شاید تا به حال این سوال برای شما پیش آمده باشد که فوبیا چیست؟ چه عواملی می‌توانند موجب بروز فوبیا در افراد شوند؟ در زبان عامه فوبیا را ترس شدید از موقعیت‌ها و حالات مختلف می‌دانند. اما تا به حال به فکر درمان آن و شناخت انواع فوبیا بوده‌اید؟ آیا تا به حال فوبیا در سالمندان را مورد بررسی قرار داده‌اید؟
فوبیا همانطور که در سنین کودکی و جوانی همراه ماست، می‌تواند در سنین سالمندی هم با ما باشد. اما داشتن فوبیا در این سنین گاهی می‌تواند بسیار سخت و دردناک باشد. در ادامه با همراه باشید تا با فوبیا و راه‌های درمان آن در سنین سالمندی بیشتر آشنا شوید.
فوبیا چیست؟
فوبیا یک هراس زدگی ترسی و غیرواقعی است. این فوبیا می‌تواند نسبت به هرچیزی اعم از حیوان، اشیاه، انسان و… باشد. به طور کلی شخصی که فوبیا دارد معمولا از چیزی که موجب هراس آن می‌شود دوری می‌کند. بسیاری از پزشکان این واکنش روحی و روانی را ناشی از یک ترس غیرمنطقی می‌دانند. این دسته از افراد زمانی که با عامل فوبیا خود روبه‌رو می‌شوند دچار ترس و وحشت بسیار شدیدی خواهند شد. البته هر فردی در مقایسه با فرد دیگری در برابر عامل فوبیای خود ممکن است واکنش متفاوتی نشان دهد.
بسیاری از بیماران و مراجعه کنندگان متوجه هستند که ترس آن‌ها بسیار ساده و غیرواقعی است اما توانایی کنترل آن را ندارند و نمی‌توانند با آن مقابله کنند.
علائم فوبیا در سالمندان
همانور که متوجه شدید فوبیا می‌تواند یک نوع اختلال اضطرابی باشد. به همین دلیل تا زمانی که با عامل هراس خود روبه‌رو نشوید هیچگونه ترس و واهمه‌ای نخواهید داشت. اما به محض روبه‌رو شدن با آن حس اضطراب و وحشت تمام وجود شما را فرا می‌گیرد. ازجمله علائم و نشانه‌هایی که در حین فوبیا در شخص بروز می‌کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع
- سرگیجه و سبکی سر
- لرزش دست و پا
- عدم توانایی در ایستادن
- دهان خشک
- فشار خون بالا
- بی ثباتی
- مشکل معده
- تعریق
- احساس خفگی
- گرفتگی قفسه سینه
- عدم توانایی در تکلم
- افزایش ضربان قلب و تپش قلب
تشخیص فوبیا در سالمندان
توانایی تشخیص فوبیا در وهله اول به عهده روانپزشک یا روانشناس است. در برخورد با روانپزشک یا روانشناس ابتدا باید به تمام سوالات پزشک پاسخ دهید سپس پزشک معالج، با توجه به پاسخ‌های شما می‌تواند این فوبیا را تشخیص داده و درمان کند. پزشک علاوه بر سوالاتی که از شما می‌پرسد رد رابطه با افسردگی و اضطراب هم ممکن است سوالاتی مطرح کند. از نظر روانپزشکان افرادی که فوبیا دارند، می‌توانند مشکلات مربوط به افسردگی و اضطراب هم داشته باشند.
معمولا در کودکان و در سنین پایین می‌توان فوبیا را با درمان و مراجهع به پزشک برطرف کرد اما در ۸۰ درصد بزرگسالان این مشکل می‌تواند کمی حاد شود و به مدت زمان بیشتری برای درمان نیاز داشته باشند.
علت فوبیا در سالمندان
فوبیا می‌تواند بنا بر دلایلی مختلفی از زمان کودکی تا دوران بزرگسالی همراه شما باشد. بهتر است فوبیا در دوران کودکی درمان شود تا در دوران بزرگسال یمشکل را چندین برابر نکند.
فوبیا بنا بر دلایل مختلف که در دو دسته‌بندی ساده و پیچیده قرار می‌گیرد ایجاد خواهد شد:
- علت ساده: فوبیاهای ساده بیشتر مربوط به دوران کودکی هستند و می‌توان به ساده‌ترین روش در این دوران آن را درمان کرد. اگر در سنین پایین در فضاهای بسته حبس شده باشید، در بزرگسالی می‌تواند به عنوان یک فوبیا در شما بروز کند.
