بیماری‎ های گوارشی در سالمندان

دستگاه گوارش مجموعه‌ای از اندام‌های حیاتی است که وظیفه تجزیه مواد غذایی برای بهره‌بری بدن از اجزاء آن را بر عهده دارد. با افزایش سن، به دلیل افزایش اثرات ناشی از مواردی مانند رژیم غذایی، سبک زندگی، بیماری ها و داروها، خطر بروز آسیب و مشکلات در سیستم گوارشی نیز افزایش می‌یابد. افراد مسن ممکن است با بیماری‌های گوارشی روبه‌رو شوند که از انواع آن‌ها می‌توان از سرطان روده بزرگ، سوءهاضمه، سندروم روده تحریک‌پذیر، بیماری‌های التهاب روده (بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو) و … نام برد.

پیدا کردن راه‌حل، درمان و پیشگیری از بروز مشکلات گوارشی در سالمندان چالش حرفه پزشکی جامعه بوده و برای بهبود عملکرد درمان بیماری‌ها همواره در تلاش‌اند. در این مطلب ما به دنبال انواع مشکلات گوارشی در سالمندان هستیم و سعی بر پیدا کردن راه‌حل‌هایی برای مقابله با آن‌ها داریم. حفظ سلامت بدن و دوری از بیماری‌های گوارشی در سالمندان از مهم‌ترین هدف‌های دنیای مدرن بوده و در طولانی مدت باید توسط افراد مدیریت شود.

تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی

حفظ عادات غذایی سالم می‌تواند فواید زیادی برای سلامت کلی دستگاه گوارش شما داشته و بیماری‌های گوارشی در سالمندان را کاهش دهد. همان طور که در دستور غذای افراد سالمند آمده، مواد مغذی و مقوی را انتخاب کرده و از انواع مواد غذایی در رژیم خود استفاده کنید. دریافت فیبر کافی از مواد غذایی تأثیر مثبتی بر یبوست، اسهال و بیماری های انحرافی روده دارد. زنان بالای ۵۰ سال باید ۲۱ گرم فیبر در روز مصرف کنند و این در حالی است که مردان در آن گروه سنی باید ۳۰ گرم فیبر از وعده غذایی‌های روزانه خود دریافت کنند.

دریافت ویتامین دی کافی از مواد غذایی نیز به ویژه در زمستان بسیار حیاتی بوده  و این نیاز با بالا رفتن سن و افزایش خطر ابتلا به مشکلات گوارشی در سالمندان، افزایش می‌یابد. کسانی که بین ۵۱ تا ۷۰ سال سن دارند باید ۴۰۰ میکروگرم ویتامین دی در روز و کسانی که ۷۱ سال به بالا دارند باید ۶۰۰ میکروگرم در روز مصرف کنند.

بیشتر بخوانید: درمان فوری یبوست در سالمندان

همچنین مصرف مکمل‌های غذایی برای پیشگیری از بیرو بیماری های گوارشی در سالمندان، کاملاً ضروری است. چراکه منابع غذایی از ویتامین D بسیار کمی برخوراد هستند و شما در طول سال به طور مفید از نور آفتاب برای سنتز ویتامین دی خود استفاده نمی‌کنید. مصرف کلسیم برای افراد مسن نیز بسیار مهم بوده و  مصرف ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم در روز با مصرف سه وعده لبنیات یا مکمل‌های غذایی و دیگر موارد ضروری است. مصرف کلسیم از جمله مواردی است که خطر بروز مشکلات گوارشی در سالمندان را کاهش می‌دهد.

مهم‌ترین نکته در حفظ سلامتی و مقابله با بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان، آن است که در طول زندگی خود فعالیت بدنی داشته باشید. فردی که بیش از ۵۰ سال سن را دارا است باید هر هفته حداقل دو ساعت فعالیت هوازی با شدت متوسط یا شدید داشته و در جلسات ده دقیقه‌ای یا بیشتر آن را انجام دهد. این امر می‌تواند شامل فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه سواری و شنا باشد. همچنین حداقل دو بار در هفته فعالیت‌های تقویت‎‌کننده عضلات و استخوان‌ها مانند بلند کردن وزنه، تمرینات با باند مقاومت یا یوگا را نیز به مجموعه فعالیت‌های بدنی خود اضافه کنید.

خواب کافی همچنین می‌تواند برای سلامتی و عملکرد دستگاه گوارش مفید واقع شده و خطر ابتلا به بیماری‌های گوارشی در سالمندان را کاهش دهد. سعی کنید ۷ الی ۸ ساعت در طول روز بخوابید. توصیه می‌کنیم برای ساعات خواب خود برنامه‌ریزی کرده و با توجه به ساعات مشخص شده بخوابید و بیدار شوید.

