سرگیجه به احساسی گفته میشود که بیمار فکر می‌کند؛ محیط به دور سرش می‌چرخد یا این که خودش به دور محیط می‌چرخد. حالت گیج رفتن سر خود به تنهایی تهدید کننده سلامت و زندگی افراد نیست. اما اگر این حالت چرخش محیط اطراف به دور سر به صورت مداوم برای فردی پیش بیاید لازم است تا به پزشک مراجعه شود. سرگیجه در سالمندان امری شایع است که در ادامه بیشتر درباره آن صحبت می‌کنیم.
سالمندان مبتلا به سرگیجه
افراد ممکن است تعریف‌های مختلفی از حالت سرگیجه داشته باشند. برخی از سالمندان در هنگام سرگیجه حس کاذب حرکت و یا چرخش به دور محیط را دارند. این بیماری در برخی از افراد مسن همراه با احساس ضعف یا احساس سبک سری است. برخی از افراد در هنگام سرگیجه تعادل خود را از دست میدهند. برخی از افراد حس شناور بودن و یا بی‌قراری خواهند داشت و در این هنگام نمی‌توانند در حالت راه رفتن و یا ایستادن بمانند.
حالت‌هایی که در اثر گیج رفتن سر به افراد دست می‌دهد با ایستادن، قدم زدن و یا تکان دادن سر تشدید خواهند شد. به همین دلیل به افراد توصیه میشود که زمانی که حس سرگیجه دارند تا بر طرف شدن این حس بنشینند. نکته قابل توجه این است که با افزایش سن امکان ابتلا به سرگیجه بیشتر میشود.
دلایل ابتلا به سرگیجه در سالمندان
افزایش سن، اختلال داخلی گوش، بیماری حرکتی، عوارض جانبی دارو‌ها، گردش ضعیف خون، عفونت، جراحت و استرس از جمله دلایل ابتلا به گیج رفتن سر هستند. گیج رفتن سر عارض شده در اثر هر یک از این علت‌ها از نظر علائم و مدت زمان طول کشیدن با دیگری متفاوت است.
استرس و اضطراب
در مواردی که افراد تحت فشار روانی قرار داشته باشند، احساس ضعف و گیج رفتن سر به سراغ آن‌ها خواهد آمد.
گیج رفتن سر به علت تومور نوروم آکوستیک
نوروم آکوستیک توموری خوش‌خیم است که بر روی عصب رابط گوش داخلی با مغز تشکیل میشود. مبتلایان به این تومور دچار حالت ناتوانی در حفظ تعادل بدن و کم شنوایی به همراه گیج رفتن سر می‌شوند.
گیج رفتن سر به علت پراکسیسمال خوش خیم
گیج رفتن سر پراکسیسمال خوش‌خیم یکی از شایع‌ترین نوع گیج رفتن سر است. هنگا‌می که حرکت سر به صورت سریع باشد، این گونه گیج رفتن سر به سراغ فرد می‌آید. در این شرایط فرد دچار حس قوی و سریع چرخش یا حرکت به دور محیط را تجربه خواهد کرد.
این بیماری ممکن است برای هر فردی در هر سنی اتفاق بیافتد، اما آمار‌ها نشان میدهند که اکثر مبتلایان به این بیماری بالای ۵۰ سال سن دارند. طبق مطالعات انجام شده زنان بیش از مردان به این مشکل دچار می‌شوند. باید توجه کرد که پراکسیسمال خوش‌خیم تهدید کننده زندگی نیست اما می‌تواند ناراحتی قابل توجهی ایجاد کند.
این بیماری در کنار گیج رفتن سر همراه با علائم دیگری از قبیل احساس سبکی در سر، از دست دادن تعادل، حالت تهوع یا استفراغ، مشکلات بینایی و نستاگموس (یک بیماری است که به حرکات سریع و غیر ارادی چشم اشاره می‌کند) خواهد بود. هر چند گیج رفتن سر تنها برای چند دقیقه طول می‌کشد. اما سایر علائم به مدت چند روز یا چند هفته ممکن است ادامه داشته باشند.
بیشتر بخوانید: سردرد سالمندان
گیج رفتن سر به علت عفونت
در صورتی که اعصاب وستیبو تحت حمله ویروسی قرار بگیرند، فرد مبتلا دچار گیج رفتن سر به صورت شدید و مداوم خواهد شد.
بیماری مینره از دلایل سرگیجه
زمانی که سرگیجه در سالمندان و دیگر گروه‌های سنی طولانی میشود.، پزشکان احتمال میدهند که او به بیماری مینره یا اختلال گوش داخلی مبتلا شده است. در این شرایط در گوش داخلی بیمار مایع زیادی جمع شده است. این بیماری اثرات دیگری مانند از دست دادن شنوایی و احساس خالی بودن یا شلوغی در گوش مانند شنیدن صدای زنگ را با خود به همراه خواهد داشت. این بیماری بیشتر در افراد بین ۴۰ تا ۶۰ سال دیده میشود.
