بی‌اشتهایی و کاهش میل به غذا از مشکلات رایج دوران سالمندی است. متابولیسم بدن آهسته می‌شود و سطح هورمون‌های بدن تغییر میکند. اما اگر شما یا پدر و مادر سالمندتان، دست از غذا خوردن بکشد چه می‌شود؟ اگر فرد سالمند رژیم غذایی متعادلی نداشته باشد و به جای غذای سالم و مغذی سراغ میان وعده‌های ناسالم برود چه اتفاقی خواهد افتاد؟ باید به دنبال روش‌هایی برای افزایش اشتها در سالمندان باشید.
در این مقاله درباره علت‌های اصلی بی‌اشتهایی در سالمندان و راهکارهای سودمندی برای افزایش اشتها در دوران سالمندی می‌نویسیم. بی‌اشتهایی عزیزان ما در سنین بالا دلایل مختلفی دارد. اگر این دلایل بررسی و برطرف نشوند، کمترین اثر جانبی تغذیه نادرست ضعف سیستم ایمنی بدن و بدترین آن هم مرگ زودرس خواهد بود.
نقش عوارض جانبی داروها در بی اشتهایی سالمندان
از اختلالات تیروئید و کلیه گرفته تا مشکلات کبدی، ضعیف شدن ارگان‌های بدن نقش به سزایی در علت کم اشتهایی سالمندان دارد. در عین حال، عوارض جانبی داروهایی که برای این بیماری‌ها مصرف می‌شوند هم ممکن است به شدت روی اشتهای سالمند تاثیر بگذارند. چنین داروهایی طعم تلخی در دهان باقی می‌گذارند یا باعث ایجاد حالت تهوع در سالمند می‌شوند.
تلخ یا خشک شدن دهان می‌تواند هر کسی را نسبت به غذا بی‌اشتها کند. از آنجا که با افزایش سن بزاق کمتری در دهان تولید می‌شود، این موضوع در افراد سالمند بسیار شدیدتر است.
راه حل:
برای افزایش اشتها در سالمندان بهتر است بعد از هر بار مصرف دارو دهان خود را بشویید، یا با آب قرقره کنید. آب‌نبات‌های بدون قند و قرص‌های مکیدنی هم می‌توانند مزه باقی‌مانده از دارو را به خوبی از بین ببرند. افزودن ادویه‌های مختلف به غذا یا دم کردن دمنوش هم می‌تواند طعم بدی که داروها به غذا و نوشیدنی می‌دهند را کمتر کند.
اما بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه است. با تجویز مکمل یا شربت اشتهاآور برای سالمند، میل او به غذا به حالت عادی برمی‌گردد. اما حتما متخصص را از داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید مطلع کنید.
ضعف حس چشایی و بویایی در دوران سالمندی
برای خوردن و لذت بردن از غذا نیازمند حس‌های گوناگونی هستیم. علاوه‌بر حس چشایی، حس بویایی هم تاثیر مستقیمی روی اشتهای ما و توانایی غذا خوردن ما دارد. در دوران سالمندی متوجه می‌شویم که ضعف این حس‌ها درک و دریافت ذهنی ما از غذا را کاملا تغییر می‌دهند. تا جایی که این موضوع می‌تواند حس گرسنگی و میل ما به غذا را از بین ببرد.
درمان:
بهتر است برای افزایش اشتها در سالمندان از دستور پخت غذایی مناسب برای آنها استفاده کنیم که طعم بیشتری به غذا بدهد. به کار بردن سبزیجات، ادویه‌های مختلف، و گیاهان معطر هنگام پختن غذا مانند سیر، زنجبیل، هویج، جعفری، انواع فلفل و لیموترش، آبمیوه طبیعی و ماست طعم‌دار در کنار غذا.
افزودن شکر، نمک و چربی به رژیم غذایی سالمندان توصیه نمی‌شود. حتی اگر فرد سالمند مشکل کلسترول یا قند خون نداشته باشد، بهتر است تا جای ممکن این مواد را کنترل‌شده مصرف کنیم.
مشکلات گوارشی سالمندان
بسیاری از سالمندان با دردهای معده و روده و هضم کند غذا دست و پنجه نرم می‌کنند. بعضی از علائم مشکلات گوارشی مانند نفخ، احساس سیری کاذب، یا سختی اجابت مزاج، میزان اشتهای سالمند را شدیدا کاهش می‌دهند. علاوه بر عوارض داروها که در بالا اشاره کردیم، مشکلات گوارشی دوران سالمندی دو دلیل مهم دیگر نیز دارند: عدم نوشیدن آب کافی، کمبود فیبر.
راه حل:
فعالیت‌های روزانه سبک نه تنها می‌توانند مشکلات ساده گوارشی را تا حد زیادی برطرف کند، بلکه باعث خستگی و افزایش اشتها نیز می‌شود. حتی روزی نیم ساعت پیاده‌روی هم تاثیر چشمگیری بر عمکلرد دستگاه گوارش می‌گذارد.
سالمندان را تشویق به نوشیدن آب کنید. می‌دانیم که ممکن است حسگرهای گرسنگی و تشنگی در دوران سالمندی به خوبی گذشته عمل نکنند. پس بهتر است از فرد سالمند بخواهید تا برای نوشیدن آب منتظر احساس تشنگی نباشد. این کار بر افزایش اشتها در سالمندان تاثیرگذار است.