استرس نیز می‌تواند به بدتر شدن علائم مشکلات گوارشی در سالمندان کمک کند و اگرچه گفتن آن راحت‌تر از انجام دادن آن است، اما تمرکز بر رفع استرس می‌تواند به شما در حفظ سلامتی و رفع مشکلات گوارشی کمک کند. برخی از تکنیک‌های کنترل استرس شامل ورزش منظم، وقت گذاشتن برای خود، خندیدن، تنفس بهتر و نظارت بر افکار منفی است.

در ادامه با بررسی بیماری های گوارشی سالمندان و عوامل بروز آن‌ها، سعی داریم تا شما عزیزان را از شرایط بروز و پیشگیری مشکلات گوارشی در سالمندان آگاه‌تر کنیم. پس در ادامه همراه ما باشید.

دیسفاژی،از بیماری های گوارشی سالمند

مشکل در بلع (دیسفاژی) در افراد مسن از شایع‌ترین مشکلات بوده و تاثیر مستقیمی بر بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان دارد. در بروز این مشکل چندین عامل موثر است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش تولید بزاق
• کاهش قدرت در اسفنکتر مری فوقانی
• تخریب اعصاب و عضلات (که نتیجه شایع بیماری پارکینسون و سکته مغزی است)
• اختلال در هماهنگی روند بلع

بروز این علائم با افزایش سن مداوم خواهد شد. بنابراین اگر در بلعیدن مشکل دارید، چند روش برای کاهش علائم وجود دارد که در ادامه به بیان آن‌ها می‌پردازیم. سعی کنید موارد گفته شده را در طول روز انجام دهید از بروز دیسفاژی و در نهایت ایجاد مشکلات گوارشی در سالمندای جلوگیری کنید.

• جویدن کامل غذا
• سلامت دندان
• نصب مناسب دندان مصنوعی
• آرام غذا خوردن
• به حالت ایستاده غذا خوردن

سوءهاضمه عملکردی

سوءهاضمه عملکردی نوعی اختلال مزمن احساس حرکت در دستگاه گوارش فوقانی است. این بیماری نیز از جمله بیماری های گوارشی در سالمندان بوده. که بر طبق آمار ۲۰ تا ۴۵ درصد از افراد در سالمندی با آن روبه‌رو می‌شوند. علائم آن شامل درد مکرر قسمت فوقانی شکم، حالت تهوع، آروغ زدن، نفخ، سیری زودرس و سوءهاضمه است.

علت سوءهاضمه عملکردی که از جمله مشکلات گوارشی در سالمندان است، ناشناخته بوده اما با این حال، چندین فرضیه می‌تواند این شرایط را توضیح دهد که در ادامه از آن‌ها نام می‌بریم:

• ترشح بیش از حد اسید معده
• التهاب معده
• آلرژی‌های غذایی
• سبک زندگی و رژیم غذایی
• عوامل روانی
• عوارض جانبی دارو (از داروهایی مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، آسپرین)
• عفونت هلیکوباکتر پیلوری

بیماری ریفلاکس معده به مری

بیماری ریفلاکس معده از دیگر بیماری‌های گوارشی در سالمندان است و زمانی رخ می‌دهد که قسمت فوقانی دستگاه گوارش به درستی کار نکرده و باعث جریان یافتن مجدد محتوای معده به مری شود.

شایع‌ترین علامت ریفلاکس معده، اسید معده است، در حالی که علائم دیگر آن شامل سوزش سر دل، ترشح اسید یا غذا، گلودرد مداوم، سرفه مزمن، درد قفسه سینه و بوی بد دهان است. بر طربق آمار ریفلاکس از جمله مشکلات گوارشی در سالمندان است که ۱۳ ال ۲۹ درصد از افراد سالمند آن را تجربه می‌کنند.

بیشتر بخوانید: درمان دل درد در سالمندان

مدیریت سوءهاضمه و بیماری های گوارشی در سالمندان

مدیریت بیماری های گوارشی فوقانی مشابه است. پیشگیری و درمان آن‌ها شامل ترکیبی از رژیم غذایی، اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو در صورت لزوم است.

نکته مهم آن است که غذاهای محرک گوارشی را بتوان پیدا کرد. آن دسته از مواد غذایی که علائم مشکلات گوارشی در سالمندان را هر زمان که مصرف می‌کنند، تشدید می‌کند. برخی از این غذاها شامل موارد زیر بوده و اغلب سالمندان در صورت مصرف با مشکلات گوارشی مواجه می‌شوند.

• غذاهای چرب
• ادویه‌جات
• الکل
• کافئین

اما هر سالمند منحصر به فرد بوده و ممکن است مصرف برخی از مواد غذایی گفته شده، سالمند عزیز را دچار مشکل گوارشی نکند. در حالی که مصرف دیگر مواد غذایی باعث بروز مشکلات گوارشی در سالمندان شود. بنابراین پرهیز از مصرف این غذاها یا مصرف آن‌ها تنها به مقدار کم، می‌تواند به مدیریت علائم بیماری‌های گوارشی در سالمندان کمک کند.

