گزارش‌ها و پژوهش‌های موسسه ملی بهداشت روانی نشان داد که شایع‌ترین اختلالات روانی سالمندان عبارتند از:
- اختلالات افسردگی
- اختلالات شناختی مانند آلزایمر و دمانس
- انواع هراس (فوبیا)
- اختلالات خواب
- اختلالات مصرف الکل در سالمندان
خطر خودکشی و علایم روان پزشکی ناشی از داروها در بیماران سالمند بالاست. بسیاری از اختلالات روانی سالمندان قابل پیشگیری و یا برگشت‌پذیر است. به طور مثال اگر دلیریوم و دمانس عروقی به موقع تشخیص داده نشوند ممکن است به حالت برگشت ناپذیر برسند و منجر به آلزایمر شدید شود.
اختلالات افسردگی در سالمندی و میانسالی
علائم افسردگی تقریبا در ۱۵ درصد افراد مسن جامعه و آسایشگاه‌های سالمندان وجود دارد. سن به تنهایی عامل خطرسازی برای پیدایش افسردگی نیست ولی ابتلا به بیماری‌های طبی مزمن موجب آسیب‌پذیری فرد نسبت به یکی دیگر از اختلالات روانی سالمندان میشود. افسردگی دیر آغاز با میزان بالایی از عود همراه است.
باید به سالمندان برای درمان اختلالات روانی کمک کنید
علائم را جدی بگیرید
بررسی سلامتی برای افراد بالای ۶۰ سال باید به صورت منظم و با جدیت انجام شود. افراد مسن نیاز به پیگیری و مراقبت بیشتری دارند و کوچکترین علائم در سیستم عصبی شاید بتواند هشدار جدی تلقی شود. مطلع شدن از بیماری در زمان مناسب، میتواند از اثرات بد بیماری جلوگیری کند.
رژیم غذایی نباید فراموش شود
تغذیه سالم و رژیم غذایی برای سالمندان باعث عملکرد صحیح جسمانی و روانی سالمندان میشود؛ پس از موضوعاتی است که نباید فراموش کنید. شاید سالمندانی که دچار اختلالات روانی باشند، اهمیت زیادی به برنامه غذایی خود ندهند. پس باید آگاه باشید که مواد سالم و مقوی را در برنامه غذایی آنها قرار دهید. غذای مقوی برای سالمندان به تقویت ذهن کمک بسیار زیادی میکند. سعی کنید خودتان یا با کمک یک مشاور با توجه به بیماری‌های دیگر سالمند، یک برنامه غذایی مناسب را فراهم کنید. آشپزی برای سالمندان با دیگر افراد با توجه به محدودیت‌های تغذیه‌ای، تفاوت دارد.
ورزش راه نجات سالمندان
ورزش سالمندان رکن اساسی افزایش روحیه و آزاد شدن فکر از انرژی منفی است. سالمندانی که دچار اختلالات روانی هستند، تمایل به انزوا و گوشه‌نشینی دارند که عاملی کاملا منفی در بیماری‌های روانی است. سالمندان میبایستی با انجام ورزش روزانه، هرچند کم با مشکلات افسردگی یا بیماری‌های دیگر مقابله کنند. ممکن است بعضی از سالمندان به دلیل کهولت زیاد، قادر به انجام ورزش‌های پر تحرک نباشند. هر چند ساده بایستی ورزش انجام شود.
مشاوره و روان‌درمانی
رفع مشکلات روانی در افراد مانند دیگر بیماری‌ها، نیاز به متخصص همان حوزه دارد. پس حتما باید در از زمان شناخت اختلالات روانی در سالمندان، جلسات مشاوره با یک روانشناس یا روان‌پزشک شروع شود. جلسات مشاوره و عنوان کردن مسائل مختلف، میتواند کمک شایانی به افراد مسن برای حل مشکل خود کند.
