امروزه شاهد این هستیم که افراد زیادی در سبک زندگی و غذاهای مصرفی خود تغییراتی ایجاد می‌کنند. باورهایی که مبنی بر این بوده که با خوردن گوشت، فرد قویتر می‌شود و می‌تواند در برابر بیماری‌ها مقاومتر باشد، کمی تغییر کرده است. شاید در گذشته کسی که در رژیم غذایی خود، گوشت مصرف نمی‌کرد کمی جای تعجب داشت. اما امروزه میبینیم که بسیاری از افراد به دنبال رژیم های گیاهخواری هستند. اما آیا رژیم گیاهخواری سالمند هم راه حل خوبی برای سلامتی این افراد است؟
البته این نوع سبک تغذیه و رژیم غذایی بیشتر در بین جوانان باب شده است. آیا سالمندان عزیز هم می‌توانند از این رژیم غذایی استفاده کنند؟ رژیم گیاهخواری چه فواید و چالشهایی ممکن است برای سالمند داشته باشد؟
به دلیل اهمیت این موضوع، زیمد تصمیم دارد مطالب جامع و کافی در باب رژیم گیاهخواری سالمندان را در اختیار شما عزیزان قرار دهد. اگر شما مسئولیت نگهداری از سالمند عزیزتان را بر عهده دارید، یا پرستار سالمندان هستید، پیشنهاد می‌کنیم جهت حفظ سلامتی سالمندتان این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
انواع رژیم گیاهخواری
رایج‌ترین رژیم های غذایی گیاهخواری براساس ۳ مدل زیر بنا شده است:
- رژیم گیاهخواری با نام “پسکاتاریا” که در این رژیم، فرد اجازه خوردن از غذاهای دریایی مانند ماهی و میگو را دارد. فرد برای تامین پروتئین مورد نیاز خود می‌تواند از گوشت سفید غذاهای دریایی تغذیه کند.
- رژیم گیاهخواری به اسم “لاکتو اوو” که فرد در این رژیم می‌تواند جهت تامین پروتئین مورد نیاز بدن خود از محصولات لبنی مانند شیر، ماست، پنیر و تخم مرغ استفاده کند.
- رژیم گیاهخواری که امروزه در ذهن بیشتر افراد جا افتاده، رژیم “وگان” است. در این نوع خاص رژیم گیاهخواری شخص نمی‌تواند از محصولات دریایی، محصولات لبنی و تخم مرغ و حتی سایر محصولات حیوانی مانند عسل استفاده کند.
در واقع تمام رژیم های گیاهخواری برمبنای این است که شخص مقدار بیشتری میوه، مغزها و آجیلها، حبوبات و غلات، روغن های سالم و سبزیجات دریافت کند. براساس مدل رژیم گیاهخواری که فرد انتخاب میکند، شخص می‌تواند ویتامین ها و پروتئین مورد نیاز بدن خود را به روش‌های گوناگون تامین کند. در مورد رژیم گیاهخواری وگان یا وگن، شخص برای تامین پروتئین باید از حبوباتی مانند عدس، لوبیا و دانه چیا استفاده کند.
شاید به این مورد فکر کنید که فرد با مصرف میوه یا حبوبات نمی‌تواند تمام ویتامین های مورد نیاز بدن خود را تامین کند و در مواقع سخت مانند بیماری یا فعالیت های سنگین، بدن نمی‌تواند انرژی خوبی را تامین کند و به اصطلاح بدن کم می‌آورد.
اما در تمام رژیم های گیاهخواری آزمایشاتی انجام شده که موجب تغییر این باور ذهنی ما می‌شود. افرادی که به رژیم گیاهخواری روی آورده‌اند احساس سلامتی بیشتری نسبت به زمانی دارند که رژیم غذایی گوشتی را در برنامه تغذیه خود داشته‌اند.
تحقیقات نشان داده که گیاهخواران نسبت به افرادی که رژیم غذایی غیر گیاهخواری دارند، فشار خون کمتر، کاهش ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی، کاهش سرطان و دیابت را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. حتی افراد گیاهخوار طول عمر بیشتری نسبت به دیگر افراد دارند.
اما آیا گیاهخواری در سالمندان راه مناسبی است؟
افزایش سن و بروز تغییرات فیزیکی و جسمانی در میانسالان باعث می‌شود که سبک تغذیه متفاوتی را در پیش بگیرند. افرادی که قبل از ورود به سن میانسالی و سالمندی، سبک غذایی خود را به سمت گیاهخواری پیش برده‌اند، خیلی دیرتر آثار و نشانه های پیری و کهولت سن را در خود مشاهده می‌کنند.
