در سراسر دنیا، سرطان ریه در افراد مسن شایع‌ترین سرطان از لحاظ شیوع و مرگ و میر به‌شمار می‌رود. طبق گزارشات در سال ۲۰۰۸، بالاترین نرخ کشته ها در اروپا و آمریکای شمالی است. جمعیتی که احتمال ایجاد سرطان ریه در آنها بیشتر است افراد بالای ۵۰ سال هستند که سابقه کشیدن سیگار دارند. بر خلاف میزان مرگ و میر در مردان، که از بیش از ۲۰ سال پیش در حال کاهش است، نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در زنان در طول دهه‌های گذشته افزایش یافته‌است، و اخیراً در حال تثبیت است. در آمریکا، خطر مادام‌العمر ابتلا به سرطان ریه در مردان هشت و در زنان شش درصد است. به ازای هر سه میلیون سیگاری که روشن میشود، یک مرگ در اثر سرطان ریه اتفاق می افتد. همین عوامل باعث شد تا گروه تخصصی زیمد در باب سرطان ریه مقاله ای منتشر کند
سیگار کشیدن چگونه باعث ایجاد سرطان ریه میشود؟
سرطان ریه مهم ترین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در مردان و زنان است؛ اما وضعیت همواره اینگونه نبوده است. پیش از کاربرد گسترده دستگاه های مکانیکی پیچیدن سیگار، سرطان ریه یک بیماری نادر بود. امروزه، تقریبا ۹۰ درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان ریه به دلیل کشیدن سیگار اتفاق می افتد، در حالی که گاز رادون و آلودگی هوا و قرار گرفتن در معرض دیگر مواد شیمیایی نقش کم اهمیت تری در ایجاد این مرگ و میر بر عهده دارند. سیگار نه تنها پر از مواد شیمیایی سرطا نزا است که سیستم دفاع طبیعی ریه را هم خلع سلاح میکند. مجاری تنفسی دارای آستری از موهای بسیار ریز به نام مژه (مژک) می باشند. این موها با جارو کردن و بیرون راندن توکسین ها، باکتری، و ویروس ها از ریه ها محافظت می کنند. دود توتون این مژه ها را فلج میکند و بنابراین آنها نمی توانند وظیفه خود را انجام دهند، و در نتیجه مواد سرطان زا در ریه جمع می شود.
بیشتر بخوانید: علائم سرطان کبد در سالمندان
عوامل اساسی در بروز سرطان ریه در افراد مسن
سرطان ریه می‌تواند عوامل زیادی داشته باشد که مهم ترین آن مصرف سیگار است که در بالا به آن اشاره کردیم، اما عوامل متعدد دیگری وجود دارد تا یک فرد به سرطان ریه مبتلا شود که در ادامه توضیح خواهیم داد:
- قرار گرفتن در معرض مواد در محل کار: سرطان ریه و قرار گرفتن در معرض مواد در محل کار ممکن است مشاغل خاص خطر سرطان ریه را در افراد سیگاری و غیرسیگاری افزایش دهد. افرادی که با اورانیوم، آرسنیک، و دیگر مواد شیمیایی صنعتی سر و کار دارند باید احتیاط هایی را رعایت نمایند تا میزان قرار گرفتن در معرض این مواد را محدود سازند.
- آزبست: که زمانی در گذشته به طور گسترده ای در مواد عایق کننده استفاده می شد، یکی از علل معروف ایجاد سرطان ریه است. امروزه ب هندرت از آزبست استفاده می شود، اما کارگرانی که سال ها پیش در معرض آن قرار گرفتند هنوز هم با خطر ابتلا به سرطان ریه روبرو می باشند.
- گاز رادون: رادون گاز رادیواکتیو طبیعی است که در قسمت های خاصی از زمین در سطوح بالاتر از نرمال وجود دارد. ممکن است غلظت این گاز در منازل افزایش یابد و خطر سرطان ریه بیشتر شود، مخصوصا در مورد افرادی که سیگار می کشند. این گاز قابل رویت نیست و بی بو است، اما با استفاده از کیت های ساده می توان آن را ردیابی نمود.
