روابط فرازناشویی در سالمندان

ازدواج مهم­ ترین قرارداد زندگی هر فرد محسوب می ­شود. انسان­ ها به دلایل مختلفی ازدواج می­ کنند و در کنار تمایلات جنسی که از مسائل اولیه ناشی می­شود، عشق، امنیت اقتصادی، محافظت، امنیت عاطفی، احساس آرامش و فرار از تنهایی از جمله عواملی هستند که باعث گرایش به ازدواج می­شوند. برای تعداد زیادی از زوج­ ها، ازدواج با عبارت تنها مرگ ما را از هم جدا می­کند شروع می­­ شود. اما بعد از شیدایی اوایل ازدواج پس از آنکه شور و  شوق روزهای نخست فروکش می­شود توجه به رفاه و خوشبختی همسر مهم ترین نیروی پیوند دهنده روابط زن و شوهر می­شود. اما این موضوع بعد از گذشت چندین سال میتواند کمرنگ تر شود و موجب روابط فرازناشویی یا همان خیانت در بزرگسالان و سالمندان شود.

زن و شوهر در هر شرایطی نظیر بیماری، سلامتی، آسایش، ناراحتی، ثروت، فقر، مسئول یکدیگرند و مسئولیت، معیاری فراهم می ­آورد تا زن و شوهر خود و یکدیگر را با آن بسنجند. در واقع یک ازدواج موفق قادر است بسیاری از نیاز های روانی و جسمانی فرد را در یک محیط امن برآورد سازد. اما شاید بعد از گذشت سال ها این روند تغییر کند، پس با ما همراه باشید تا با آگاهی به مشکلات احتمالی غلبه کنید.

تعهد زناشویی چیست؟

هر ازدواج موفق حاوی سه رکن اساسی  است. این ارکان عبارتند از: تهعد، جاذبه و تفاهم. تعهد زناشویی قوی ­ترین و پایدار ترین عامل پیش بین کیفیت و ثبات رابطه زناشویی است. در واقع تعهد زناشویی حدی است که در آن افراد دیدگاه بلند  مدتی در مورد ازدواجشان دارند، برای رابطه­شان فداکاری می­کنند، در جهت حفظ، تقویت و همبستگی اتحادشان گام برمیدارند و حتی زمان­ هایی که ازدواجشان پاداش دهنده نیست با همسرشان میمانند.

مسئولیت، گذشت، فداکاری، وفاداری به قول وعهد، اعتماد، عشق و دوست داشتن از ویژگی ­های تعهد است. به طور کلی ۳ نوع تعهد زناشویی داریم:

• تعهد به همسر: (فداکاری) به معنای تمایل فرد برای باقی ماندن در رابطه است سه عامل در آن دخیل است: افراد موجود در رابطه، جذب رابطه شدن و هویت زوج ­ها
• تعهد اخلاقی: (تعهد به ازدواج) عملی است که فرد اخلاقا متعهد می­شود به رابطه ادامه دهد واعتقاد بر این ارزش­ها است: عمل به قول خود، پاسداشت ازدواج به عنوان یک نهاد اجتماعی و اخلاقی و حفظ ازدواج به عنوان یک مسئولیت مقدس
• تعهد اجباری: (حس در دام افتادن) که به معنای ادامه دادن اجباری به ازدواج به خاطر موقعیت مالی، وضعیت فرزندان و…است. استرنبرگ نیز تعهد زناشویی را یکی از اجزای اصلی عشق می­داند.

تعاریف مختلف در زمینه روابط فرازناشویی

طبق تعریف، روابط فرازناشویی(خیانت، بی­وفایی، روابط خارج از ازدواج) به معنای برقراری رابطه جنسی با فردی غیز از همسر است، این عمل یک حادثه آسیب­زا و تکان دهنده بین فردی برای شریک زندگی آسیب­دیده است و متاسفانه به میزان زیادی در ازدواج­ها رخ می­دهد.