انستیتوی ملی ناشنوایی و سایر اختلالات ارتباطی تخمین می‌‌زند که ۶۱۵،۰۰۰ نفر در ایالات متحده در حال حاضر مبتلا به بیماری مینره هستند و پزشکان هر ساله حدود ۴۵،۵۰۰ مورد جدید را تشخیص میدهند.
علت دقیق این بیماری دقیقا مشخص نیست، اما ممکن است ناشی از انقباض رگ‌های خونی، عفونت ویروسی یا واکنش خود ایمنی بدن باشد. همچنین ممکن است یک مؤلفه ژنتیکی وجود داشته باشد که به معنای اجرای آن در برخی خانواده‌ها و به صورت وراثتی باشد.
التهاب گوش داخلی
گوش از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت حلزونی شکل که وظیفه دریافت امواج صوتی و تبدیل آن‌ها به تکانه‌های عصبی را بر عهده دارد. این تکانه‌های عصبی توسط مغز به عنوان اصوات معنی دار دریافت می‌شوند. دیگر بخش گوش از سیستم دهلیزی ساخته شده است که در مورد وضعیت سلامتی بدن اطلاع می‌دهد و نقش مهمی در حفظ تعادل و هماهنگی بدن بازی می‌کند.
در افرادی که به التهاب گوش داخلی ( التهاب حاد عصب دهلیزی) مبتلا هستند گیج رفتن سر به صورت ناگهانی و شدید به همراه عوارض دیگری مانند تهوع، استفراغ و ناتوانایی در حفظ تعادل به صورت مداوم تکرار میشود. این حالت آزاردهنده ممکن است موجب بستری شدن فرد بیمار شود.
میگرن در سالمندان باعث سرگیجه میشود؟
بیماران مبتلا به میگرن ممکن است، تجربه تار دیدن، اختلالات بینایی و دیدن خطوط زیگزاگی را داشته باشند. تجربه برخی از بیماران نشان می‌دهد که علاوه بر اختلالات بینایی، گیج رفتن سر هم به سراغ افرادی که بیماری میگرن دارند می‌رود. محرک‌های محیطی مانند نور و سر و صدا می‌توانند منجر به تحریک گیج رفتن سر بیمار شوند.
گیج رفتن سر به علت مشکلات پمپاژ خون در بدن
در صورتی که خون کافی به مغز نرسد، فرد دچار احساس گیج رفتن سر، ضعف یا عدم تعادل خواهد شد. بیماری‌هایی از قبیل کاردیو‌می‌وپاتی، حمله قلبی و آریتمی قلبی می‌تواند به ایجاد گیج رفتن سر دامن بزند.
فشار خون پایین
در صورتی که فشار خون فردی پایین باشد، زمانی که به صورت سریع اقدام به ایستادن یا نشستن می‌کند، حس گیج رفتن سر به سراغش می‌رود.
عوارض جانبی دارو
برخی از دارو‌ها مانند دارو‌های ضد تشنج، ضد افسردگی و برخی از مسکن‌ها فشار خون را پایین می‌آورند. با افت فشار احتمال ابتلای فرد به گیج رفتن سر بیشتر خواهد شد.
کم خونی
معمولا افرادی که دچار کم خونی هستند به گیج رفتن سر دچار می‌شوند. این افراد در هنگام حرکات سریع جهت نشستن یا ایستادن حس گیج رفتن سر به سراغشان می‌آید.
کم آبی بدن
معمولا افرادی که در آب و هوای گرم به فعالیت می‌پردازند و به ویژه افرادی که دارو‌های قلبی مصرف می‌کنند در صورت کم نوشیدن آب دچار حس گیج رفتن سر می‌شوند. به این افراد توصیه میشود که یک لیوان آب و یا آب پرتقال که قند خون آن‌ها را بالا میبرد بنوشند.
سرگیجه در بارداری
معمولا زنان باردار در دوران بارداری حالت‌های سرگیجه و تهوع را تجربه می‌کنند. علت بروز این مشکلات را می‌توان در تغییرات هورمونی جستجو کرد.
عواقب سرگیجه در سالمندان
سرگیجه در سالمندان یا حتی دیگر گروه‌های سنی به تنهایی نشان از یک بیماری ندارد. اما در صورتی که این حس به صورت مداوم و مکرر به فردی دست دهد، به او توصیه میشود که به پزشک متخصص مراجعه کند تا علت رخداد این حس برایش مشخص شود. در هنگام انجام فعالیت‌های حساس مانند رانندگی و یا کار در ارتفاع گیج رفتن سر می‌تواند عواقب خطرناک و جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
روش‌های تشخیص سرگیجه سالمندان
زمانی که فردی به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک با انجام چندین تست می‌تواند، علت سرگیجه او را پیدا کند. با کمک تست الکترونیستاگمو گرافی پزشک حرکات چشم فرد را در شرایط مختلف از جمله هنگام نگاه کردن به نور یا حرکت دادن سر، ضبط می‌کند.
