یکی از بزرگترین چالش‌هایی که در دوران سالمندی با آن مواجه می‌شویم دنبال کردن یک رژیم غذایی صحیح است. به این دلیل که هر رژیم و هر نوع غذایی با سیستم گوارش سالمندان سازگاز نیست. می‌دانیم که کارکردهای فیزیولوژی بدن ما در دوران سالمندی تغییر می‌کنند. از زبان و توانایی‌اش در تشخیص مزه‌ها گرفته تا کارکرد معده و روده. دیگر هیچ چیز مثل گذشته نیست. ما از مشکلات تغذیه سالمندان صحبت می‌کنیم.
اما باید به خاطر این موضوع خودمان را از لذت غذا خوردن محروم کنیم؟ یا مواد مغذی و ویتامین‌هایی که به شدت به آنها نیاز داریم را دریافت نکنیم؟ هرگز! در این مقاله راجع به مشکلات تغذیه ای دوران سالمندی با شما صحبت می‌کنیم. اگر این موارد را خوب بشناسیم، آنگاه می‌توانیم یک برنامه غذایی برای خود یا سالمندان خانواده تهیه کنیم.
در پایان هم راه حل‌های ساده و کاربردی برای مصرف همه مواد غذایی مورد نیاز به شما پیشنهاد می‌کنیم. همراه ما باشید.
مشکلات تغذیه سالمندان چه اثرات جانبی دارند؟
مشکلات تغذیه برای افراد مسن ممکن است دردسرهای مختلفی را به وجود بیاورند:
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
- کاهش سطح انرژی
- احساس ضعف و سرگیجه
- طول کشیدن زمان التیام زخم‌ها
- افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دوم
- افزایش خطر بیماری‌های قلبی
- افزایش خطر سکته
- فشار خون بالا
- پوکی استخوان
- ضعف ماهیچه‌ها
- احساس ناراحتی و حتی افسردگی
فراموش نکنید که این فقط سن و ظاهر انسان نیست که با گذشت زمان تغییر میکند. تمام کارکردهای بدن نیز با افزایش سن دگرگون میشوند.
واقعیت اینجاست که اگر فرد سالمند خیال کند که حتی از پس غذا خوردن هم بر نمی‌آید، دیگر تمایلی به انجام کارهای دیگر ندارد. در حالی که چنین مسئله‌ای اصلا نباید نگران‌کننده باشد. در واقع، بدن فرد سالمند دارد به او یک پیام صادر میکند: «سن تو تغییر کرده پس رژیم غذایی‌ات هم باید تغییر کند!»
اگر افراد سالمند آگاهانه با مشکلات تغذیه ای روبرو شوند، می‌توانند مثل همیشه با شور و انرژی به فعالیت‌های روزانه خود بپردازند.
چه مشکلاتی باعث بدغذایی در سالمند میشود؟
یادتان نرود که وقتی از بدخوراکی یا بی‌نظمی غذایی و مشکلات غذایی در افراد مسن و بازنشسته حرف می‌زنیم فقط حجم غذای مصرفی مدنظر نیست. بلکه میزان مواد مغذی، مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیازی که باید با وعده‌های روزانه تامین شوند خیلی بیشتر از حجم غذا اهمیت دارند.
- مشکلات فیزیولوژیک مربوط به سن
با افزایش سن، گیرنده‌های حسی زبان و بینی ضعیف میشوند؛ در نتیجه طعم و بوی غذاها تغییر می‌کنند و میل سالمند به غذا کم میشود. این موضوع از مشکلات تغذیه سالمندان است. مشکل جویدن، لق شدن دندان و درد لثه هم میان سالمندان بسیار شایع است.
از طرف دیگر، عدم ترشح کافی بزاق دهان و جویده شدن و قورت دادن غذا را بسیار سخت میکند.
- بیماری‌ها و زوال عقل
التهاب و آماس ناشی از بیماری‌ها مستقیما روی تحرک سالمند و اشتهای او تاثیر می‌گذارد. یکی دیگر از علت‌های کم‌اشتهایی هم عوارض جانبی داروهایی است که برای بسیاری از سالمندان تجویز میشود.
همچنین، اختلال حافظه که از بیماری‌هایی مثل آلزایمر یا زوال شدید عقل ناشی میشود می‌تواند عادت‌های غذایی را به هم بزند. فرد سالمند ممکن است خرید، آشپزی یا حتی خوردن غذا و نوشیدن آب را فراموش کند.
بعضی از توصیه‌های جدی پزشکی مثل منع مصرف قند، نمک، و چربی هم روی رژیم غذایی یا میل سالمندان به غذا تاثیر می‌گذارد.
- مشکلات اجتماعی
انزوا و رغبت نداشتن سالمند به غذا خوردن در تنهایی باعث میشود که گاهی به طور کلی از خوردن غذا صرف‌نظر کنند و مشکلات تغذیه سالمندان آغاز شود.
متاسفانه، میزان درآمد هم نقش مهمی در تغذیه افراد سالمند دارد. خصوصا برای افرادی که در حال مصرف داروهای گران قیمتی هستند یا بیمه مناسبی ندارند، خرید مکمل‌های غذایی، گوشت، میوه‌ها و سبزیجات تازه و کافی چندان آسان نیست.
- مشکلات فیزیکی
گاهی حتی دست گرفتن قاشق و چنگال هم برای فرد سالمند سخت میشود. این مشکل بیشتر در میان افرادی که نقرس یا لرزش شدید دست دارند مشاهده میشود.