واژه نامه انگلیسی آمریکایی نیز در تعریف روابط فرازناشویی این گونه آورده ­است: برقراری رابطه­ جنسی با فردی غیر از همسر. رفتار هایی مانند: داشتن رابطه نامشروع، فریب دادن، آمیزش جنسی، دیدن پورنوگرافی( عکس، فیلم، نقاشی یا نوشته­های شهوت انگیز)، صمیمت فیزیکی زیاد با فردی دیگر غیر از همسر مانند گرفتن دست­ ها، نوازش­کردن، حتی صمیمت عاطفی فراتر از روابط دوستانه معمولی با فردی غیراز همسر را دربر می­گیرد. بنابراین می­ توان هر رفتاری را که نقض پیمان ازدواج میان دو نفر منجر می­شود تحت عنوان روابط فرازناشویی طبقه بندی ­کرد.

بیشتر بخوانید

رابطه جنسی سالمندان

انواع روابط فرازناشویی (خیانت)

دریک طبقه بندی رایج، ۲ نوع خیانت معرفی شده ­است:

• خیانت جنسی: تصور عامه مردم از خیانت، داشتن رابطه جنسی با شخص سوم است. خیانت جنسی عبارت­ است از ارتباط جنسی خارج از ازدواج بافرد دیگر، بدون اطلاع یا رضایت همسر.

تعریف خیانت جنسی: آمیزش جنسی فرازناشویی و علاوه بر آمیزش جنسی رفتارهایی نظیر لمس­ کردن و نوازش کردن نیز می­ توانند توصیف کننده خیانت جنسی باشد.

• خیانت عاطفی: صمیمیت و دلبستگی عاطفی با فردی دیگر به غیر از همسر توصیف می­ کنند؛ خیانت عاطفی زمانی اتفاق می ­افتد که منابعی نظیر توجه، زمان، عشق، رمانتیک به فردی دیگری غیراز همسر معطوف می­ شود.

آسیب شناسی روابط فرازناشویی در سالمندان

خانواده نخستین و بادوام­ ترین بستر رشد است و اختصاص واژه نظام به خانواده به ارتباط پاسخ­ های همه افراد خانواده به یکدیگر اشاره دارد؛ حقیقت مسلم آن است که خیانت به افراد و روابط آن­ها صدمه می­ زند.

مشاهدات بالینی گزارش می ­دهند که در فرد آسیب دیده از خیانت زناشویی عواطف شدیدی اغلب بین احساس خشم نسبت به فرد خطاکار واحساسات درونی خجالت، افسردگی، بی­رمقی طاقت­فرسا، احساس قربانی­ شدن و رها شدگی در نوسان هستند؛ به ویژه زوج، درمان را در حالتی از شوک، ناباوری، خشم، انکار شروع می­کند و حال اگر این رابطه به­ طور جبران ­ناپذیری خدشه­‌دار شده باشد. علاوه بر آن احساساتی از قبیل شک و بدبینی نسبت به شریکش نیز خواهد داشت. اغلب روند درمانی با دوره هایی از بی ثباتی همراه است و زمان زیادی نیز به طول می‌انجامد.

در خانواده‌های آسیب­دیده از خیانت، مجموعه‌­ای از تعارض­ها، ناآرامی­ها و تنش­ها میان والدین ایجاد می­شود؛ به عبارتی آشکار شدن یک رابطه خارج از زناشویی، اختلاف­ها، جروبحث­ها و تعارض­هایی که در پی آن بروز می­کند از بحث و جدل­های عادی خانواده( جدل برسر فرزندان، رابطه با خانواده اصلی دو طرف، مسائل مالی و نظیر این­ها) فراتر می­رود و بعضا بسیار شدیدتر است.

تعارض والدین سالمند

تعارض والدین، کودکان را دچار استرس، ترس، خشم می­کند و مواجه مکرر با تجربه تعارض می­تواند منجر به مشکلات رفتاری و هم­چنین مشکلات سلامت جسمی در فرزندان شود. طبق گزارش­ های خود فرزندان با مشاهده تعارض والدین یک عامل استرس زای قوی است و بررسی ­های مشاهده ­ای نشان می­ دهند که کودکان در هنگام مواجه با خشم یا تعامل­ های پرخاشگرانه والدین، استرس بیشتری نشان می­ دهند، رویداد استرس زا همچون تعارض در خانواده، نقش مهمی در رشد افسردگی، اضطراب و مشکلات رفتاری در کودکان و نوجوان دارد. سالمندانی که دست به خیانت میزنند میتوانند مخفی کاری بیشتری داشته باشند تا با توجه سن بالاترشان منذلت خود را حفظ کنند.

