شبکه های اجتماعی برای سالمندان، خوب یا بد؟

این یک واقعیت است که با افزایش سن، تمایل به شرکت در فعالیت‌­های اجتماعی به مراتب کمتر می‌شود. علاوه بر این، ناتوانی جسمی و مشکلات بهداشتی می‌­تواند منجر به انزوای اجباری اجتماعی شود. اما مطالعات اخیر تایید می­‌کنند که شبکه‌­های اجتماعی بخشی از زندگی سالمندان است و به ­نظر می­رسد که تعداد کاربران رسانه­‌های اجتماعی ۵۰ سال به بالا در سال گذشته دوبرابر شده است. در این مطلب ما قصد داریم راجع به شبکه های اجتماعی سالمندان صحبت کنیم. همراه ما باشید.

فیس بوک، توییتر، لینکدین، ​​مای اسپیس و سایر سایت­ های شبکه­ های اجتماعی اکنون به ابزاری برای ارتباطات سالمندان تبدیل شده­‌اند. طبق گفته nydailynews.com، تقریباً دو سوم افراد ۵۰ تا ۶۴ ساله و ۴۳ درصد از افراد بالای ۶۵ سال هم­‌اکنون در فیس­بوک فعالیت می‌کنند. این امر نشان دهنده­ این است که افراد مسن نیز می­‌خواهند با اعضای جوان خانواده خود در تماس باشند و کارهای خود را به ­صورت آنلاین دنبال کنند.

چرا سالمندان از رسانه­‌های اجتماعی استفاده می‌­کنند؟

کاهش انزوای اجتماعی، تنهایی و تمایل شدید برای شرکت در زندگی خانوادگی از مهم­ترین انگیزه ­های سالمندان برای رفتن به سمت رسانه های اجتماعی است. همچنین بروز ناتوانی­ های جسمی و شرایط متغیر آب ­و هوا (اعم از آلودگی و شرایط جوی نامناسب) که مانع خروج از منزل می­‌شود و میل به مشارکت در اجتماعات، ایجاد محافل جدید اجتماعی و ایجاد روابط جدید باعث می­‌شوند افراد مسن از رسانه ­های اجتماعی استفاده کنند و تمایل بیشتری نسبت به آن‌ها نشان دهند. علاوه ­بر این‌ها می‌توانیم به ایجاد ارتباط با افرادی شبیه خودشان مثلا در زمینه مشکلات و بیماری‌ها، نوع زندگی و حتی علایق مشترکی که دارند، اشاره کنیم. قبول کنید که انسان نیاز به سرگرمی دارد و این موضوع سن و سال نمی‌شناسد.

بر اساس seniornet.org، ابزارهای رسانه ­های اجتماعی همچنین می‌­توانند به سالمندان کمک کنند تا در مورد موضوعات مورد علاقه یا سرگرمی­‌هایی که دوست دارند تمرین کنند و مهارت‌های خودشان را توسعه دهند. رسانه ­های اجتماعی ابزاری درخشان برای سرگرم کردن آن‌هاست. از تماشای یک فیلم گرفته تا خواندن کتاب الکترونیکی یا بازی کردن!

موانع استفاده از شبکه های اجتماعی سالمندان

با این که بسیاری از افراد مسن در رسانه‌های اجتماعی فعال هستند؛ اما همواره نسبت به کاربران جوان با موانع بیشتری مواجه بوده‌­اند. که در ادامه تعدادی از این موارد را بررسی می‌­کنیم:

• نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی به ­عنوان یک مانع بزرگ
• مشکلات فنی مانند نداشتن مهارت­‌های رایانه‌­ای و عدم شناخت سایت ­ها و شبکه­ های اجتماعی
• هراس افراد مسن از مواجه با محتوای نامناسب در هنگام استفاده از رسانه های اجتماعی

یک دستاورد مهم دیگر در این زمینه این است که هنوز درک هدف شبکه ­های اجتماعی برای بسیاری از سالمندان سخت است؛ بنابراین برای ارتقاء مشارکت اجتماعی آنلاین در بین سالمندان چه کاری می­‌توان انجام داد؟