به طور کلی، مسائل رایج دوران سالمندی مثل درد پا و کمر هم ممکن است رفت و آمد یا فعالیت‌های روزانه این افراد را با مشکل مواجه کند. خرید، انجام آشپزی و تهیه غذا برای سالمندان سخت میشود. در نتیجه آنها ترجیح می‌دهند سراغ آسان‌ترین و سبک‌ترین گزینه‌های ممکن بروند که البته همیشه بهترین گزینه نیست. خوردن غذاهای تکراری یا ناکافی باعث میشوند که همه مواد مورد نیاز بدن جذب نشوند و مشکلات تغذیه سالمندان را ایجاد کنند.
- مشکلات مربوط به وزن، از مشکلات تغذیه سالمندان
خیلی‌ها فکر می‌کنند دغدغه کاهش یا افزایش وزن بیشتر در میان جوان‌ها رایج است. اما افراد سالمند هم به خاطر وضعیت تغذیه خود با چنین مشکلاتی مواجه میشوند.
فعالیت‌های شغلی و روزانه سالمندان دیگر به اندازه گذشته نیست. بنابراین عملکرد متابولیسم این افراد به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر، تعداد کالری که در ۳۰ یا ۴۰ سالگی می‌سوزانیم، خیلی خیلی بیشتر از کالری‌هایی است که در دوران سالمندی سوخته میشوند. اما چه بلایی به سر کالری‌هایی که سوخته نمی‌شوند می‌آید؟ همگی دور شکم، ران، و باسن جمع میشوند و منجر به اضافه وزن میشوند.
خطرهای ناشی از اضافه وزن که سالمندان را تهدید میکند:
- دیابت
- فشار خون بالا
- افزایش کلسترول
- بیماری‌های قلبی
- سرطان
اما از طرف دیگر، گاهی سالمندان به طور ناخواسته و حتی غیرطبیعی وزن خود را از دست می‌دهند. این مسئله علت‌های مختلفی دارد مانند: کاهش اشتها، مشکلات درد معده، عوارض جانبی داروها، بعضی بیماری‌ها یا در دسترس نبودن غذای خوب یا کافی.
خطرهای وزن پایین که سالمندان را تهدید می‌کنند:
- سوءتغذیه
- ضعف عملکرد سیستم ایمنی و کاهش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها و جراحت‌ها
- پوکی استخوان که ناشی از عدم دریافت کلسیم و ویتامین D است
راه‌حل‌های ساده برای رفع مشکلات تغذیه سالمندان
برنامه غذایی سالمندان باید طوری طراحی شود که ویتامینها (خصوصا B12، D، A و B) را به آنها برساند. همچنین، این افراد به مقادیر زیادی پروتئین و فیبر نیز احتیاج دارند. افراد سالمند باید آب زیادی بنوشند و از خوردن غذاهای قندی یا پرنمک پرهیز کنند. اگر در ترشح بزاق مشکل دارند، بهتر است همراه غذایشان چند جرعه آب بنوشند و لقمه‌های ریز یا غذای نرم شده بخورند.
برای طعم‌دار کردن غذا بهتر است از چاشنی‌های جایگزین نمک استفاده کنید. غذای خود را با ادویه‌ها، گیاهان معطر، زیره، زنجبیل، پوست نارنگی یا پرتقال طعم‌دار کنید.
هر فرد سالمندی باید متناسب با وزن، شرایط بدنی، بیماری‌ها و موارد دیگر رژیم غذایی مخصوص خود را از پزشک دریافت کند. با این وجود، رژیم غذایی افراد سالمند باید شامل گروه‌های تغذیه‌ای زیر یا جایگزینی که پزشک معرفی میکند باشد.
ما در کنار هر گروه غذایی اساسی که باید در برنامه سالمندان جا داشته باشد، راه حل‌هایی برای مصرف آسان این مواد خوراکی نوشته‌ایم:
- میوه
اگر جویدن یا هضم میوه‌هایی که گوشت سفت دارند برای شما سخت است، آبمیوه آن را بنوشید. میوه رنده شده یا کمپوت طبیعی میوه‌هایی مثل سیب، هلو، و آناناس هم یک میان‌وعده عالی سرشار از ویتامین برای سالمندان به حساب می‌آید.
- سبزیجات
آب سبزیجاتی مثل کرفس یا هویج را بنوشید. می‌توانید انواع کلم، هویج و سیب‌زمینی را به صورت پخته و یا بخارپز میل کنید. همچنین می‌توانید سبزیجاتی مثل خیار یا هویج را رنده و سپس مصرف کنید.
- غلات
نان خشک (جو، چاودار و …) که با چای یا آب نرم شده باشد را بخورید. از خواص غلات صبحانه (سرئال) هم غافل نشوید و آن را به همراه شیر کم‌چرب میل کنید تا از مشکلات تغذیه سالمندان محفوظ بمانید.
اگر موقع پختن برنج یا ماکارونی آب آن را کمی بیشتر کنید نرم‌تر شده و راحت‌تر جویده میشود. همچنین می‌توانید برنج پخته شده را میکس کنید. نودل (غیر بازاری) هم غذای مناسبی برای سالمندان است.
- لبنیات کم چرب یا بدون چربی
اگر با مصرف شیر کنار نمی‌آیید، به جای آن به سراغ پنیر و ماست بروید. ماست‌های رژیمی مناسبی برای سالمندان در بازار پیدا میشوند. شیر سویا هم یک نوشیدنی بسیار مفید و پر از خاصیت است که می‌توانید به جای شیر بنوشید.
- گوشت قرمز کم چرب یا گوشت سفید
به جای گوشت راسته یا کبابی، گوشت چرخ‌شده یا رشته شده را امتحان کنید. ریز کردن یا میکس کردن گوشت پخته‌شده هم پیشنهاد میشود.
یک دیدگاه