اختلال آپنه خواب یا وقفه تنفسی در سالمندان

فرآیند سالمندی از ۶۰ سالگی شروع می­‌شود. با شروع دوره سالمندی، کاهش تدریجی عملکرد سیستم‌­های مختلف بدن دیده می‌­شود. یکی از مشکلاتی که در بین سالمندان بروز می‌­کند، وقفه­ های تنفسی خواب یا همان آپنه تنفسی است. به توقف جریان هوا در راه هوایی فرد به ­مدت ۱۰ ثانیه، وقفه­ های تنفسی گفته می­‌شود. بر اثر وقفه تنفسی، علایم مختلفی از جمله سردرد صبحگاهی، احساس خستگی در طول روز، کیفیت پایین خواب شبانه، خشکی دهان و گلو رخ می‌­دهد. در افراد مبتلا به آپنه، عملکرد روزانه کاهش پیدا می­‌کند و کیفیت زندگی افراد پایین می­‌آید. مطالعات پژوهشی بیان می‌­کنند، اکثر سالمندان دچار مشکل وقفه تنفسی در خواب هستند. اختلال وقفه ­های تنفسی در مردان سالمند شیوع بیشتری دارد.

انواع آپنه تنفسی

• آپنه انسدادی: هنگامی رخ می­‌دهد که ماهیچه­ های پشت گلو شل می‌­شوند. این ماهیچه ­ها از دیواره‌­های جانبی زبان و گلو پشتیبانی می‌کنند. شل­ شدن ماهیچه­‌های موردنظر، باعث تنگ و بسته ­شدن راه‌­های هوایی در حین نفس ­کشیدن می­‌شوند. در این نوع آپنه، هیپوکسی (کمبود اکسیژن) رخ می‌­دهد.
• آپنه مرکزی: در این حالت، مغز توانایی ارسال سیگنال­‌های عصبی به عضلات تنفسی را ندارد و باعث توقف تنفس در چند ثانیه می‌­شود. آپنه مرکزی در افراد سالخورده و افراد دچار اختلالات قلبی بیشتر دیده می‌­شود.

عوامل موثر بر ایجاد وقفه­ تنفسی در خواب

• چاقی یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد وقفه ­های تنفسی در افراد است. تحقیقات نشان می‌­دهد، افراد خیلی چاق حدود ۲۷ برابر بیشتر از افراد با وزن طبیعی، دچار وقفه­ های تنفسی می­‌شوند.
• احتمال بروز میزان وقفه­ های تنفسی در افراد سیگاری نسبت به افراد غیر سیگاری، بیشتر است که احتمالا به ­علت التهاب و ورم مجاری هوایی سیستم تنفسی است.
• مطالعات دیگری نیز نشان داده‌اند، هرچه­ قدر اندازه دور گردن افراد سالمند بزرگتر باشد، میزان بروز وقفه­ های تنفسی در هنگام خواب بالاتر است. به­ نظر می‌­رسد که اندازه بالای دور گردن، باعث ایجاد فشار بیشتری بر روی مجاری تنفسی افراد سالمند می­‌شود.

نشانه ­های بروز آپنه در سالخوردگان

• فرد سالمند با احساس خفگی از خواب بیدار می‌­شود.
• فرد روز بعد، احساس سر زندگی و نشاط ندارد و از خستگی و بی ­انرژی بودن شکایت دارد.
• سالمند عزیز، از کیفیت خواب خود رضایت ندارد.
• فرد تعریق شدیدی را در قسمت­‌های قفسه سینه، گردن، سر و صورت حس می­‌کند.
• احتمالا فرد چندین ­بار در شب، رفتن به سرویس بهداشتی را تجربه می­‌کند.
• فرد سالمند در هنگام خواب، با صدای بلند خرخر می­‌کند.
• فرد احتمالا بعد از بیدار­شدن از خواب، خشکی دهان و گلو را تجربه می­‌کند.

چه زمانی باید برای رفع وقفه تنفسی در خواب به پزشک مراجعه کرد؟

• هنگامی­ که با نفس­ نفس­ زدن و حس خفگی، از خواب بیدار می‌­شوید.
• هنگامی­ که در طول خواب، قطعی تنفس را تجربه می‌­کنید.
• هنگامی ­که صدای خروپف‌های شما به ­قدری بلند است که باعث آزار و اذیت همسر یا اطرافیان می‌­شود.
• زمانی­ که خواب­ آلودگی بیش ­از­ حد معمول در طی روز دارید و حادثه کاری یا تصادف رانندگی به ­علت بدخوابی، برای شما رخ می‌­دهد.

عوارض وقفه­ تنفسی در خواب

• کاهش عملکرد روزانه: به ­دلیل خستگی و کسالت زیاد ناشی از بدخوابی شبانه، عملکرد روزانه افراد سالمند پایین می‌­آید.
• کاهش کیفیت زندگی: به ­دلیل ایجاد عوارض ناشی از آپنه، رضایت فرد سالمند از زندگی پایین می‌­آید.
• افزایش ریسک تصادفات رانندگی و شغلی: به­ دلیل خواب­ آلودگی ناشی از اختلال آپنه در افراد، آمار تصادف­‌های کاری و رانندگی افزایش می‌یابد.
• عوارض قلبی ­عروقی: وقفه­ های تنفسی باعث افزایش ضربان قلب، افزایش فشار به بطن‌­ها، کاهش برون­‌ده قلب و سایر موارد می­‌شوند.
• کاهش میزان اکسیژن خون: هیپوکسی، فشارخون را بالا برده و حتی موجب سکته قلبی نیز می‌­شود.