تست دیکس-هالپایک که بدین صورت انجام میشود که بیمار روی پشت خود دراز می‌کشد و سر خود را به سمت پزشک می‌چرخاند. در صورتی که این چرخاندن حالت گیج رفتن سر را به فرد دست بدهد، فرد مشکوک به وضعیت حمله‌های خوش‌خیم خواهد بود.
تست پستوگرافی که مشخص می‌کند کدام بخش از سیستم تعادلی بیمار عامل ایجاد سرگیجه شده است. در برخی مواقع پزشک از بیمار می‌خواهد که سرش را با حالت سریع تکان دهد تا تشخیص دهد که پراکسیسمال خوش خیم باعث بروز سرگیجه شده است یا خیر. در موارد حاد که پزشک مشکوک به علائم سکته مغزی میشود یا نتواند علت گیج رفتن سر را تشخیص دهد، از بیمار تست اسکن ام آر آی یا سی تی اسکن خواهد گرفت.
نکات مهم در مورد افراد مبتلا به سرگیجه
- در صورتی که به فردی به گیج رفتن سر دچار شود، بهتر است تا مدتی بنشیند یا این که دراز بکشد تا حالت سرگیج‌هاش بر طرف شود.
- در صورت داشتن حالت گیج رفتن سر توصیه میشود که از رانندگی یا انجام دادن کار‌های پر خطر مانند کار در ارتفاع و کار با وسایل سنگین پرهیز کنید و تا بر طرف شدن کامل این حس از ادامه دادن به این کار‌ها اجتناب ورزید.
- در صورت داشتن حالت گیج رفتن سر در موقع شب توصیه میشود که تما‌می چراغ‌ها را روشن کنید تا نور کافی برای دیدن اطراف وجود داشته باشد.
- در صورتی که فرد مبتلا به حالت گیج رفتن سر از افت قند خون رنج ببرد به او توصیه میشود که از نوشیدنی‌های شیرین استفاده کند تا قند خون خود را کنترل کند.
- در صورتی که فرد در اثر کم آبی و ماندن در محیط‌های خشک دچار حالت گیج رفتن سر شود به او توصیه میشود که به صورت مداوم آب بنوشد.
- برای جلوگیری از حالت گیج رفتن سر به افراد توصیه میشود که از مصرف نوشیدنی‌های الکی خودداری کنند.
- در صورتی که گیج رفتن سر به دلیل تشنج خوش خیم باشد، تمرین‌ها و ورزش‌هایی با نام پزشکی ایپلای برای سر وجود دارند که به بیمار کمک می‌کند تا به تنظیم میزان کریستال‌های کلسیم کربنات موجود در گوش بپردازد و آن‌ها را از کانال‌های نیم دایر‌های گوش خارج کنند. اگر میزان کریستال‌های کلسیم کربنات در گوش در تعادل نباشد به حالت گیج رفتن سر شدت می‌دهد. با مراجعه به یک متخصص بهداشت حرف‌های آموزش دیده یا با کمک گرفتن از سایت‌های علمی می‌توان این تمرینات را فرا گرفت و انجام داد.
- اگر فردی سابقه گیج رفتن سر را داشته باشد بهتر است قبل از مصرف هر گونه داروی جدیدی از عوارض جانبی آن مطلع شود یا این که این مشکل را با پزشک معالج خود در میان بگذارد و از او راهنمایی بخواهد.
- در صورتی که فردی حالت گیج رفتن سر به صورت مکرر را تجربه می‌کند به او توصیه میشود تا تست کم خونی را انجام دهد. در صورتی که نتایج آزمایش نشان دادند که به کم خونی مبتلا است پیشن‌هاد میشود که از مکمل‌های دارویی و یا تجویز پزشک معالج کمک بگیرد.
- اگر گیج رفتن سر فردی منشا روانی و اضطراب داشته باشد، به آن فرد توصیه میشود تا از روان درمانی کمک بگیرد. با این کار از میزان اضطراب فرد کاسته خواهد شد.
تمرین‌های ایپلای برای رفع مشکل سرگیجه در سالمندان
این مانور‌ها توسط متخصص فیزیوتراپی به عنوان روش درمان خانگی عارضه گیج رفتن سر آموزش داده می‌شوند. بهتر است تا فرد مبتلا هر شب قبل از خواب این تمرینات را تکرار کند.