با اینکه روند و سرعت پیر شدن در افراد مختلف به یک شکل نیست، اما افراد می‌توانند با تغییر نوع زندگی و تغذیه خود این روند را کندتر کنند. تمام افراد با هر سنی توانایی شروع یک رژیم غذایی گیاهخواری را دارند. فقط باید برای این نوع تغذیه، یک برنامه ریزی صحیح داشته باشند.
افراد با سن کمتر می‌توانند هر زمان که اراده کنند رژیم گیاهخواری را شروع کنند. اما در رژیم گیاهخواری سالمندان شرایط متفاوتی دارد. با افزایش سن، توانایی بدن برای هضم غذا، جذب ویتامین و مواد مغذی مانند پروتئین ها کمی کمتر خواهد شد.
از طرفی سالمندان نیاز دارند برخی از مواد غذایی و ویتامین ها را به بدن خود برسانند که انرژی لازم برای فعالیت های بدنی را پیدا کنند. در نتیجه اقدام به رژیم گیاهخواری بدون مشورت پزشک و برنامه ریزی غذایی کار عقلانی نیست.
اما تمام پزشکان تغذیه، بر این باور توافق دارند که با کاهش فعالیت های جسمانی و کاهش متابولیسم بدن، سالمندان باید از مواد غذایی سالمتر و کم کالری استفاده کنند. افراد میانسال باید پروتئین، کربوهیدارت و چربی کمتری دریافت کنند. اما این میزان نباید از نیاز روزانه بدن به کالری و مواد مغذی کمتر باشد. کاهش این مواد، ناخودآگاه سالمند را به سمت رژیم عذایی گیاهخواری سوق می‌دهد.
قانون کلی برای تغذیه سالمندان:
- مایعات بیشتری مخصوصا آب بنوشند.
- میوه، سبزیجات و غلات بیشتری دریافت کنند.
- شیرینی، قهوه، غذاهای چرب با روغن های ناسالم و مواد غذایی با نمک زیاد را محدود کنند.
در رژیم گیاهخواری سالمندان، باید به این نکته توجه کنید که هر آنچه که سالمند میل میکند باید کالری مناسب داشته و البته مغذی هم باشد.
خیلی از افراد مسنی که وارد رژیم گیاهخواری می‌شوند به دلیل اینکه احساس می‌کنند با این رژیم بدنشان از ویتامین‌ها خالی می‌شود از پزشک خود درخواست مکمل های غذایی و داروهای ویتامین می‌کنند. این مکمل ها باعث اشباع شدن برخی ویتامین ها شده که می‌تواند برای سلامتی بدن مضر هم باشد. به‌هم‌خوردن تعادل بدن در میزان ویتامین های دریافتی می‌تواند برای سالمندان بسیار خطرناک باشد.
در این نوع رژیم باید سعی کنید از تمام گروه های مختلف غذایی که در رژیم اجازه مصرف دارید استفاده کنید و ویتامین های مورد نیاز بدن را با مواد خوراکی تامین کنید.
فواید رژیم غذایی گیاهخواری برای افراد مسن
یکی از مشکلات شایع بین سالمندان، مشکلات گوارشی، نفخ معده و گاز روده آن است. در نتیجه بروز چنین مشکلاتی این افراد از خوردن برخی از میوه هل و سبزیجات مانند کلم، آلو، لوبیا و گوجه فرنگی خودداری می‌کنند. در واقع مواد غذایی که حاوی فیبر بیشتری هستند موجب می‌شود که این مشکلات، بیشتر در سالمندان نمود پیدا کند که موجب آزردگی خاطر سالمند می‌شود.
اما باید به این نکته اشاره کرد که اگر تغذیه سالمند براساس یک برنامه ریزی غذایی مناسب از طرف شخصی مجرب باشد، بسیاری از این مشکلات و مسائل برطرف می‌شود.
افرادی که بعد از میل کردن غذا دچار باد گلو، نفخ معده و گاز روده می‌شوند یا سوزش معده را احساس می‌کنند و برای درمان این مشکلات داروهای مختلف معده را مصرف می‌کنند، می‌توانند با اقداماتی این معضلات را برطرف کنند. خوردن غذاهای چرب، پرخوری کردن، دراز کشیدن درست بعد از میل کردن غذا می‌توانند دلیلی باشد که این مشکلات را به وجود می‌آورد.
این افراد مواد غذایی که سرشار از فیبر است را از برنامه غذایی خود حذف می‌کنند تا به درد معده کمتری دچار شوند. اما واقعیت این است که با اضافه کردن مواد غذایی فیبردار به برنامه غذایی، سازگاری بدن با فیبر بالا می‌رود و به مرور زمان معده دچار مشکلات کمتری می‌شود.
