دمانس عروقی در سالمندان: علایم، تشخیص و درمان
بیماری دمانس عروقی چندگانه عروق (رگ) مغزی است که به بروز الگوی علامتی دمانس می‌انجامد. به زبان ساده‌تر، زمانی که رگ‌های مغزی دچار مشکل می‌شوند فرد علائمی از خود بروز می‌دهد که مانند دمانس عقل است.
دمانس عروقی در مردها و به خصوص در آن‌هایی که سابقه فشار خون بالا یا سایر عوامل خطرساز قلبی-عروقی را دارند شایع‌تر است. این اختلال عمدتا عروق مغزی کوچک و متوسط را گرفتار می‌کند که طی آن انفارکتوس و ضایعات پارانشیمی متعدد در ناحیه وسیعی از مغز به وجود می‌آیند.
علت انفارکتوس‌ها ممکن است شامل انسداد عروق یا ترومبوآمبولی از نوحای دوردست مثل دریچه‌های قلب باشد، معاینه بیمار ممکن است تغییرات ته چشم یا گشادی حفره‌های قلبی را آشکار سازد. بیماری دمانس عروقی زمانی در اثر حملات زودگذری ایجاد میشود که در آنها جریان خون به مغز توسط شریان مسدود یا پاره شده، قطع میشود.
وارد شدن صدمه به شریان، نورون‌های مجاور را از خون و اکسیژن محروم می‌کند که باعث میشود نورون‌ها بمیرد و فرد توانایی شناختی خود را از دست بدهد. اختلال حافظه آنها شبیه اختلال آلزایمر است.
علائم رفتاری و جسمانی میتواند به طرز چشمگیر و به طرز تدریجی بروز کند. با صرف نظر از میزان ظهور دمانس عروقی، فراموشی و زوال عقل گام به گام پیش میرود تا جایی که توانایی‌های استدلال در فرد بسیار کمرنگ میشود. علائم بیماری دمانس عروقی میتواند مثل باقی انواع زوال عقل باشد و در انجام فعالیت‌های روزمره مانند خوردن غذا، لباس پوشیدن یا خرید نمود ظاهری داشته باشد.
علایم دمانس عروقی
علائم و نشانههای ذهنی و عاطفی
- کندی در تفکر کردن
- مشکلات در حافظه و فراموشیهای عمومی
- تغییرات در خلق و خوی (مانند افسردگی در سالمندان و تحریک‌پذیری)
- توهم و هذیان
- احساس سردرگمی و گیجی باعث اختلالات خواب در سالمندان میشود
- تغییرات در شخصیت مثل افزایش خشم و پرخاشگری و از بین رفتن تدریجی مهارت‌های اجتماعی
علائم و نشانههای جسمانی
- سرگیجه در سالمندان هنگام راه رفتن و تمرکز
- ضعف در عضلات پا و بازوها در هنگام راه رفتن یا انجام کارهای روزمره
- لرزش در دستها و در برخی مواقع در پاها
- ایجاد حرکت سریع دستها و پاها و واکنش سریع و سرعتی
- مشکلات تعادل
- بی‌اختیاری ادرار و عدم کنترل مثانه
علائم و نشانههای رفتاری
- لکنت زبان و یا بریده بریده صحبت کردن
- مشکلات زبان مانند پیدا کردن کلمه مناسب برای ارائه مفهوم مورد نظر
- گم شدن در محیطی آشنا که بارها در آن حضور داشته است
- ابراز احساسات نامناسب، مثل خندیدن و گریه کردن بیدلیل در وقت و مکان نامناسب
- مشکل در برنامه‌ریزی کردن و سازماندهی کردن کارها
- دشواری در انجام کارهایی مثل پرداخت پول که قبلا به راحتی انجام می‌شدند.
- کاهش توانایی‌های عملکردی در زندگی روزمره
بیشتر بخوانید: تقویت حافظه سالمندان
تفاوت دمانس و آلزایمر چیست؟
- سیر نزول پله پله و گام به گام در بیماری دمانس عروقی شایع‌تر از آلزایمر است.
- دمانس عروقی با تخریب کاهنده‌ای که ممکن است در طول زمان همراه با بیماری عروق مغزی دیده شود از آلزایمر تفکیک شده است.
- نشانههای عصبی موضعی در دمانس عروقی شایع‌تر از آلزایمر است و عوامل خطرساز استاندارد برای بیماری عروقی مغز نیز در دمانس عروقی بیشتر است.
- در دمانس عروقی برخی کارکردهای شناختی سالم می‌مانند و کارکردهای دیگر لطمه قابل ملاحضه‌ای را نشان می‌دهند.
