یائسگی چیست؟ موارد ضروری برای یائسگی
یائسگی چیست؟ مرحله‌ای از تغییر در زندگی زنان است که با اتمام سیکل قاعدگی همراه است. در این مرحله به دلیل تغییرات هورمونی در بدن خونریزی قاعدگی و باروری در زنان کاهش یافته و در نهایت متوقف می‌شود.
یائسگی یک بیماری نیست و حتی ممکن است برای برخی از افراد لذت بخش باشد. این افراد در دوره گذار و پس از آن شرایط بسیار خوبی دارند و حتی از این‌که دیگر مجبور نیستند نگران خونریزی قاعدگی یا بارداری باشند، احساس آرامش دارند. اما تحمل تغییرات فیزیکی و روحی رخ داده، می‌تواند برای برخی زنان دشوار باشد.
این دوره می‌تواند چندین سال طول بکشد و دارای سه مرحله است:
- مرحله پیش از یائسگی: منظور از این دوره، مرحله گذار و تغییرات فیزیکی و روحی است که پیش از یائسه شدن در زن رخ می‌دهد و شامل ۱۲ ماه پس از آخرین خونریزی قاعدگی در زن است.
- مرحله یائسگی: این دوره ۱۲ ماه پس از آخرین خونریزی قاعدگی آغاز می‌شود. در برخی بیماران این توقف به صورت طبیعی رخ نمی‌دهد. برای مثال در برخی زنان خونریزی قاعدگی به یک دلیل پزشکی مانند تخلیه تخمدان‌ها متوقف می‌شود. در این شرایط هم گفته می‌شود که زن یائسه شده است.
- مرحله پس از یائسگی: این دوره به سال‌های پس از یائسگی گفته می‌شود، اگرچه بسیار دشوار است که دقیقا مشخص شود چه زمانی یائسگی کامل شده و دوره پسا یائسگی آغاز می‌شود.
زنان در چه سنی یائسه می‌شوند؟
یائسه شدن معمولا به طور طبیعی و اغلب بین سنین ۴۰ تا ۵۸ سالگی اتفاق می‌افتد، اما ممکن است به دلایل خاص در برخی از زنان زودتر یا دیرتر هم ایجاد شود. عوامل بسیاری هستند که تعیین می‌کنند یائسه شدن در زنان در چه سنی رخ دهد؛ فاکتورهای ژنتیکی و عملکرد تخمدان‌ها از جمله این موارد هستند.
سن یائسگی در زنان ۵۱ سال در نظر گرفته شده است اما بر اساس تحقیقات این سن در زنان آفریقایی-آمریکایی و زنان ساکن در آمریکای لاتین دو سال زودتر است. بیشتر زنان تا قبل از رسیدن به سن ۵۲ سالگی یائسه شده‌اند.
فیلم آموزشی نکات اساسی در مورد یائسگی
علت وقوع یائسگی چیست؟
یائسه شدن فرآیندی طبیعی در خانمها بعد از ۴۰ سالگی یا بازنشستگی است که با پیرتر شدن تخمدان‌ها و کاهش ترشح هورمون‌های تولید مثلی رخ می‌دهد. با بالا رفتن سن و نزدیک‌تر شدن به زمان طبیعی این موضوع، میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد زیرا بدن دیگر نیازی به این هورمون‌ها ندارد تا تولید مثل کند. علاوه بر دو هورمون اصلی ذکر شده، ترشح هورمون تحریک فولیکل (FSH) و هورمون لوتئینی (LH) نیز کاهش یافته و تغییراتی را در بدن ایجاد می‌کند.
یکی از این تغییرات، از دست دادن فولیکول‌های تخمدان است. فولیکول‌های تخمدان ساختارهایی هستند که تخمک‌ها را ایجاد کرده و آن را از دیواره تخمدان آزاد می‌کنند و روند قاعدگی و باروری در نتیجه این فرآیند انجام می‌شوند.