یکی دیگر از مشکلاتی که بسیاری از سالمندان با آن درگیر هستند، یبوست است. اما با رژیم گیاهخواری سالمند این مشکل خیلی زود برطرف می‌شود. بزرگترین علت برای بروز مشکل یبوست، کم نوشیدن مایعات، کمبود مواد غذایی حاوی فیبر و غلات است. در رژیم غذایی گیاهخواری بر استفاده از این مواد غذایی تاکید شده و قطعا می‌تواند خیلی زود مشکلات یبوست را برطرف کند.
اگر سالمند در طول روز مقدار کافی آب بنوشد، از نان های سبوسدار استفاده کند، میوه و سبزیجات بیشتری را دریافت کند و مصرف غذاهای چرب و پرکالری و شور را کاهش دهد، دیگر به مصرف داروهای ملین نیازی پیدا نخواهد کرد.
ابهامات رژیم گیاهخواری در سالمندان و راه حل
خیلی از سالمندان به دلیل ناتوانی در جویدن غذا، دچار معده درد می‌شوند. در قدم اول برای گیاهخوار شدن باید نسبت به دندان ها یا پروتزهایی که دارند مطمئن شوند تا کارایی مناسبی دارد.
اگر خوردن میوه های خام یا سبزیجات برای سالمند سخت است، می‌توانید آن‌ها را به صورت گریل یا پخته درآورید تا سالمند راحتتر میل و هضم کند.
با افزایش سن، مشکلات جسمانی زیادی در افراد دیده می‌شود که آن‌ها را مجبور به داشتن یک رژیم غذایی خاص میکند. به عنوان مثال سالمندانی که به دیابت، فشار خون، چربی خون و بیماری های قلبی دچار هستند نیازمند دریافت مواد غذایی مخصوص هستند. این سالمندان باید از مصرف مواد غذایی که موجب تشدید وخامت بیماری می‌شود، پرهیز کنند. در تمامی موارد پزشکان توصیه به دریافت فیبر بیشتر، غلات کامل و کاهش محصولات حیوانی دارند.
در نتیجه نگران ملاحظات برنامه غذایی سالمند نباشید. با داشتن رژیم گیاهخواری، سطح قند خون کنترل می‌شود، چربی و کلسترول کاهش می‌یابد و به دلیل کاهش مصرف قند، نمک و چربی بسیاری از مشکلات قلبی نیز برطرف می‌شود. اما این رژیم غذایی گیاهخواری باید توسط پزشک متخصص برنامه ریزی شده باشد تا تمام جوانب سلامتی درنظر گرفته شود.
چالش بعدی که شاید ذهن همه ما را درگیر کند، مشکلات مربوط به پوکی استخوان است. به دلیل کاهش مواد لبنی در رژیم گیاهخواری این سوال پیش می‌آید که چطور رژیم گیاهخواری می‌تواند در کنترل پوکی استخوان مفید باشد.
در مورد کلسیم موجود در گیاهان اطلاعاتی دارید؟ اگر شما در رژیم گیاهخواری مجبور به پرهیز از محصولات لبنی هستید، می‌توانید کلم بروکلی، شیر سویا، شیر بادام و شیر نارگیل را جایگزین کنید و ممطئن باشید که پوکی استخوان و مشکلات مربوط به آرتروز و پا درد به مرور زمان بهبود پیدا میکند.
کلام پایانی
اگر پزشکتان به شما رژیم گیاهخواری را توصیه میکند از این موضوع مطمئن باشید که قرار نیست به شما سخت بگذرد. شما می‌توانید با یک برنامه‌ریزی درست به راحتی وعده های کوچک و سبک تهیه کنید. علاوه بر طعم عالی غذاها می‌توانید جسم و روح سالمتری داشته باشید.
این اطمینان خاطر را داشته باشید که اگر برنامه ریزی رژیم گیاهخواری توسط متخصص انجام شود، بدن شما خالی از ویتامین نشده و به اصطلاح کم نمی‌آورد.
تهیه غذا اگر برای سالمند سخت باشد، اطرافیان و افرادی که مسئولیت مراقبت و نگهداری از سالمند را دارند، در این زمینه نقش به سزایی را ایفا می‌کنند.
اگر برای شروع رژیم گیاهخواری هنوز مردد هستید، سوالات خود را از متخصصان تغذیه سالمندان بپرسید تا شما را به طور کامل راهنمایی کنند.
اگر رژیم گیاهخواری سالمند را شروع کرده‌اید، تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