علایم و نشانههای نگران کننده و شایع اختلالات افسردگی چیست؟
- کاهش انرژی و تمرکز بر افکار و رفتار
- مشکلات خواب (به ویژه سحرخیزی و بیدار شدن های مکرر در طول خواب)
- کاهش اشتها و بدغذایی
- کاهش وزن و شکایت بدنی فرد سالمند
چرا افسردگی در افراد مسن ایجاد میشود؟
برخی عوامل دست به دست هم می‌دهند تا فرد با افزایش سن رو به افسردگی در سالمندان برود. برخی از این عوامل مانند:
- خودبیمارانگاری (فرد میانسال یا سالمند بیشتر برای جلب توجه اطرافیان خود با گزارش این که من بیمار هستم خود را بیمار می‌پندارد در صورتی که بیماری خاصی نداشته یا بیماری او حاد نیست.)
- عزت نفس پایین (افراد سالخورده به علت کاهش توانایی‌های خود در انجام برخی کارها و قضاوت‌های شخصی که از خود دارند خود را ضعیف دانسته و اعتماد به نفس آنان کاهش می‌یابد.)
- احساس بی‌ارزشی و تمایل به متهم کردن خود (سالمند خود را مقصر تمام اتفاقات بد و منفی زندگی می‌داند و خود را بی‌ارزش تلقی میکند.)
- افکار پارانوئیدی و انتحاری (ناتوانی‌ها سبب میشود فرد زود رنج و واکنشی تکانشی داشته باشد و پرخاشگر شود و مدام از ترس آسیب رساندن اطرافیان برنجد.)
اختلالات شناختی
سالمندان در خطر ابتلا به اسکیزوفرنی
یکی از اختلالات روانی سالمندان اسکیزوفرنی است. اسکیزوفرنی معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع میشود و در سراسر عمر دوام می‌یابد. هرچند مواردی که پس از ۶۵ سالگی تشخیص داده شود نادر است ولی نوعی دیررس از این اختلال توصیف شده که پس از ۴۵ سالگی شروع میشود. احتمال بروز این نوع دیر آغاز در زنان بیشتر از مردان است. نوع باقی‌مانده اسکیزوفرنی تقریبا در ۳۰ درصد افراد اسکیزوفرنیک دیده میشود.
علائم و نشانههای سالمندان اسکیزوفرنی
- کندی هیجانی (فرد در پاسخ به محرک‌ها بسیار کند میشود و در برخی شرایط هیجانی از خود بروز نمی‌دهد.)
- مردم‌گریزی (ترس از دیده شدن، بازجویی، قضاوت شدن توسط مردم افراد اسکیزوفرن را آزار می‌دهد و مدام در حال فاصله گرفتن و دوری از مردم هستند.)
- رفتار عجیب و تفکر غیر منطقی (رفتارهای عجیب که تاکنون وجود نداشته از فرد سر می‌زند و افکار او ذاتا غیر منطقی و در برخی موارد تکانشی و بر پایه احساسات است.)
البته در این نوع اسکیزوفرنی(باقی مانده)، توهم و هذیان شایع نیست و از آ‌ن‌جا که این بیماران قادر به اداره کردن خود نیستند، بستری سازی طولانی مدت ضرورت دارد.
افراد سالمند واجد شرایط علایم اسکیزوفرنی نسبت به دارو های ضد روان‌پریشی پاسخ خوبی نشان می‌دهند.
اختلالات نسیانی در پیری
در بین افراد ۶۵ ساله و مسن تر فقط آرتریت بیشتر از دمانس موجب ناتوانی است. زوال ذهن (دمانس) عموما اختلال پیش‌رونده و برگشت‌ناپذیر قوای عقلانی است و شیوع آن با افزایش سن بیشتر میشود.
تغییرات مشخص دمانس، شناخت، حافظه، زبان و عملکرد های دیداری-فضایی را در بر می‌گیرد ولی آشفتگی‌های رفتاری نیز شایع است.
آشفتگی‌های رفتاری شامل بی‌قراری، سرآسیمگی، خشونت، فریاد کشیدن، اختلالات خواب و هذیان است.