در نتیجه کاهش هورمون‌ها خونریزی قاعدگی نامنظم شده و فاصله بین دو سیکل قاعدگی افزایش می‌یابد، این در حالی است که خونریزی شدیدتر از قبل رخ می‌دهد و مدت طولانی‌تری هم ادامه پیدا می‌کند. تغییرات اشاره شده معمولا از سن یائسگی ، سن ۴۵ تا ۵۰ سالگی در زنان آغاز می‌شوند و در ادامه آن زنان یائسه می‌شوند.
در برخی افراد یائسه شدن به صورت مصنوعی ایجاد می‌شود. اگر فرد به دلیل صدمه به تخمدان‌ها یا مشکلات و بیماری‌های دیگر تحت عمل جراحی قرار بگیرد و تخمدان‌ها از بدن او خارج شوند، او هم یائسه خواهد شد. در صورتی که این اتفاق قبل از رسیدن به میان‌سالی رخ دهد به آن یائسگی زودرس می‌گویند.
عوامل و نشانه‌های یائسگی چیست؟
هنگامی که سن یائسگی نزدیک‌تر می‌شود، تغییرات فیزیکی و ذهنی مختلفی در زنان رخ می‌دهد که نشانه‌هایی را به دنبال دارد. برخی از این نشانه‌ها پیش از رسیدن به یائسه شدن آغاز می‌شوند و برخی پس از این دوره هم ادامه پیدا می‌کنند. تجربه یائسه شدن برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. معمولا زمانی که یائسه شدن به طور ناگهانی آغاز شود یا مرحله گذار آن کوتاه‌تر باشد علائم و نشانه‌های آن شدیدتر خواهند بود.
برخی از بیماری‌هایی که بر عملکرد تخمدان‌ها اثر گذار هستند، مانند سرطان تخمدان، هیسترکتومی یا عادت‌هایی چون سیگارکشیدن می‌توانند شدت و مدت بروز این علائم را تشدید کنند.
کاهش باروری
با نزدیک‌تر شدن به پایان دوره باروری و پیش از آغاز یائسه شدن، میزان استروژن در بدن کاهش می‌یابد. این کاهش شانس باردار شدن را تا حد بسیاری زیادی کم می‌کند.
قاعدگی‌های نامنظم
نخستین نشانه‌ای که نزدیک شدن دوران یائسگی را یاد آور می‌شود، نامنظم شدن خونریزی‌های قاعدگی است. در این شرایط، ممکن است تعداد دفعات خونریزی کمتر یا بیشتر از حالت عادی باشد و شدت آن هم بیشتر شده یا کاهش پیدا کند.
تمامی کسانی که نگران تغییرات رخ داده در قاعدگی خود هستند باید به پزشک مراجعه کنند؛ چرا که این تغییرات می‌تواند نشانه بارداری یا مشکلات جسمی دیگری باشد.
خشکی واژن و احساس ناراحتی
خشکی و خارش در واژن و احساس ناراحتی ناشی از آن در دوره پیش از یائسه شدن آغاز شده و ممکن است در مرحله یائسه شدن هم ادامه پیدا کند. فردی که این علائم را دارد ممکن است در هنگام برقراری رابطه جنسی احساس خوبی نداشته باشد. اگر در این شرایط پوست ناحیه واژن دچار آسیب دیدگی شود، احتمال عفونت بالا می‌رود.
در برخی موارد، هنگام یائسگی فرد مبتلا به واژنیت آتروفیک می‌شود که شامل نازک شدن دیواره واژن، خشکی و التهاب آن است.
استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و داروهای خاص می‌تواند مشکلات مرتبط با خشکی واژن را تخفیف دهد.
گُرگرفتگی
گرگرفتگی در زنان در دوره یائسه شدن بسیار متداول است. این حالت باعث می‌شود فرد به طور ناگهانی در ناحیه فوقانی بدن خود احساس گرما و حرارت کند. این احساس می‌تواند در ناحیه صورت، گردن و قفسه سینه آغاز شده و به سمت بالا یا پایین انتشار یابد.
گُرگرفتگی باعث می‌شود فرد عرق کرده و لکه‌های قرمزی روی پوست او ایجاد شود. برخی افراد علاوه بر گُرگرفتگی یا به جای آن عرق شبانه یا لرزهای ناگهانی را تجربه می‌کنند. گُرگرفتگی معمولا با گذشت یک سال از یائسه شدن متوقف می‌شود اما در برخی افراد این مشکل تا ۱۴ سال پس از آن ادامه پیدا می‌کند.