مشاغل می‌­توانند با به اشتراک گذاشتن اهداف و تجربه‌های خود در مورد رسانه­ های اجتماعی، نقش مهمی در آموزش افراد سالخورده ایفا کنند. برقراری ارتباط با ارائه ­دهنده خدمات مجازی و صحبت در مورد سایت ­ها و محتوای موجود در آن­‌ها می‌­تواند باعث افزایش اعتماد و ترغیب افراد مسن به استفاده از رسانه‌های اجتماعی شود. (مثلا به ­جای مراجعه حضوری می‌توانند از وب­ سایت شرکت مورد نظر استفاده کنند)

کدام شبکه های اجتماعی برای سالمندان مناسب است؟

انتخاب سایت یا شبکه اجتماعی مناسب برای یک فرد سالمند، به هدف آن‌­ها برای استفاده از این رسانه ­ها بستگی دارد. به­ عنوان مثال، ممکن است سؤال کنید چه رسانه‌­ای برای تجارت کوچک شما مناسب است؟ در اینجا شما شاید بشنوید رسانه‌­ای که انتخاب می­‌کنید باید متناسب با محتوا یا محصول ارائه شده باشد تا انتظار مخاطب برآورده شود. در نهایت شما به هدف اصلی خود نزدیک می‌شوید.

شما برای چه اهدافی از رسانه ­های اجتماعی استفاده می‌کنید؟

• می­‌خواهید در خانه بمانید؟
• می‌­خواهید از اتفاقات روز در جامعه مطلع شوید؟
• می­‌خواهید تخفیف­‌ها و معامله‌­های مشاغل مورد علاقه خود را دنبال کنید؟

پاسخ به سوالات بالا در انتخاب رسانه و شبکه های اجتماعی سالمندان موثر است طبق نظرسنجی که بین مردم انجام شده، فیسبوک بیش­ترین تعداد رای را آورده است.

تعجب نکنید، ممکن است این گزینه در حال حاضر بهترین پاسخ برای بیشتر افراد سالخورده باشد؛ همانطور که برای سایر گروه­‌های سنی است. این شبکه از دیدگاه مردم، محبوب­ترین شبکه اجتماعی و همچنان در حال رشد است. محبوبیت فیسبوک بیشتر به ­­خاطر حضور همزمان افراد جوان و پیر در برنامه است. چون این بدان معنی است که احتمالا همه اعضای خانواده و دوستان شما در آنجا حضور دارند. علاوه ­بر این موارد دیگری باعث محبوبیت فیس­بوک می­‌شوند:

• تعداد زیادی از اشخاص دولتی و گروه‌های اجتماعی صفحات فیسبوک دارند
• کسب و کارهای کوچک و بزرگ، جهانی، محلی و شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در زمینه مراقبت­‌های بهداشتی فعالیت می‌کنند در فیسبوک فعالیت مداوم دارند.

علاوه ­بر فیس­بوک، در سایر شبکه­‌های اجتماعی مانند یوتیوب نیز می‌­توانیم کانال‌­هایی را مختص سالمندان پیدا کنیم که با هدف بازی، سرگرمی، اخبار، سلامتی و… فعالیت می­‌کنند و شما با یک جستجوی ساده می‌توانید آن­‌ها را پیدا کنید.

علاوه ­بر شبکه‌های اجتماعی، سالمندان به سایت‌های مختلفی نیاز دارند که یکی از این موارد گوگل است. گوگل با بخش Nest به حوزه زندگی سالمندان وارد شده و برای بهبود کیفیت زندگی آن‌ها تلاش کرده است. عدم تعادل و افتادن‌های ناگهانی، یکی از مشکلات اصلی سالمندان است که گاه منجر به شکستگی دست، پا و حتی لگن می‌شود و گوگل تلاش کرده تا مانع این اتفاق شود. بیشتر سالمندان در طول شب مجبورند از سرویس بهداشتی استفاده کنند و در تاریکی شب ممکن است در مسیر، بر روی زمین بیفتند. به ­همین دلیل سنسورهای حرکتی Nest به یاری سالمندان آمده‌اند، چرا که به محض حرکت سالمند، چراغ‌های موجود در مسیر حرکت او روشن می‌شود. سنسورهای Nest همچنین در بخش‌های مختلف خانه قابل نصب است تا تغییرات راه رفتن سالمندان را ردیابی کند و قبل از زمین خوردن، به آن‌ها هشدار دهد.