درمان بیماری دمانس عروقی در سالمندان
در حال حاضر درمانی برای زوال عقلی عروقی وجود ندارد. هرچه از وجود آسیب‌های مغزی برای پیشگیری از دمانس عروقی و حتی کاهش سرعت پیشرفت آن، بکاهیم و از آنها دوری کنیم بهتر است. برای پیشگیری از این بیماری می‌توانیم عوامل خطرسازی مانند فشار خون بالا و دیابت را کاهش یا درمان کنیم.
فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی میتواند به شما کمک کند تا پس از سکته مغزی برخی یا تمام عملکردهای از دست رفته را بازیابی کنید. در بین استفاده از برخی داروهای آلزایمر میتواند تا حدی کمک کننده باشد، ولی بهترین راه این است که خطر ابتلا به سکته مغزی را کاهش دهیم تا به دمانس عروقی و همچنین آلزایمر اجازه پیشرفت ندهیم.
بیشتر بخوانید: درمان زوال عقل در پیری
عوامل پیشگیری برای کاهش علت مرگ بیماران دمانس
- فشار خون خود را کنترل کنیم و از آن آگاه باشیم. اگر فشار خون سالمند بالا باشد باید با کمک پزشک سالمندان آن را کاهش دهید.
- اگر سلول‌های عضلانی دهلیزی قلب سالخوردگان به صورت نامنظم تحریک و منقبض می‌شوند (که با آزمایشات الکتریکی مشخص میشود) آن را با دکتر خود در میان بگذارید.
- ترک سیگار در سالمندان از عوامل مهم پیشگیری این بیماری است.
- اگر از مشروبات الکلی استفاده می‌کند، آن را ترک کند.
- از میزان کلسترول سالمند آگاهی پیدا کنید تا در صورت بالا بودن آن را کاهش دهید.
- همیشه سعی کنید مقدار قند خون ( گلوکز) سالمند را طبیعی و متعادل نگه دارید.
- اگر مبتلا به دیابت است حتما توصیه پزشک را جدی بگیرد تا قند خون خود را کنترل کند.
- به وزن مناسب و سلامتی جسمی سالمند بسیار اهمیت دهید.
- در بین برنامه‌ها و فعالیت‌های روزمره حتما از ورزش مداوم نیز استفاده کند.
- از رژیم غذایی سالم، کم نمک و کم سدیم استفاده کند.
طول عمر سالمندان دارای انواع دمانس چقدر است؟
افراد سالمند شاید زمانی که به زوال عقل میرسند از آن بترسند. اما این نکته حائز اهمیت است که بسیاری از افراد مبتلا به دمانس و زوال عقل می‌توانند سال‌ها پس از تشخیص بیماری، به زندگی خود ادامه دهند. طول عمر این بیماران بستگی به الگوی زندگی سالم آنها، رفتارها و سبک زندگی آنان دارند.
دست از زندگی نکشید، تا حد امکان مراقب سلامتی جسمی و روحی و عاطفی خود باشید. کارهایی که دوست دارید انجام دهید و اوقات خود را در کنار خانواده و دوستان بگذرانید.
راه های افزایش سلامت و طول عمر سالمندان مبتلا به دمانس
- روش‌های جدید برای تحرک و ورزش پیدا کنید. تحقیقات نشان می‌دهد حتی تفریح ۳۰ دقیقه‌ای هر روز ممکن است به کند شدن پیشرفت دمانس کمک کند. همچنین ورزش منظم باعث کنترل وزن، کاهش استرس و تقویت سلامت میشود.
- عضو یکی از نهادهای حمایتی شوید تا از تشویق و حمایت دوستان و کارشناسان و مراقبان بهداشتی استفاده کنید و به دنبال یافتن دوستان جدید و شبکه‌های اجتماعی جدید باشید.
- مواد غذایی که برای تقویت قلب موثر است استفاده کنید. رژیم غذایی مناسب که باعث کاهش کلسترول و فشار خون میشود را در برنامه خود قرار دهید تا به بهبود علایم زوال عقل و کاهش آن کمک کنید.
- شادی میتواند به شما انرژی ببخشد. خندیدن و بازی کردن الهام بخش تغییر در سبک زندگی شما میشود تا از کند شدن حافظه و سکته و آسیب‌های شناختی جلوگیری کند.
- استرس خود را کنترل و مدیریت کنید. استرس نقش مهمی در فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی دارد. تمرین‌های تکنیکی مثل یوگا، مدیتیشن، تنفس شکمی و ورزش‌های ریتمیک علاوه بر کمک به آرامش گرفتن، برای افزایش سطح هوشیاری و تمرکز حواس شما بسیار مناسب هستند.