چه عواملی باعث گرایش به روابط فرازناشویی در سالمندان می‌شود؟

1. نارضایتی از روابط عاطفی و عدم صمیمت میان زوجین

درمیان برخی از زوج­ها به مرور زمان یک نوع جدایی عاطفی و رابطه کور به وجود می­آید واین مساله باعث می­شود راحت­تر به جدایی عاطفی تن­دهند، زوج­ها برای رسیدن به روابط عاطفی مناسب و ارضای احساس­ها و عواطف ممکن است به روابط فرازناشویی روی آورند؛ نتیجه پژوهش ها نشان می­دهد که ۹۰ درصد افرادی که دست بهه خیانت میزنند، گفته ­اند نیازهای عاطفی که در رابطه زناشویی آن­ها وجود نداشته، آن­ها را به رابطه فرازناشویی کشانده است و انگیزه جنسی را تا این حد مهم ندانسته­ اند.

2. نارضایتی از رابطه جنسی

دربین نیازهای زیستی، غریزه جنسی آمیختگی عمیقی با نیازهای روانی دارد به طوری که می­توان تاثیر این خواسته را در بسیاری از ابعاد زندگی مشاهده کرد. از لحاظ لغوی واژه رضایت جنسی به احساس خوشایند فرد از نوع روابط جنسی اطلاق می­گردد. سطح بالای رضایت جنسی به افزایش کیفیت زندگی زناشویی منجر شده و درنتیجه زندگی زناشویی ثبات پیدا می­کند. لذت جنسی، یکی از لذات قوی در انسان است که اگر برآورده نشود، ممکن­است فرد را به واکنش­های منفی که یکی از آن­ها برقراری رابطه نامشروع است ­سوق دهد.

اگر معیارها و رفتارهای جنسی در مرد و زن به میزان زیادی از هم متفاوت باشد می­توانند مشکلاتی ایجاد کنند واگر شبیه باشد پایه­ای برای یکی از سعادتمندترین روابطی زندگی می­شود، زنان و مردان در جامعه سنتی، هنوز به وظایف خود درباره فراهم آوردن لذت برای دیگری آگاهی ندارند، بعضی از زنان و مردان حاضر نیستند تا آخر عمر، نیازجنسی خود را سرکوب کنند و از طرفی، به دلیل ارزش­های اجتماعی، شرم و خجالت که ریشه آن باید شناخته شود از اعتراض­ کردن، بیان نیاز جنسی خود و راه­های عملی درمان پرهیز می­کند و هنگامی که زمینه مناسبی ایجاد می­­شود، نیاز سرکوب ­شده خود را با برقراری رابطه نامشروع جبران می­کنند.

در روابط ناقص جنسی مرد و زن، زن و شوهر هردو از رابطه جنسی لذت نمی­برند و شادابی، رسیدن همزمان زن و شوهر به ارگاسم و آرامش و آسودگی هنگام مقاربت، سیر­نزولی داشته و در نتیجه این نارضایتی زمینه­ای برای گرایش آن­ها به رابطه نامشروع می­شود.

زنان و مردان در بعضی از جوامع سنتی هنوز نیاموخته‌­اند که مشکلات مقاربتی نیز راه درمان دارد و می­توانند با مشاوره و درمان این مشکلات را حل کنند. درنهایت می­توان گفت نبود میل جنسی، ناکارآمدی جنسی مانند ناتوانی در روابط جنسی مطلوب، زود انزالی بطور مزمن، عدم تحریک­ پذیری جنسی، دیر ارضا شدن و عدم توانایی در اظهار عشق جسمی و عاطفی مسائلی هستند که بیشتر در حوزه رابطه جنسی مطرح می­شوند. دراین موارد زوج­ها به جای درمان مشکل موجود در رابطه جنسی­شان، به دلیل ناآگاهی یا احساس شرم یا دلایل دیگر، مشکل را حل نشده رها­کرده و نیاز خود را با ایجاد رابطه نامشروع جبران می­کنند.