اختلالات زیادی ممکن است موجب تخریب شناختی شود که از جمله میتوان از صدمات مغزی، تومورهای مغز، سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز)، الکل، داروها، عفونت‌ها، بیماری‌های ریوی مزمن و بیماری‌های التهابی نام برد.
حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بیمارانی که علایم دمانس را بروز می‌دهند، دچار اختلالات بالقوه برگشت‌پذیر هستند. اختلالات برگشت‌پذیر موارد دمانس عبارتند از:
- اختلالات سیستمیک نظیر بیماری‌های قلبی
- اختلالات غدد درون ریز مانند کم‌کاری تیروئید
- کمبود ویتامین
- استفاده نابجا از داروها
- اختلالات روانی اولیه مخصوصا اختلالات افسردگی
اختلال هذیانی؛ یکی دیگر از اختلالات روانی سالمندان
سن شروع اختلال هذیانی معمولا بین ۴۰ تا ۵۵ سالگی است. ولی ممکن است در هر دوره از سالمندی روی دهد. هذیان‌ها شکل مختلفی به خود می‌گیرند و شایع‌ترین نوع آن هذیان گزند و آسیب است که در آن بیمار معتقد است. تحت تعقیب است، جاسوسی او را می‌کنند، مسمومش می‌سازند و یا به نوعی او را آزار می‌دهند.
در افراد آسیب پذیر، اختلال هذیانی ممکن است تحت استرس روانی و یا جسمانی باشد و ممکن است در نتیجه مرگ همسر، از دست دادن شغل، بازنشستگی، انزوای اجتماعی، شرایط مالی نامطلوب، بیماری‌های ناتوان کننده یا جراحی، اختلال بینایی و کری ظاهر شود.
اختلال هذیانی دیر آغاز (شروع از سالمندی و میانسالی) را پارافرنی می‌نامند و با هذیان‌های گزند و آسیب مشخص میشود. برخی محققین معتقدند که این نوع اختلال نوعی از اسکیزوفرنی است که نخستین بار پس از سن ۶۰ سالگی ظهور میکند و میزان بروز پارافرنی در کسانی که سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی دارند بالاست.
اختلالات هراس (فوبیا)
اختلالات اضطرابی در بزرگسالان و سالخوردگان
اختلالات اضطرابی معمولا در اوایل یا اواسط بزرگسالی شروع میشوند. اما برخی از آنها نخستین بار پس از سن ۶۰ سالگی ظاهر میشوند. شروع اختلال پانیک در سنین سالمندی نادر است اما امکان آن وجود دارد. تحقیقات نشان داد که میزان شیوع ماهانه اختلالات اضطرابی در افراد ۶۵ سال و برای افراد مسن‌تر ۵.۵ درصد است. در این میان هراس‌ها شایع‌ترین اختلالات اضطرابی است.
علائم و نشانههای هراس یا فوبیا در افراد مسن‌تر نسبت به افراد جوان شدت کمتری دارد. ولی آثار ناتوان‌کننده آنها اگر بیشتر از سنین جوانی نباشد کمتر از آن نیست.
اختلالات وسواسی-اجباری
وسواس‌های فکری و عملی ممکن است نخستین بار در دوره سالمندی ظاهر شود. هرچند سالمندان دچار اختلال وسواسی-اجباری معمولا در دوره جوانی شواهدی از این اختلال را به صورت نظم و ترتیب افراطی، کمال طلبی، وقت شناسی و خست نشان داده‌اند.
این افراد ممکن است غیر قابل انعطاف و دارای شخصیت خشک باشند و به صورت وسواسی موضوعات مختلفی را مرتبا کنترل کنند.
اختلالات خواب؛ از شایع‌ترین اختلالات روانی سالمندان
بالا رفتن سن مهم‌ترین عامل منفرد افزایش شیوع اختلالات خواب در سالمندان است. پدیده‌های مربوط به خواب که در سالمندان بیشتر از افراد جوان گزارش میشود عبارتند از :
- بی خوابی در سالمندان
- خواب آلودگی روزانه
- چرت زدن روزانه
- مصرف دارو های خواب آور
از نظر بالینی میزان اختلالات خواب وابسته به تنفس و اختلالات حرکتی ناشی از دارو در سالمندان بیشتر است.