تشخیص آپنه در سالمندان

اصلی­‌ترین راه تشخیص آپنه تنفسی به­ صورت استاندارد، پلی­ سومنوگرافی است. این وسیله گران است، فقط در کلینیک­‌ها یافت می­‌شود و تفسیر نتایج حاصله از آن نیاز به افراد متخصص دارد. به­ خاطر دلایل ذکر شده، برای تشخیص وقفه ­تنفسی در خواب از وسایل در دسترس­‌تری استفاده می­‌کنند که می­‌توان به پلی­ گرافی، نازال فلو، پالس اکسی­متری اشاره کرد. این وسایل دقت پلی ­سومنوگرافی را ندارند اما می‌­توانند کمک زیادی به تشخیص آپنه در افراد کنند.

درمان عارضه وقفه تنفسی

• کاهش وزن و لاغر­شدن: با کاهش وزن و کاهش چربی در ساختار گردن، اطراف کام نرم و زبان، می‌­توان شدت خرخر کردن و آپنه را کاهش داد. افراد سالمند باید وزن خود را در حد متعادل نگه دارند تا احتمال بروز وقفه تنفسی را کاهش دهند.
• خوابیدن به پهلو: با خوابیدن به پهلو، می‌­توان احتمال بروز وقفه­ های تنفسی را کاهش داد. افراد باید در هنگام خواب در وضعیتی قرار گیرند که سر آن­‌ها بالاتر از سایر اجزای بدن باشد. خوابیدن به پهلو باعث می­‌شود که سر شما در وضعیت بالاتری قرار گیرد. افراد سالمند، از خوابیدن به پشت جدا خودداری کنند زیرا در این حالت، سر پایین‌­تر از سایر اعضای بدن قرار گرفته و احتمال بروز آپنه را  افزایش می­‌دهد.
• پرهیز از مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات و الکل توسط افراد سالمند، شدت خرخر­کردن و وقفه ­های تنفسی را افزایش می­‌دهد.
• باز نگه­ داشتن مسیر تنفسی بینی: با باز نگه داشتن مسیر تنفسی، می‌­توان شدت وقفه های تنفسی را کاهش داد. برای این­ کار می‌توانید از اسپری بینی سالین که دارای محلول نمکی است، استفاده کنید.
• فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP): این دستگاه برای کاهش تعداد و شدت آپنه در خواب پیشنهاد می­‌شود. برای آپنه­ های با شدت متوسط تا شدید استفاده می­‌شود. در هنگام خواب، دستگاه روی بینی شما قرار می­‌گیرد و هوا را وارد بینی می­‌کند. وارد کردن هوا به بینی باعث می‌­شود که راه‌­های هوایی مجاری قسمت فوقانی سیستم تنفسی باز نگه ­داشته شوند. ماسک­ های بالشتک­ دار بینی جز گروه CPAP هستند.
• دستگاه فشار مثبت بازدمی راه هوایی (EPAP): دستگاه­ کوچکی که قبل از خواب روی هر سوراخ بینی فرد سالمند قرار داده می­‌شود. این دستگاه، فشار موجود در راه هوایی را افزایش داده و آن ­را باز نگه می‌­دارد. بدین ­ترتیب از ایجاد خروپف جلوگیری می­‌کند. افرادی که آپنه تنفسی خفیفی دارند می‌­توانند از این دستگاه استفاده کنند.
• اگر بیمار به هیچ کدام از درمان­ ها پاسخ نداد، جراحی به ­عنوان آخرین راه­ حل مطرح می‌­شود.

بررسی عوامل بی خوابی در سالمندان و پیشنهادات مربوط به آن [پادکست]

طب سنتی و درمان آپنه

برای درمان وقفه تنفسی در خواب ، طب سنتی نیز راه­ حل­ هایی را ارائه می­‌دهد که ما در این­جا به چند مورد از آن­‌ها اشاره می­‌کنیم.

• سیر: سیر خاصیت آنتی ­بیوتیکی و ضد­التهابی دارد و در عفونت ­های دستگاه تنفسی مخصوصا عفونت لوزه، نقش مهمی را ایفا می‌­کند. با مصرف سیر می‌­توانید احتمال بروز وقفه­ های تنفسی را کمتر کنید.
• فلفل سیاه: فلفل سیاه خاصیت ضد­التهابی دارد و به آرامش سیستم تنفسی کمک می­‌کند. مصرف فلفل سیاه به­ همراه عسل، به شما کمک می­‌کند تا کمتر دچار آپنه شوید.
• مخلوط رازیانه، سنبل و نعنا: خاصیت ضدالتهابی که در این مخلوط وجود دارد، به آرامش ­بخشی گلو کمک می‌­کند و از ایجاد خروپف و وقفه های تنفسی در افراد سالمند جلوگیری می­‌کند. ۵ قطره از روغن این مخلوط را در یک لیوان آب ولرم بریزید و قبل از خواب، این محلول را قرقره کنید.
• بهار نارنج: بهار نارنج، به آرامش بدن کمک می­‌کند. می­‌توانید به ­صورت شربت، دمنوش و عرق استفاده کنید. علاوه ­بر کاهش آپنه، به بهبود کیفیت خواب در سالمندان نیز کمک موثری می‌کند.

جمع­ بندی

اختلال وقفه­ تنفسی در خواب یکی از اختلالات شایع خواب در افراد سالمند است. بیشتر افراد آن را جدی نمی­‌گیرند اما باتوجه به مطالب اشاره شده در بالا، اهمیت این اختلال برای شما مشخص شد. اگر احتمال می­‌دهید که دچار آپنه در خواب هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید و در راستای درمان آن اقدامات لازم را انجام دهید. با درمان آپنه و تجربه خواب با کیفیت، احساس سرزندگی و نشاط در طی روز را به­ خود هدیه دهید.