- بر روی تخت و به پشت دراز بکشید.
- سر را ۴۵ درجه به راست بچرخانید.
- سر را بالا گرفته و به مدت ۳۰ ثانیه نگه دارید.
- سپس سر را پایین آورده و به گون‌های بچرخانید که با چپ زاویه ۴۵ درجه تشکیل دهد.
- در این حالت سر را بالا گرفته و به مدت ۳۰ ثانیه نگه دارید.
- سپس سر را در حالت عمود نگه دارید.
- این مراحل را از طرف دیگر تکرار کنید. یعنی در این مرحله سر را به سمت چپ بچرخانید.
این مانور‌ها و ورزش‌ها برای بر طرف کردن حالت گیج رفتن سر فوق‌العاده مفید هستند. در یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ که شامل بررسی ۳۵۹ نفر مبتلا به عارضه گیج رفتن سر بود‌ه‌اند، محققان دریافتند که عارضه سرگیجه در این افراد پس از انجام دادن مانور‌ها به مدت ۱ ماه بین ۷۵ تا ۸۰ درصد کاهش پیدا کرده است. در ۵۲ درصد موارد پس از انجام این مانور سرگیجه به طور کامل درمان میشود.
درمان‌های خانگی سرگیجه با مصرف مواد غذایی
- مصرف جینکو بیلویا
جینکو بیلوبا که نوعی گیاه چینی است به دلیل ماثر بودن جهت درمان گیج رفتن سر شناخته شده است. این گیاه جریان خون به مغز را تنظیم می‌کند که باعث بر طرف شدن گیج رفتن سر و مشکلات حفظ تعادل میشود.
مطالعات علمی نشان میدهند که تاثیر این گیاه در بر طرف کردن سرگیجه به اندازه تاثیر دارو‌های شیمیایی از قبیل بتا آهیستین خواهد بود.
- چای زنجبیلی
نتایج تحقیقات منتشر شده در مجله طب سوزنی و توئینا ساینس بیان می‌کند که ریشه زنجبیل قدرت بسیاری در کاهش حالت گیج رفتن سر در افراد مبتلا دارد. به صورتی که تاثیرا مصرف این ماده گیاهی از انجام مانور‌های ورزشی نیز پیشی می‌گیرد.
به همین منظور ریشه زنجبیل را به مدت ۵ دقیقه در یک کتری بجوشانید. برای برطرف شدن طعم تلخ و تند آن می‌توان از افزودنی عسل کمک گرفت. نوشیدن چای زنجبیل دو بار در روز می‌تواند به بر طرف شدن سرگیجه و حالت تهوع کمک کند.
- بادام
بادام منبع ویتامین بی، آ و ای است. خوردن بادام به کاهش و بر طرف کردن حالت گیج رفتن سر کمک شایانی می‌کند.
- نوشیدنی سرکه سیب و عسل
تجارب نشان می‌دهد که سرکه سیب و عسل باعث بهبود جریان خون به مغز می‌شوند. به همین دلیل نوشیدنی‌ای متشکل از یک قسمت سرکه سیب و دو قسمت عسل می‌تواند به کنترل گیج رفتن سر کمک شایانی کند.
- طب سوزنی
طب سوزنی روش درمانی‌ای است که به بیماران مبتلا به سرگیجه هم کمک می‌کند. در این روش با فشردن نقاط حساس بدن مانند نقطه پی ۶، حالت گیج رفتن سر بیمار کنترل و در برخی موارد درمان میشود.
توصیه بسیار مهم در زمان سرگیجه در سالمندان
گیج رفتن سر در هیچ حالتی طبیعی نیست. این عارضه می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل پیش پا افتاده باشد و به راحتی بر طرف شود یا این که می‌تواند به عنوان آزیر خطری برای فرد مبتلا باشد و لازم است تا فرد به یافتن علت تکرار این حالت گیج رفتن سرش اقدام کند.
به طور کلی می‌توان گفت که پزشکان معتقد هستند که در اکثر موارد گیج رفتن سر مشکلی اورژانسی نیست. اما در صورتی که سرگیجه فردی با یکی از علائم زیر همراه باشد، لازم است تا سریعا به اورژانس یا مراکز درمانی مراجعه کند. ترجیحا خود فرد از رانندگی جلوگیری کند.
- ناتوانی در صحبت کردن و یا ضعیف شدن قدرت بینایی
- اختلال در شنوایی
- از دست دادن حافظه
- درد شدید در قفسه سینه
- سر درد‌های آزار دهنده و شدید
همراه بودن هر یک از نشانه‌های بالا با گیج رفتن سر فرد می‌تواند به عنوان زنگ خطری برای حملات قلبی، التهاب دهلیز و یا ورم گوش درونی باشد.
یک دیدگاه