3. تنوع طلبی

عده­ای از افراد معتقدند که انسان در طولانی مدت نمی­تواند روابط جنسی خود را به شکل تک همسری ادامه دهد و وفاداری به همسر یک عقیده غیر عادلانه و قدیمی است. بنابراین می­توان گفت در بعضی موارد، چیزی که به یک رابطه فرازناشویی می­انجامد، نیاز به تجربه وشور وعشق زیاد و میل به تجربه­کردن یک رابطه جنسی جدید وممنوع می­باشد.

4. انتقام جویی از همسر بی­ وفا

زمان­هایی وجود دارد که یکی از زوج­ها رابطه نامشروع دارد و زوج قربانی برای انگیختن حس حسادت و انتقام­جویی از همسرش به رابطه نامشروع روی می­آورد. همسر که مورد بی وفایی قرار می­گیرد، احساس اجحاف شدیدی می­کند دربعضی از موارد نیز آموزش­ها و یادگیری­های دوران کودکی و تاثیر اطرافیان ممکن است در واکنش فرد به شکل انتقام جویی تاثیر داشته ­باشد.

بعضی افراد آموخته‌­اند که در برابر خیانت و یا هررفتار منفی دیگر، مقابله به مثل کنند و واکنش منفی نشان­ دهند و این رفتار خود را با نوعی مکانیزم دفاعی دلیل تراشی توجیه می­کنند به عبارت دیگر برای شکست­ها، ناکامی­ها، باخت­ها یا رفتار ناسازگارانه‌­شان دلایلی به ظاهر موجه ارائه می­دهند.

مردان بیشتر خیانت میکنند یا زنان؟

برخی پژوهش­ها نشان می­دهند که مردان در مقایسه با زنان به احتمال بیشتری درگیر روابط فرازناشویی می­شوند و تمایل شدیدتری برای درگیر­شدن در خیانت دارند. حتی هنگامی که عوامل فرهنگی، نژادی، جغرافیایی در نظر گرفته می­شود بازهم مردان خیانت های بیشتری را گزارش می­کنند. برعکس، احتمال اینکه زن به همسرش خیانت کند بسیار کمتر بوده و تحت تاثیر متغیرهایی همانند سن، فرصت، شانس و موقعیت رابطه قرار دارد.

فورست و تنفر پی­بردند که در آمریکا زنانی که نسبت(به طور رسمی ازدواج نکرده­اند) به زنان متاهل ۵ برابر بیشتر به شرکای خود خیانت می­کنند. به عبارتی در ازدواج­ های غیررسمی موقعیت رابطه چنان­است که فرد را تشویق به تعهد وفداکاری نمی­کنند.

نقش تحصیلات در بروز روابط زناشویی سالمندان

برخی ­از محققان معتقدند سالمندان با تحصیلات بالاتر به احتمال بیشتری خیانت می­کند؛ شاید این به­ این دلیل باشد که در برخی از مطالعه ­ها تحصیلات دارای همبستگی بسیار معنادارتری برای زنان است. از طرفی برخی براین باورند که هرچه تحصیلات زن نسبت به همسرش بالاتر باشد احتمال داشتن روابط فرازناشویی نیز بیشتر می ­شود. اما هنگامی که تحصیلات مرد نسبت به زن بالاتر باشد، زن احتمالا کمتر به همسرش خیانت می­کند.

تاثیر تجارب جنسی گذشته بر بروز روابط فرازناشویی

معضلی که امروزه دامن­گیر جوامع جهانی و نیز جامعه ماست تجارب جنسی افراد قبل از تعهد به رابطه زناشویی است. تحقیقات نشان می­دهند که این تجارب نیز به طور مثبتی با روابط فرازناشویی در ارتباط هستند. زنان متاهل یا آن­هایی که درگیر روابط عشقی بوده و پیش از نخستین رابطه ­شان دارای چهار و یا بیش از چهار تجربه جنسی بودند به احتمال بیشتری درگیر خیانت زناشویی شده ­اند.