علل آشفتگی‌های خواب در سالمندان:
- اختلالات اولیه خواب
- سایر اختلالات روانی
- اختلالات طبی عمومی
- عوامل اجتماعی و محیطی
بین اختلالات اولیه خواب، کژخوابی‌ها شایع‌تر از همه هستند. اختلالاتی که معمولا در خواب سالمندان تداخل ایجاد میکند عبارتند از :
- درد
- شب ادراری
- تنگی نفس
- سوزش سردل
در نتیجه کاهش طول مدت چرخه خواب و بیداری روزانه در دوران پیری، سالمندانی که برنامه مرتب روزمره ندارند، به خصوص بیماران ساکن آسایشگاه‌های سالمندان ممکن است دچار جلو افتادن مرحله خواب شوند که در آن زود به خواب می‌روند و نصف شب بیدار میشوند.
حتی مقادیر جزئی الکل نیز میتواند در کیفیت خواب تداخل ایجاد کند و موجب چند پارگی خواب و سحرخیزی شود. الکل همچنین ممکن است زمینه‌ساز وقفه تنفسی انسدادی هنگام خواب باشد و یا آن را تشدید کند.
بیشتر تخریب مشاهده شده در کیفیت خواب افراد سالمند ناشی از تغییرات زمان‌بندی و تحکیم خواب است، برای مثال با پیشرفت سن دامنه ریتم‌های شبانه‌روزی پایین‌تر آمده و ریتم میل به خواب ۱۲ ساعته در فرد ایجاد میشود و طول چرخه‌های شبانه‌روزی کاهش می‌یابد.
سایر اختلالات روانی سالمندان
احساس سرگیجه و دوار سر شکایتی شایع در سالمندان است که موجب میشود بیمار به خاطر ترس از افتادن دست از فعالیت بردارد. علل دوار سر گوناگون و شامل کم‌خونی، افت فشار خون، آریتمی قلبی، بیماری عروقی مغزی، بی‌کفایتی شریان قاعده‌ای، بیماری گوش میانی، سرگیجه وضعی خوش خیم و بیماری منیر است.
مصرف بیش از حد داروهای ضد اضطراب ممکن است دوران سر و خواب آلودگی روزانه ایجاد کند. درمان با مکلیزین (۲۵ تا ۱۰۰ میلی گرم روزانه) در بسیاری از موارد سرگیجه موفقیت‌آمیز بوده است.
سوالات متداول در مورد اختلالات روانی سالمندان
شایع‌ترین اختلالات روانی در سالمندان چیست؟
در سنین سالمندی، ممکن است مسائل مخلتف روانی دیده شود که شامل آلزایمر، پارکینسون، افسردگی یا اختلال دوقطبی است. هر یک از این بیماری‌ها باید به نحوی درمان شوند.
نشانههای بارز اختلال روانی چیست؟
- کاهش انرژی و تمرکز بر افکار و رفتار
- مشکلات خواب (به ویژه سحرخیزی و بیدار شدن های مکرر در طول خواب)
- کاهش اشتها و بدغذایی
- کاهش وزن و شکایت بدنی فرد سالمند
چگونه میتوان به سالمندان برای اختلالات روانی آنها کمک کرد؟
حمایت از سالمندان بیشترین کمک به آنها میباشد. باید بیماری در موقع مناسب خودش تشخیص داده شود و به سرعت درمان آن انجام گیرد.
چرا افراد مسن بیشتر دچار افسردگی میشوند؟
سالمندان به دلیل ضعف بدنی یا احساس بلااستفاده بودن در جامعه و خانواده، بیشتر دچار بیماری افسردگی میشوند.
بسیار عالی آموزنده ممنون.
خیلی کامل بود