- علت پیچیده: این نوع فوبیا همانطور که از نامش پیداست بسیار پیچیده است. به طوری که درمان آن هم نیزا به مراحل پیچیده‌ای دارد. تجارب زندگی، ژنتیک، تغییرات شیمیایی مغز و.. می‌توانند روی این نوع فوبیا تاثیرگذار باشند.
انواع فوبیا در سالمندان
فوبیا با توجه به شخصیت و موقیعیت فرد متفاوت است. فوبیا به دو دسته ساده و پیچیده تقسیم شده است:
- فوبیای ساده: این نوع فوبیا بیشتر مربوط به دوران کودکی و نوجوانی است، به مرور زمان با افزایش سن و وارد شدن به بزرگسالی کمتر خواهد شد. فوبیا ساده شامل دو نوع فوبیا محیطی و فوبیا موقعیتی است.
- فوبیا محیطی: مانند فوبیا ارتفاع، فوبیا آب‌های عمیق، فوبیا میکروب و…
- فوبیا موقعیتی: مانند فوبیا ناشی از مراجعه به دندانپزشک، پرواز، آمپول زدن و…
- فوبیا حیوان: مانند ترس از عنکبوت، سوسک، مار و…
- فوبیا پیچیده: این نوع فوبیا در بزرگسالی بیشتر خود را نمایان می‌کند، توانایی آن را دارد تا شما را در برابر کنترل آن ناتوان کند. هراس و اضطراب ناشی از این نوع فوبیا به شدت بالاست. از شایع‌ترین این نوع فوبیا رد میان سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیری هراسی: یکی از فوبیاهای رایج و گسترده در بین افراد سالمند، پیری هراسی است. پیری هراسی ترسی غیرطبیعی است که در سالمندان ایجاد می‌شود و ناشی از مرگ و نیستی خواهد بود. این نوع فوبیا هیچ محدودیتی ندارد و برای افراد سالمند اعم از زن و مرد ایجاد می‌شود.
- خواب هراسی: این دسته از افراد از خوابیدن هراس دارند. فکر می‌کنند که اتفاق غیرقابل پیش‌بینی قرار است در زمان خوابیدن برای آن‌ها اتفاق بیفتد. معمولا در زمان خوابیدن هم کابوس‌های وحشتناکی می‌بینند و همین موضوع می‌تواند باعث هراس آن‌ها از خوابیدن شود. البته بسیاری از افراد سالمند در درمان این نوع فوبیا از داروهای آرامبخش استفاده می‌کنند.
- نامتقارن هراسی: این نوع فوبیا بیشتر در افرادی بروز می‌کند که به اختلال وسواس مبتلا هستند. در واقع از این افراد نسبت به هرچیزی که قرینه نباشد حساسیت نشان می‌دهند و از قرار گرفتن در محیط‌هایی که نامتقارن هستند هراس دارند. افرادی که در این شرایط قرار می‌گیرند دچار تپش قلب، افزایش فشار خون، وحشت و… می‌شوند.
- مرگ هراسی: این نوع فوبیا بیشتر در افراد سالمند ایجاد می‌شود، ناشی از ترس آن‌ها از مرگ است.
- نایت فوبیا: این نوع فوبیا مربوط به دوران کودکی فرد است و اگر درمان نشود در دوران بزرگسالی شدت بیشتری پیدا می‌کند. نایت فوبیا رد واقع یک نوع فوبیا ناشی از ترس‌های شبانه است که معمولا رد هوای تاریک و در فضاهای تاریک و بدون روشنایی به سراغ فرد می‌رود.
آیا فوبیا می‌تواند برای سلامت جسمی و روحی سالمندان خطرساز باشد؟
طبق نظر پزشکان فرانسوی، ابتلا به فوبیا در افزاد سالمند می‌تواند با احتمال بروز بیماری‌های قلبی و ریوی ارتباط مستقیمی داشته باشد. طبق نظر پزشکان، افراد سالمندی که بالای ۶۵ سال سن دارند در صورت داشتن فوبیا(ساده و شدید) احتمال بروز سکته قلبی در آن‌ها بالاست. به همین دلیل است که پزشکان توصیه می‌کنند افراد سالمندی که به فوبیا مبتلا هستند، باید نسبت به درمان آن اقدام کنند.