یکی از دلایل بروز خیانت برای افرادی که قبلا تجربه جنسی داشته­اند این است که افراد از روابط قبلی خود انتظارات شکل گرفته شده‌­ای دارند که آن­ها را با خود به رابطه کنونی می‌­آورند و در نتیجه به مقایسه شریک کنونی خود با شرکای قبلی می­پردازند. به عبارت بهتر، این تجارب به ملاک­ هایی بدل میشود که طرف دوم رابطه جنسی به واسطه تفاوت شخصتی قادر به ساختن آن­ها نیست؛ لذا فرد در ذهن خود به قیاس روی می­آورند. بنابراین روابط قبلی می­تواند به مثابه چالش منفی برای رابطه عمل­کند و بعضا ریشه رابطه را بخشکاند.

سالمندان حتی میتوانند رابطه جنسی خود را با همسرشان در جوانی مقایسه کنند و بدین نتیجه برسند که همسرشان دیگر پاسخگوی نیازهایشان نیست.

رابطه سطح درآمد و شغل با روابط فرازناشویی

محققان دریافتند احتمال بیشتری وجود دارد که افراد با درآمد سالانه بیش از ۳۰۰۰۰ دلار درگیر روابط فرازناشویی شوند تا آن­هایی که درآمدکمتری دارند. علاوه براین، احتمال روابط فرازناشویی برای افرادی که از نظر مالی به شریک خود وابسته­‌اند بسیار زیادتر است.

همچنین به نظر می­رسد توزیع درآمد بین طرفین بر احتمال خیانت تاثیر می­گذارد. برای مثال: هنگامی که هر دو طرف بیکار هستند احتمال اینکه رابطه جنسی خارج از ازدواج به وجود آید کمتر از وقتی است که یکی از طرفین رابطه کارمی­‌کند. تریس و جیسن دریافتند فرصت­های جنسی در محل کار احتمال خیانت را در طول ۱۲ماه افزایش می­دهد. در عین­ حال، ویگینز ولدرر بر این باورند که فرصت­ها خصوصا در محل کار، به طور معنی­‌داری با خیانت رابطه دارد.

اهمیت آموزش مهارت­ های ارتباطی بین زوجین

دستیابی به جامعه سالم آشکارا در گرو سلامت خانواده و تحقق خانواده سالم مشروط به برخورداری افراد آن از سلامت ­روانی و داشتن رابطه­‌های مطلوب با یکدیگر است. ارتباط زناشویی هسته مرکزی نظام خانواده و اختلال درآن به منزله تهدیدی جدی برای بقای خانواده است. ارتباط ناموثر باعث ایجاد سوتفاهمات، نارضایتی، احساس تنهایی در افراد خانواده و جامعه می­شود. ایمهوند و همکاران در یک تحقیق به این نتیجه رسیدند که عشق ورزی و محبت کردن که بیشتر جنبه روان­شناختی دارد باعث بهبود ارتباط می­شود. زیرا می­تواند نگرانی طرفین را به محیطی امن تبدیل کند.

لارنسیا و فیلدمن نشان دادند که احساس درک ­کردن و درک­ شدن بین همسران بر پیش­بینی صمیمت کمک می­کند. به اعتقاد کلین و استنفورد رفتارهای مثبت روزانه فرصت مناسبی برای زوج هاست تا صمیمت خود را بیش­تر به ­هم نشان دهند. جارویس و همکاران عقیده دارند که آموزش مهارت­های ارتباطی به فرد می­آموزد چه ­طور آغازگر رابطه باشد، آن را ادامه دهد، فعالانه به حرف های طرف مقابل گوش دهد، افکار و احساساتش را به راحتی ابراز کند، احساسات طرف مقابل را درک ­کند و به طور سازنده‌­ای به حل مسائل بپردازد. کربای، باکوم وپیترمن دریافتند که انتقاد و سرزنش همسر صمیمیت و رضایت را کاهش می­دهد. هرگاه زوج ها از مهارت­های ارتباطی موثر استفاده کنند، تعارض کم­تری را تجربه کرده و رابطه صمیمانه­‌تری خواهند­داشت.