- از مغز خود کار بکشید و مغز خود را به چالش دعوت کنید. مغز شما همواره در طول زندگی قابل تغییر و تقویت است. در برخی شب‌ها وقت بگذارید تا رویداد یا خاطره‌ای را که فراموش کرده‌اید، به یاد بیاورید. سعی کنید مهارت‌های جدید مانند یادگیری زبان خارجی یا نقاشی را فرا بگیرید تا مدام به ایجاد ظرفیت جدید در مغزتان کمک کنید.
بیشتر بخوانید: پیشگیری از آلزایمر در سالمندی
مدیریت کردن حافظه‌ای که از دست میرود..
مدیریت علائم بیماری دمانس عروقی به معنای یادگیری روش‌های عملی برای مدیریت از دست دادن حافظه است. ممکن است نتوانید تمام توانایی حافظه خود را به دست بیاورید، ولی می‌توانید از همان مقدار حافظه باقی‌مانده برای بهبودی شرایط استفاده کنید.
برای این کار کافیست یک روال عادی زندگی را دنبال کنید، انجام کارهای مداوم و روزمره شما باعث کنترل بیشتر حافظه میشود. به طور مثال مصرف داروهای خود را با خوردن وعده‌های غذایی پیوند دهید تا یادآوری کارها برایتان راحت‌تر شود. برای یادآوری کارها و قرار ملاقات‌ها از دفترچه یا در حد امکان از گوشی‌های هوشمند استفاده کنید. کابینت و صندوق‌ها را برچسب بزنید تا به شما یادآوری شود در داخل آنها چه چیزی گذاشته‌اید.
فعالیت‌های اجتماعی خود را حفظ کنید تا با ادامه دادن به مکالمات با همکاران و دوستان خود به حفظ حافظه خود کمک کنید و با آنها چهره به چهره صحبت کنید تا حافظه تصویری شما تقویت شود.
به کسانی که در نزدیکی شما هستند اجازه کمک بدهید، پذیرفتن کمک کسی به شما شاید سخت باشد، ولی میتواند کم کم به استقلال شما کمک کند تا خودتان کارهای خود را انجام دهید.
و در نهایت، صبور باشید. عصبانی شدن فقط یادآوری را برای شما سخت‌تر می‌کند. یادگیری کنترل خشم و آرام سازی میتواند به شما کمک کند تا با امید و اضطراب کم به حفظ حافظه خود و یادآوری موضوعات بپردازید.
بیشتر بخوانید: بازی فکری برای سالمندان
دمانس ناشی از پارکینسون (دمانس پارکینسون)
از بین رفتن نورون‌های عقده‌های پایه، ساختارهای زیر قشری که جنبش‌های حرکتی را کنترل میکنند شامل میشود.
تغییرات شناختی در تمام افراد مبتلا به بیماری پارکینسون روی نمی‌دهد. اما پژوهشگران میزان آن را ۶۰ درصد برآورد میکنند که عمدتا افراد مسن و در مرحله پیشرفته این بیماری را در بر می‌گیرد. بیماری پارکینسون معمولا تدریجی است و اختلالات حرکتی مختلف، ویژگی برجسته این بیماری هستند.
علائم پارکینسون
- هنگام استراحت دستها، پاها یا سر افراد ممکن است به صورت غیر ارادی تکان بخورند.
- عضلات فرد خشک و انعطاف‌ناپذیر می‌شوند و به سختی میتواند حرکت را آغاز کند. نشانه‌ای که بی‌جنبشی نامیده میشود.
- کند شدن کلی فعالیت حرکتی، معروف به کندی حرکت. به علاوه فقدان هماهنگی حرکتی ظریف نیز روی می‌دهد.
برای مثال برخی افراد مبتلا به بیماری پارکینسون به صورت آهسته و لخ لخ کنان راه می‌روند. شروع راه رفتن برای آنها دشوار است، و وقتی راه رفتن را آغاز میکنند به سختی می‌توانند متوقف شوند.
بیشتر بخوانید: آتروفی مغزی در سالمندان
علائم دمانس ناشی از پارکینسون
- علاوه بر نا هنجاری‌های حرکتی، علائم از بین رفتن شناختی مانند اسکن کردن آهسته در تکالیف تشخیص دیداری هم دارند
- کاهش انعطاف‌پذیری ادراکی و کندی در آزمون‌های پاسخ حرکتی را نشان می‌دهند.
- چهره فرد نیز بی‌روح به نظر میرسد.
- گفتار غیر طبیعی میشود و کیفیت موزون عادی خود را از دست می‌دهد.
- آنها در آزمون‌هایی که فصاحت کلامی را می‌طلبند، مشکل تولید کلمات دارند.
- با این حال تعدادی از کارکردهای شناختی مانند توجه، تمرکز و حافظه نزدیک سالم می‌مانند.