آیا می‌توان از فوبیا در سالمندان جلوگیری کرد؟
با توجه به تحقیقات انجام شده در این زمینه و نظر پزشکان مطرح جهان، هیچ راه موثر و کارآمدی وجود ندارد که بتوان با استفاده از آن از بروز فوبیا در افراد سالمند جلوگیری کرد. تنها می‌توان با تکنیک‌های مختلف درمانی در صورت ابتلا، فوبیا را درمان کرد.
پیامدهای فوبیا در سالمندان
همانطور که در بالا عنوان کردیم، فوبیا می‌تواند موجب ترس و واهمه بسیاری در فرد ایجاد کند. اگر فوبیا دارید بهتر است از قرار گرفتن در آن شرایط دوری کنید. چون در صورت باقی ماندن در آن شرایط تنها موجب رنجش و عذاب خود خواهید شد. هرچه بیشتر خود را به شرایط فوبیایی که دارید نزدیک کنید، شرایط روحی و روانی شما بیشتر متزلزل خواهد شد. بهتر است نسبت به درمان فوبیا خود اقدام کنید، کهنه شدن و عدم درمان فوبیا می‌تواند موجب مشکلات بزرگتری در فرد شود. زمانی که این شرایط حاد شود فرد به سمت افسردگی، گوشه‌گیری، انزوا و.. می‌رود.
راه درمان فوبیا در سالمندان چیست؟
همه افرادی که دارای فوبیا هستند نیاز به درمان اساسی این عارضه ندارند. تنها افرادی نیاز به درمان دارند که فوبیا آن‌ها حاد شده باشد و به مرور زمان شدت بیشتری پیدا کرده باشد. افرادی که تنها یک فوبیا ساده دارند می‌توانند با دوری از عامل هراس خود، موجب بهبود حال و شرایط روحی خود شوند.
برای درمان فوبیا بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشکان معمولا از روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی برای درمان فوبیا استفده می‌کنند که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم.
- استفاده از تکنیک خودیاری برای فوبیا: درمان فوبیا در هر فردی با فرد دیگری متفاوت است. شرایط روحی و جسمی افراد به هیچ عنوان نمی‌تواند یکسان باشد. یکی از تکنیک‌هایی که پزشکان برای درمان فوبیا از آن استفاده می‌کنند، تکنیک خودیاری است. این تکنیک شامل: تغییر سبک زندگی، حضور در یک گروه خودیاری، یک دوره درمان شناختی رفتاری و علبه بر ترس خود است.
- استفاده از تکنیک گفتگو: یکی از رایج‌ترین راه‌ها برای درمان فوبیا گفت و گو و مشاوره است. البته این موضوع بیشتر در مواردی که هنوز شدت زیادی پیدا نکرده است مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند موثر واقع شود.
- استفاده از تکنیک رفتار درمان شناختی: این نوع درمان در واقع نوعی مشاوره است که می‌تواند با تغییر در نحوه برخودر کردن و رفتار شما مشکلات را مدیریت کند. در این روش معمولا فرد درمان کننده ممکن است از شما بخواهد نام چیزی را که از آن هراس دارید بر زبان بیاورید یا تصویر آن را ببینید. با این کار شما را با نحوه مدیریت ترس خود در زمان مقابله با عامل هراس و ترستان بیشتر آشنا می‌کند.
- استفاده از دارو برای درمان: زمانی که فوبیا شدن زیادی پیدا کند به طوری که پزشک هم نتواند آن را درمان کند، باید از دارو استفاده کرد. مصرف دارو در زمان استفاده از دیگر تکنیک‌ها می‌توان میزان اثرگذاری آن را افزایش دهد.
معمولا برای درمان فوبیا از داروهای ضداضطراب چون بنزودیازپین‌ها، مهار کننده‌های مونو آمین اکسیداز و… استفاده می‌کنند.
سخن پایانی زیمد
فوبیا یک بیماری خطرناک و غیرقابل درمان نیست. تنها کافیست در زمان درست به پزشک مراجعه کنید تا با استفاده از تکنیک‌های مختلف فوبیا و هراس را در فرد درمان کند. فوبیا را در دوران کودکی نباید دست کم بگیرید، بهتر است در هر زمان که متوجه فوبیا در کودکان خود شدید برای آرامش خاطر آن‌ها نسبت به درمان آن اقدام کنید.