علاوه ­بر سرویس‌­های بین­­‌المللی، سالمندان به سرویس­‌های داخلی هم نیاز دارند تا بتوانند امور روزمره­ خود را حل کنند. از جمله:

بیمه، مراکز رفاهی سالمندان و صندوق بازنشستگی کشوری که سالمندان بدون مراجعه حضوری می‌توانند امور خود را پیگیری کنند (مانند خدمات رفاهی بازنشستگان، نتایج وام و…) و از اخبار روز مطلع شوند. در این راستا در سایر شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام کانال­‌هایی نیز جهت اطلاع‌­رسانی راه­‌اندازی شده‌اند.

علاوه بر این سایت‌ها و نشریاتی که در حوزه مراقبت‌­های پزشکی و سلامتی و سرگرمی فعالیت دارند مورد توجه سالمندان هستند که متاسفانه در منابع فارسی خیلی مورد توجه نبوده‌اند که با ضعف منابع مواجه هستیم.

پیامدهای منفی احتمالی از رسانه های اجتماعی برای افراد مسن

تا به امروز، گزارش‌­های زیادی در مورد پیامدهای منفی استفاده از رسانه ­های اجتماعی توسط افراد مسن نداشتیم و نمونه‌­هایی که در اینجا آورده شده از تحقیقات مربوط به نوجوانان و بزرگسالان جوان است.

یکی از مسائل مهم در شبکه های اجتماعی سالمندان وجود حجم نامحدودی از اطلاعات است. به­ عنوان مثال شما با یک جستجوی ساده درمورد سلامتی و بهداشت با انبوهی از اطلاعات مواجه می‌­شوید که بسیاری از آن‌ها از صحت و درستی کافی برخوردار نیستند و با توجه به علاقه افراد سالخورده به اطلاعات مربوط به سلامتی، اگر اطلاعات نادرست، ناکارآمد یا حتی مضر در مجامع گفتگو به اشتراک گذاشته شود و بدون تأمل تصویب شود، تهدیدی برای سلامت کاربر محسوب می­‌شوند. همچنین در بررسی­‌هایی که توسط پژوهشگران انجام شده مشخص است که اینترنت می‌تواند اطلاعات ضد خودکشی و پیشگیری از مقدمات آن را فراهم کند، اما همچنین مقدار قابل توجهی از اطلاعات مربوط به خودکشی و سایر محتواهایی که می‌توانند خطر خودکشی را تقویت کنند وجود دارند که می‌­توان به­ عنوان اشکال جدیدی از رفتارهای مضر از مشارکت در رسانه‌های اجتماعی از آن‌ها نام برد.

یکی دیگر از پیامد­های منفی در شبکه­ های اجتماعی سالمندان ، بروز ناامیدی برای آن‌هاست. به ­دلیل تصویربرداری مثبت و به اشتراک­ گذاری اطلاعات مثبت در شبکه‌های اجتماعی، کاربرانی که زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی آنلاین می­‌گذرانند، سایر کاربران را شادتر و زندگی آن­‌ها را بهتر از خود می‌دانند! در حالی که ممکن است در واقعیت چنین چیزی صحت نداشته باشد.

نتیجه ­گیری

استفاده از شبکه های اجتماعی سالمندان یک موضوع نوظهور با پتانسیل بالا است. با توجه به پیش‌­نیازها، ظرفیت عملکردی و همچنین دانش مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات، ایجاد رسانه‌های اجتماعی و مطالب کارآمد مختص سالمندان ضروری است. چرا که یکی از مهم­ترین پیامدهای منفی استفاده از رسانه های اجتماعی در سنین بالاتر می­‌تواند اتخاذ اطلاعات مضر از طریق جوامع آنلاین و تبدیل شدن به قربانی رفتارهای مضر سایر کاربران یا سوء استفاده از داده‌های شخصی باشد. مشارکت رسانه‌های اجتماعی می­‌تواند دانش مربوط به بهداشت را در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان شرایط و اختلالات پیش ببرد. از نظر تبادل معنادار اجتماعی، از رسانه‌های اجتماعی می‌توان به­ عنوان ابزاری برای تأمین و دریافت حمایت اجتماعی، غلبه بر تنهایی و همچنین تقویت احساس کنترل و خود کارآمدی استفاده کرد. بنابراین تدوین اطلاعات صحیح و موثق برای سالمندان لازم و ضروری است.