- آلودگی هوا: گرچه در مقایسه با کشیدن سیگار تعداد بسیار معدود تری از موارد سرطان ریه را ایجاد میکند، با این وجود ممکن است در تشکیل سرطان ریه نقش داشته باشد. کارشناسان معتقدند که امکان دارد آلودگی ناشی از اتوموبیل ها، کارخانجات، و نیروگاه ها به نحوی شبیه به دود سیگار دست دوم بر ریه های مردم تأثیر گذارد. برآورد می شود حدود ۵ درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در سطح جهان به دلیل آلودگی هوا رخ میدهد.
- سابقه سرطان ریه در خانواده.
- نوشیدن آبی که غلظت آرسنیک آن بالا است.
سرطان ریه در افراد مسن ، حتی برای کسانی که با عوامل خطر شناخته شده روبرو نیستند، از جمله در افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند، هم ایجاد میشود. محققان هنوز دلیل این امر را نمیدانند، اما به نظر می آید موارد بروز سرطان ریه در زنان غیرسیگاری بیشتر از مردان غیرسیگاری باشد.
مهم ترین علائم عمده سرطان ریه در افراد مسن
سرطان ریه در افراد مسن به طور مخفیانه آغاز میشود. معمولا در مراحل اولیه این بیماری هیچ علائم یا نشانه های هشداردهنده ای وجود ندارد. با پیشرفت سرطان ریه، علائمی که ایجاد میشود معمولا غیراختصاصی بوده و امکان دارد شامل موارد زیر باشد:
- سرفه های مکرر
- درد در قفسع سینه، مخصوصا هنگام کشیدن نفس های عمیق
- خس خس کردن سینه یا تنگی نفس
- بالا آوردن خلط خونی
- احساس خستگی بیش از حد و یا بدون علت
بیشتر بخوانید: علائم سرطان روده در افراد مسن
انواع سرطان ریه و غربالگری آن
نوعی اسکن به نام سی تی اسکن مارپیچی (اسپیرال) در ردیابی مراحل اولیه سرطان ریه در برخی از افراد نوید بخش بوده است، اما مشخص نیست که آیا با استفاده از آن می توان بیماری را به اندازه کافی زود ردیابی نمود که نجات جان بیماران میسر شود. محققین در حال حاضر مفید بودن این تست را ارزیابی میکند. یکی از نقاط ضعف این تست این است که سی تی اسکن مارپیچی تعداد زیادی ناهنجاری های طبیعی موجود در ریه را آشکار می سازد، که امکان دارد این امر به انجام نمونه برداری، نگرانی و جراحی غیرضروری منجر شود.
سرطان ریه به دو نوع، سلول کوچک و غیر سلول کوچک تقسیم بندی میشود که با قیافه ظاهری سلول های سرطانی در زیر میکروسکوپ از هم متمایز می شوند. در بین این دو نوع، سرطان سلول کوچک ریه مهاجم تر است، یعنی اینکه می تواند در مراحل اولیه بیماری سریع تر به دیگر قسمت های بدن گسترش یابد. سرطان سلول کوچک ریه ارتباطی قوی با کشیدن سیگار دارد و به ندرت در افراد غیرسیگاری یافت می شود. سرطان سلول کوچک ریه به دو مرحله تقسیم می شود؛ مرحله محدود، یعنی اینکه سرطان در یک ریه محدود است و شاید به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته باشد. مرحله پیشرفته، یعنی اینکه سرطان به ریه دیگر یا به فراتر از ریه ها گسترش یافته است. سرطان سلول غیرکوچک ریه کندتر رشد می کند و رایج تر است، و تقریبا ۹۰ درصد از تمام موارد سرطان ریه از این نوع است.
بیشتر بخوانید: مواد غذایی برای مبارزه با سرطان
بهترین راه تشخیص سرطان ریه در افراد مسن چیست؟
در اکثر موارد، تا ظاهر شدن علائمی مانند سرفه مزمن یا خس خس کردن سینه که سرطان ریه ایجاد می کند، به وجود این بیماری مظنون نمی شوند. در این مرحله از بیماری، پزشک به احتمال قریب به یقین دستور میدهد رادیوگرافی قفسه سینه و یا دیگر تست های تصویربرداری صورت گیرد. همچنین، شاید از بیمار بخواهند خلط بالا بیاورد تا تست خلط را انجام دهند. اگر هر کدام از این تست ها حاکی از حضور سرطان باشد، به احتمال قریب به یقین نمونه برداری انجام می شود.