رویکرد روان درمانی بین فردی برای خیانت سالمندان

برخی روانشناسان بر تمرکز درمان بین­ فردی برای بهبود روابط بین ­فردی و بهبود مهارت­های ارتباطی و مفهوم تاکید دارند. هدف از درمان تمرکز دقیق بر اتفاقات بین فردی سالمندان (نزاع‌­های بین­ فردی، تعارضات، انتقال نقش و احساس گناه پس از حادثه) و به دنبال آن ارتقا و بهبود عملکرد اجتماعی فرد وکاهش علائم حزن و اندوه بیش از اندازه، انزوا و گوشه ­گیری و خودتخریبی است.

روان­درمانی بین­فردی به صورت مستقیم آموزش می­دهد که چگونه می­توان بهتر با دیگران ارتباط برقرارکرد. مراجع به کمک درمان­گر تعاملات خود با دیگران را ارزیابی می­کند و بر روی رشد مهارت­های اجتماعی فرد در زمان حال و توجه به انزوای وی تمرکز می­شود. در درمان، شخصیت بیمار مهم نیست، بلکه آن­چه که حائز اهمیت است مشکلات فرد در برقراری ارتباط با دیگران است.

رویکرد بینش گرا در مورد خیانت افراد مسن

در رویکرد بینش­گرا، هدف عمده این­است که به زوجین کمک می­شود تا دریابند چگونه دوران کودکی­شان در شروع مشکلات رابطه فرازناشویی نقش دارد. دراین مدل غیر مستقیم، زوجین به این بینش می­رسند که چگونه تاریخچه تحولی باعث شده­ است که همسر عهدشکن دست به خیانت بزند. این بینش باعث می­شود که زوجین با هم همدلی بیشتری پیدا کنند و همدیگر را سرزنش نکنند.

افزایش این آگاهی و همدلی به زوجین کمک می­کند داستان یکپارچه­­ای در مورد خیانت پیدا کنند و به آن­ها کمک می­کند در مورد تغییراتی که در آینده به منظور داشتن رابطه امن­تر لازم است دیدگاه کارآمدی پیدا کنند.

بهترین راه حل برای درمان خیانت سالمندان

شاید بهترین راه درمان خیانت در سالمندان مدل ۳ مرحله ای باشد. اشنایدر، باکوم و گوردن یک مدل سه مرحله­‌ای را برای کمک به زوج­های آسیب دیده از خیانت پیشنهاد کرده‌­اند. این ۳ مرحله عبارت است از رویارویی و مقابله با تاثیر اولیه، جستجویی چرایی، رسیدن به تصمیمی درست و آگاهانه درباره چگونگی عبور از این روابط فرازناشویی.

مدل مذکور براساس تئوری ­های بخشایش بین­ فردی و نحوه واکنش به عوامل آسیب­زا می­باشد. اسپرینگ به شرح سه مرحله از فرآیند بهبود پس از خیانت همسر پرداخت، از دیدگاه اسپرینگ هر کدام از زوجین در مرحله اول نیاز به بیان و عادی سازی احساساتشان دارند و در مرحله ­دوم، تصمیم به گرفتند که در رابطه بماند و در سومین مرحله بایدمتعهد شوند که به بازسازی رابطه بپردازند، بازسازی رابطه مستلزم پایان دادن به ارتباط باشخص سوم، کارروی مشکلات ارتباطی، ایجاد رابطه جنسی دوباره و بخشیدن همسر خاطی است.

حرف آخر

شاید خیانت و روابط فرازناشویی در سالمندان کمتر دیده شود اما حائز اهمیت است. دلایل و عواملی مهم در بروز خیانت آن هم در سالمندان میتواند قابل پیش بینی و پیشگیری باشد. خیلی از این مشکلات و اختلافات ریشه در جوانی و بزرگسالی دارند که به علت عدم رسیدگی به آن میتواند این نتیجه را داشته باشد که در سالمندی بروز کند. البته باید تمام تغییرات حاصل از بالا رفتن سن را در نظر گرفت و به اصل سازگاری توجه ویژه داشت.