بی‌خوابی
برخی زنان در دوران یائسه شدن از مشکل بی‌خوابی رنج می‌برند. بی‌خوابی، اختلالی است که باعث می‌شود، شما نتوانید از خواب کافی و با کیفیت لذت ببرید. این مشکل می‌تواند ناشی از اضطراب، عرق‌های شبانه یا افزایش دفعات نیاز به دفع ادرار باشد. انجام حرکات ورزشی و اجتناب از مصرف غذاهای سنگین پیش از خواب می‌تواند در مدیریت این مشکلات موثر واقع شود.
نوسانات احساسی در یائسگی
افسردگی، اضطراب و بی‌حوصلگی در دوره یائسه شدن متداول و مرسوم هستند. تجربه گریه‌های ناگهانی یا زودرنج شدن افراد در هنگام یائسگی کاملا طبیعی است.
تغییرات هورمونی و مشکلات در خواب می‌توانند در ایجاد این مشکلات موثر باشند. علاوه بر این، احساسات فرد در مورد یائسگی می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند. برای مثال، ناراحتی از کاهش میل جنسی یا پایان دوره باروری می‌تواند موجب بروز افسردگی در فرد شود.
در حالی که احساس غم، زود رنج شدن و خستگی در زمان یائسگی طبیعی هستند، بروز این علائم لزوما نشانه افسردگی نیست. اما اگر شخصی به مدت دو هفته یا بیشتر این احساسات را تجربه کند، ترجیحا باید به پزشک مراجعه کند.
کاهش توانایی در تمرکز و یادگیری
دو سوم از زنان در دوران پیش از یائسه شدن در تمرکز کردن و استفاده از حافظه خود دچار مشکل می‌شوند. انجام فعالیت‌های فیزیکی و ذهنی، داشتن یک رژیم غذایی سالم و محافظت از یک زندگی اجتماعی فعال می‌تواند به غلبه بر این مشکلات کمک کند. برای مثال، برخی افراد با پیدا کردن یک سرگرمی جدید یا پیوستن به یک باشگاه یا فعالیت محلی، احساس بهتری پیدا می‌کنند.
تغییرات فیزیکی
با نزدیکی به دوره یائسه شدن تغییرات فیزیکی مختلفی در بدن زنان رخ می‌دهد. ممکن است برخی از زنان دچار اضافه وزن و چاقی شکمی شوند. برای برخی دیگر ممکن است رنگ موها، بافت یا حجم آن تغییر کند. در برخی از زنان پستان‌ها در هنگام یائسه شدن کوچکتر شده و حساس‌تر می‌شوند و برخی دیگر دچار بی‌اختیاری در ادرار شوند.
با این حال، رابطه بین این تغییرات یائسگی همیشه مشخص نیست. بعضی از این تغییرات به طور کاملا مستقل و تنها در زمان یکسانی رخ می‌دهند و سن و سبک زندگی فرد هم می‌تواند در این زمینه موثر باشد.
افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها
در دوران پسا یائسگی، خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها بیشتر می‌شود. در واقع، یائسه شدن باعث بروز این مشکلات نمی‌شود اما تغییرات هورمونی مرتبط با آن می‌توانند در شکل‌گیری این مشکلات نقش داشته باشند. ۳ بیماری شایع در این دوران را بشناسید:
- پوکی استخوان
پوکی استخوان یک بیماری دراز مدت و مزمن است که در اثر کاهش استحکام استخوان‌ها و تراکم آن‌ها ایجاد می‌شود و در اثر آن استخوان‌ها شکننده‌تر می‌شوند. تغییرات هورمونی در هنگام یائسه شدن می‌تواند احتمال ابتدا به این بیماری را افزایش دهد. در مواردی پزشکان برای بالا بردن استحکام استخوان‌ها، استفاده از مکمل‌های ویتامین دی یا مصرف غذاهای دارای کلسیم را توصیه کنند.