نمونه برداری (بیوپسی) ریه اگر در عکسبرداری با اشعه X تومور مشکوکی دیده شود، یا در تست خلط سلول های سرطانی وجود داشته باشد، از نمونه برداری برای تأیید تشخیص استفاده می کنند. نمونه کوچکی از توده مشکوک را، معمولاً با یک سوزن، برم یدارند تا زیر میکروسکوپ معاینه نمایند. آسیب شناس با بررسی این نمونه می تواند تعیین نماید که آیا تومور سرطان ریه است؟ از چه مدلی؟
میزان بقای بیماران مبتلا به سرطان ریه
ممکن است میزان بقای بیماران مبتلا به سرطان ریه گمراه کننده باشد. بسته به مرحله بیماری در زمان تشخیص آن، احتمال زنده ماندن بیماران مبتلا به سرطان سلول کوچک ریه به مدت ۵ سال پس از زمان تشخیص بیماری از ۱ تا ۴۹ درصد متغیر است؛ اما در طی دهه گذشته پیشرفت هایی در درمان این بیماری به دست آمده است و شاید در افرادی که امروزه این بیماری در آنها تشخیص داده می شود نتیجه بیماری بهتر شده باشد.
بیشتر بخوانید: آب آوردن ریه در سالمندان
درمان مراحل اولیه سرطان ریه
برای درمان مراحل اولیه سرطان ریه در افراد مسن ، اگر سرطان غیرسلول کوچک ریه پیش از گسترش یافتن به فراتر از یک ریه ردیابی شود، گاهی اوقات می توان آن را با جراحی معالجه نمود. ممکن است جراح بخشی از ریه که حاوی تومور است یا در صورت لزوم، کل ریه را بردارد. بعد از عمل جراحی، برخی از بیماران تحت پرتودرمانی و یا شیمی درمانی قرار می گیرند تا سلول های سرطانی باقی مانده از بین برود. در بیمارانی که به سرطان سلول کوچک ریه دچار هستند، معمولاً جراحی از گزینه های درمان نمیباشد زیرا این سرطان معمولا پیش از زمان تشخیص گسترش یافته است.
بیشتر بخوانید: علائم سرطان سینه
درمان سرطان ریه پیشرفته
درمان سرطان ریه پیشرفته اگر سرطان ریه آنقدر پیشرفته است که نمی توان آن را معالجه نمود، باز هم می توان با استفاده از درمان های مختلف به بیمار کمک کرد بیشتر زنده بماند و از کیفیت زندگی بهتری برخوردار شود.
با کاربرد شیمی درمانی و پرتودرمانی می توان اندازه تومورها را کاهش داد و به کنترل نمودن علائم، مانند درد استخوان ها یا انسداد مجاری تنفسی، کمک نمود. معمولا از شیمی درمانی به عنوان درمان عمده سرطان سلول کوچک ریه استفاده می شود.
هدف درمانی شکل جدیدتری از درمان سرطان است و اغلب از آن به صورت ترکیب با شیمی درمانی، یا به هنگامی که درمان های دیگر موفق عمل نمی کنند، استفاده می شود. در یک نوع از هدف درمانی از رشد رگ های خونی جدیدی جلوگیری می شود که سلول های سرطانی را تغذیه می کنند. محققان نشان داده اند این نوع هد فدرمانی، اگر همراه با شیمی درمانی انجام شود، به بیماران مبتلا به سرطان ریه پیشرفته کمک میکند بیشتر زنده بمانند.
بیشتر بخوانید: علائم سرطان معده در افراد مسن
پیشگیری از سرطان ریه
سرطان ریه شاید یکی از مهلکترین شکل‌های سرطان است، اما یکی از پیشگیری پذیرترین شکل سرطان هم هست. راه پیشگیری این بیماری در دو کلمه خلاصه می شود:
برای پیشگیری از سرطان ریه در افراد مسن ، سیگار نکشید. ولی اگر سیگار می کشید، کمکی که لازم دارید را به دست آورید تا آن را ترک کنید. ظرف مدت ۵ سال پس از ترک سیگار، خطر مرگ ناشی از سرطان ریه کاهش می‌یابد و به نصف خطر مربوط به شخصی می‌رسد که روزی یک پاکت سیگار می‌کشد و ده سال پس از ترک سیگار، احتمال مرگ ناشی از سرطان ریه عملا به میزانی خواهد رسید که انگار هرگز سیگار نکشیده‌اید.
