستانها و مراکز دیگر انجام دادهاید را به پزشک خود ارائه دهید. این کار میتواند سابقهی بیماریها و سلامتی شما را روشنتر کند.
شما ممکن است به داروی خاصی حساسیت داشته باشید و این مسئله فرآیند بیهوشی را با مشکل روبهرو سازد. بههمین دلیل نیاز است تا حساسیتهای خود و خانوادهتان را با پزشک خود در میان بگذارید. از سویی دیگر فشارخون یکی از اساسیترین معیارها برای بررسی روند سلامتی است. سعی کنید هنگام مراجعه به پزشک خود، او را از میانگین فشارخون خود آگاه نمایید.
پیش از مراجعه به بیمارستان بهتر است چه کارهایی را انجام دهید؟
معمولاً پزشک و متخصص بیهوشی با توجه به شرایط جسمانی بیمار، توصیههایی را برای قبل از عمل به فرد میکنند. بهتر است پیش از عمل جراحی از استعمال دخانیات پرهیز کنید و این عمل را چند هفته ترک نمایید. همچنین در صورتی که دچار اضافه وزن هستید، بهتر است تا با مشورت پزشک اقدام به کاهش وزن نمایید.
استرس و اضطراب میتواند تاثیر منفی بر نتیجهی عمل شما بگذارد. بههمین دلیل مدتی پیش از عمل خود با انجام فعالیتهای سبک ورزشی، هم به سلامت بدن خود کمک کنید، هم استرس و اضطراب را از خود دور نمایید. در ارتباط با بیماریهای مزمن نیز توصیه میشود با یک پزشک عمومی مشورت کنید و در صورت نیاز گزارشی برای پزشک متخصص خود تهیه نمایید تا سلامتی شما به بهترین شکل تضمین شود.
عوارض داروهای بیهوشی
بیهوشی یکی از اقداماتی است که باید پیش از عمل جراحی انجام گیرد. این کار بهصورتهای مختلفی انجام میشود و باعث کم کردن یا از بین رفتن هوشیاری شده و در نتیجهی آن فرد احساس درد نمیکند. داروهای بیهوشی عوارض کوتاهمدتی مثل سرگیجه، لرزش، گیجی و… و عوارض بلندمدتی مثل اختلال حواس و حافظه ممکن است داشته باشند که بسیاری از آنها در سالمندان بیشتر سایر ردههای سنی دیده میشود. از همین رو توصیه میشود تا پیش از هر اقدامی سابقهی بیماریهای فرد و داروهایی که مصرف میکند به پزشک متخصص ارائه شود تا او با مشورت با متخصص بیهوشی بهترین روش بیهوشی و درمان را برای فرد انتخاب کند.