- بیماری‌های قلبی-عروقی
طبق تحقیقات انجمن قلب آمریکا (AHA)، در حالی که کاهش میزان استروژن در هنگام یائسه شدن ممکن است خطر بروز بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش دهد، هورمون درمانی نمی‌تواند این خطر را کاهش دهد.
- سرطان پستان
احتمال مبتلا شدن فرد به برخی از انواع سرطان پستان پس از دوران یائسه شدن بیشتر است. یائسه شدن به خودی خود فرد را به سرطان پستان مبتلا نمی‌کند، اما تغییرات هورمونی همراه با آن، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.
درمان‌های یائسگی
همان‌طور که گفته شد یائسه شدن یک بیماری یا اختلال نیست، بلکه یک تغییر و گذار طبیعی است. با این وجود، این مرحله شامل مجموعه‌ای از تغییرات فیزیکی و ذهنی ناخواسته در فرد است. اگر کسی در مورد این تغییرات نگرانی‌هایی داشته باشد، باید با پزشک مشورت کند. ممکن است پزشک مربوطه با توجه به شرایط روش‌های درمانی مختلفی را برای کاهش اثر علائم ناشی از یائسه شدن پیشنهاد کند.
هورمون درمانی
این روش درمانی به فرد کمک می‌کند تا میزان هورمون‌های بدن را با تأمین استروژن مکمل و نسخه ترکیبی از پروژسترون تنظیم کند. هورمون درمانی به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود، که شامل پَچ‌های پوستی و کرم‌های موضعی هستند. استفاده از این داروها می‌تواند گُرگرفتگی و دیگر نشانه‌های یائسه شدن را در زنان تخفیف دهد، اما ممکن است خطر ابتدا به برخی بیماری‌ها را افزایش دهد.
اگر فردی سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های زیر را دارد نباید از هورمون درمانی استفاده کند:
- بیماری قلبی
- لخته شدن خون
- بالا بودن تری‌گلیسیرید خون
- بیماری‌های کیسه صفرا
- بیماری‌های کبدی
- سکته
- سرطان پستان
سایر درمان‌های یائسگی
علاوه بر هورمون درمانی، افراد می‌توانند برای کاهش اثر علائم یائسه شدن از درمان‌های دارویی دیگر هم استفاده کنند. برای مثال، استفاده از ژل‌ها و سایر محصولات مرطوب‌کننده یا برخی قرص‌ها می‌تواند به کاهش خشکی واژن کمک کند. مصرف قرص‌های ضدبارداری با دوز پایین می‌تواند برای کاهش گُرگرفتگی، خشکی واژن و تغییرات روحی سودمند باشد. در برخی موارد استفاده از داروهای ضد افسردگی خفیف می‌تواند در کاهش گُرگرفتگی، حتی در افرادی که به افسردگی مبتلا نیستند موثر باشد.
تغییر سبک زندگی
از آن‌جایی که یائسه شدن یک فرآیند طبیعی در بدن زنان است، شاید بهتر باشد به جای استفاده از دارو یا شیوه‌های درمانی دیگر با آن کنار بیاییم و برای کاهش اثرات ناخواسته آن، سبک زندگی خود را قدری تغییر دهیم. ورزش کردن، تمرین‌های آرامش بخش و تنفس عمیق، داشتن یک رژیم غذایی سالم شامل میوه‌ها، سبزیجات و دانه‌های تازه، ترک کردن سیگار و کاهش مصرف الکل می‌توانند اقداماتی باشند تا احساس بهتری در فرد ایجاد کنند.
علاوه بر این، خواب منظم و کافی، صحبت کردن با دوستان و خانواده در مورد یائسه شدن، فکر کردن به روش‌های جدید برای ایجاد صمیمیت با همسر، پیوستن به یک باشگاه، داوطلب شدن در فعالیتی خیرخواهانه یا یافتن یک سرگرمی جدید می‌تواند از نظر روحی برای فرد بسیار مفید باشد.
ممنون که بهداشت زنان اهمیت میدید ، متاسفانه آگاهی مردم خیلی کم هست
ممنون از همراهی شما.
بله باید اهمیت داد تا به صورت تدریجی آگاهی کامل به وجود بیاد.