وجود فیبر کافی در رژیم غذایی سالمند ضروری است. در واقع، فیبر یکی از مواد غذایی است که منجر به کارکرد سالم و دقیق روده‌ها می‌شود. مواد خوراکی و میوه‌های زیر منابع اصلی فیبر هستند:
- سبزیجاتی با رنگ سبز پررنگ
- جو
- جو دوسر
- انواع لوبیا
- آجیل
- موز
- انبه
- سیب
- توت فرنگی و انواع دیگر توت
- گلابی
- مرکبات
مشکلات دهان و دندان
ممکن است فرد سالمند اشتهای خوبی داشته باشد، اما به خاطر مشکلات دهان و دندان از خوردن غذا صرف نظر کند. حالت فک و فرم دهان در دوران سالمندی تغییر می‌کنند. تحلیل و درد لثه و لق شدن دندان مصنوعی هم از جمله مشکلات رایج دوران سالمندی هستند.
درمان افزایش اشتها در سالمندان:
برای این دسته از سالمندان، غذاهای نرم، آبدار و گوشت‌های ریز شده مناسب‌ترند. برای مثال، در پخت غذا به جای سبزیجات خام از سبزیجات پخته‌شده استفاده کنید. به جای گوشت قرمز، گوشت سفید مصرف کنید.
اگر سالمند اصلا رغبت یه جویدن گوشت را ندارد، منابع پروتئینی دیگری مثل حبوبات و لبنیات را جایگزین کنید. سس‌های سالم و خانگی هم چاشنی خوبی به شمار می‌آیند. چون اشتهای فرد سالمند را تحریک کرده و باعث نرم شدن غذا می‌شوند.
ترفندهای ساده برای رفع بی اشتهایی در سالمندان
تنظیم برنامه غذایی
گاهی خیال می‌کنیم که همه افراد باید سه وعده غذایی در زمان‌های معین صبح، ظهر و شب میل کنند. اما برای سالمندانی که با مشکلات اشتهایی دست و پنجه نرم می‌کنند، این کار اصلا آسان نیست. از سوی دیگر، بهتر است برای هر روز غذاهای خاصی را مشخص کنید و یک برنامه هفتگی برای سالمند تهیه کنید.
سوزان دیکسون که یک متخصص تغذیه و غدد است پیشنهاد میکند که تعداد وعده‌های روزانه سالمندان را افزایش دهیم. از فرد سالمند بخواهید که هر ۹۰ دقیقه کمی غذا یا نوشیدنی بخورد. ۳ وعده غذایی اصلی را با ۶ تا ۸ وعده غذایی سبک جایگزین کنید. بیسکوییت جو، ماست، میوه یا کمپوت هم میان وعده‌های خوبی هستند که می‌توانید بین وعده‌های اصلی سالمندان قرار دهید.
بعد از مدتی، مغز به داشتن برنامه و غذا خوردن طبق ساعت‌های خاص عادت میکند. در نتیجه، این کار باعث ایجاد حس انتظار غذا و تحریک اشتها و رفع بی اشتهایی می‌شود.
سالمندان چه غذایی را دوست دارند؟
راه حل ساده‌ای که گاهی به فکر خیلی از افراد نمی‌رسد، دانستن سلیقه غذایی فرد سالمند است. غذاها یا میان وعده های مورد علاقه سالمند خانواده را بپرسید. هر چقدر برنامه هفتگی سالمندان بیشتر مطابق سلیقه خودشان باشد، علاقه آنها به غذا و برنامه غذایی بیشتر خواهد شد.
کاربرد رنگ در افزایش اشتها در سالمندان
رنگ‌ها تاثیر شگفت‌انگیزی بر روی افزایش اشتهای سالمندان دارند. خصوصا برای افرادی که آب مروارید یا مشکلات بینایی دارند. این افراد نمی‌توانند محتویات و جزییات غذای خود را به خوبی ببینند و برای تشخیص آن به رنگ‌ها متکی می‌شوند.
سعی کنید غذاهای رنگین بیشتری سرو کنید. برنج، خورش و دیگر مواد غذایی را در ظرف‌های جداگانه بگذارید تا او بتواند ارتباط بهتری با غذای خود برقرار کند و بداند که چه می‌خورد. بهتر است رنگ غذا با رنگ ظرف آن در تضاد باشد. به‌طور مثال، برنج را در بشقاب سفید رنگ سرو نکنید.
از دیدگاه روانشناسی، قرمز، زرد و نارنجی از رنگهای تحریک کننده اشتها هستند. می‌توانید در ظروف آشپزخانه یا محیط صرف غذا از آنها استفاده کنید.
غذا خوردن با دیگران و افزایش اشتها در سالمندان
اشتهای ما نه تنها با وضعیت فیزیولوژیک بدن، بلکه با حال و هوای روحی ما نیز ارتباط مستقیمی دارد. گاهی اوقات غذا خوردن به تنهایی باعث کاهش اشتها در سالمندان می‌شود. فضای خالی، سرد و منزوی اشتهای سالمندان را پایین می‌آورد. خوب است هنگام صرف وعده‌های غذایی یکی از اعضای خانواده، دوستان و یا پرستار کنار او بنشیند، همراه او غذا بخورد یا با او گپ بزند. به‌علاوه، می‌توانید از آنها بخواهید با افراد همسن خود قرار بگذارند و برای صرف غذا به خانه همدیگر یا پارک بروند.
یک دیدگاه