ثابت نگه‌داشتن وزن بدن افراد سالمند و همچنین کاهش یا ترک سیگار نیز می‌تواند باعث کاهش بروز مشکلات گوارشی در سالمندان شود. چراکه چاقی و نیکوتین می‌توانند به بروز سوءهاضمه عملکردی و ریفلاکس معده به مری کمک کرده و سبب بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان شود. بهتراست پس از صرف غذا از دراز کشیدن خودداری کرده و سعی کنید هنگام خواب سر خود را شیش اینچ بالاتر از بدن‌تان قرار دهید.

بیشتر بخوانید: رفلاکس معده در سالمندان

عادات طبیعی روده‌ چیست؟

عادات طبیعی روده از فردی به فرد دیگر متفاوت است و نکته مهمی که باید روی آن تمرکز کنید سطح راحتی شما است. به طور معمول، داشتن مدفوع سه بار در طول روز تا سه بار در هفته طبیعی تلقی می‌شود، اما اگر در این محدوده قرار بگیرید و علائم ناخوشایندی هم داشته باشید، ممکن است گوارش شما بیمار بوده و با بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان روبه‌رو هستند و اگر همچنان در محدوده گفته شده باشید اما علائم متفرقه‌ای نداشته باشید، نشان از گوارش سالم شما است. یک حرکت مدفوع سالم به نرمی و بدون درد انجام شده و خیلی شل، آبکی یا خیلی سفت نیست. همچنین در روند مدفوع نیازی به وارد کردن فشار زیادی نخواهد بود. بدین صورت مشکلات گوارشی در سالمندان بروز نکرده و جای نگرانی نخواهد بود.

• اسهال

اسهال زمانی اتفاق می‌افتد که دستگاه گوارش مواد غذایی را خیلی سریع از بدن رد کند (زمان انتقال سریع کولون). این بدان معنی است که زمان کافی برای روده بزرگ وجود ندارد تا بتواند آب را از مواد غذایی به اندازه کافی خارج کند و این امر منجر به کاهش مایعات بدن، حجم و دفعات حرکات روده شده و دلیلی بر بروز بیماری های گوارشی در سالمندان می‌شود.

در بروز مشکلات گوارشی در سالمندان، ناراحتی شکمی از شایع‌ترین علائم است. دلایل زیادی برای بروز اسهال وجود دارد که برخی از آنها اثرات موقتی و برخی دیگر از بیماری‌های مزمن است. از جمله برخی از دلایل بروز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت
• عوارض جانبی دارو
• عدم تحمل لاکتوز
• بیماری سلیاک
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• بیماری التهابی روده (بیماری کرون و کولیت اولسراتیو)

اسهال از جمله دردناک‌ترین بیماری‌های گوارشی در سالمندان است که تقریبا ۱۴ تا ۱۷ درصد از افراد در سنین بالا به آن دچار می‌شوند.

• مدیریت اسهال

در صورت بروز مشکلات گوارشی در سالمندان به خصوص بیماری اسهال، دو دسته دارو تجویز می‌شود:

دسته اول مربوط به جذب فیبر و آب کافی از مواد غذایی باده تا دفعات مدفوع را کاهش دهند. این دارو‌ها شامل فیبر و پسیلیوم است که می‌توان از موارد زیر نام برد:

• متاموکیل
• پرودیم
• بنفیبر
• اُلستیر

و اما گروه دوم شامل داروهایی است که فعالیت عضلات روده را افزایش داده و از بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان جلوگیری می‌کنند. این دسته دارو‌ها زمان انتقال مواد غذایی را کاهش داده و به روده زمانی برای جذب فیبر و آب مواد غذایی را می‌دهد. برای نام بردن مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• لوپرامید
• دی فنوکسیلات
• هیدروکلراید
• سولفات آتروپین
• کدئین
• هیوسین

مصرف دارو‌های گفته شده اسهال را مدیریت کرده و از بروز مجدد بیماری‌های گوارشی در سالمندان جلوگیری می‌کند.

• یبوست

یبوست از دیگر بیماری های گوارشی در سالمندان است و زمانی اتفاق می‌افتد که حرکت مدفوع در دستگاه گوارش خیلی طولانی شود (زمان عبور کند روده بزرگ). این امر منجر به جذب آب اضافی مواد غذایی توسط روده بزرگ شده و مدفوع سفت و خشک ایجاد می‌شود. بروز این مشکلات گوارشی در سالمندان سبب کاهش دفع، کشیدگی، فشار، پری راست روده، نفخ شکم، درد شکم و احساس تخلیه ناقص می شود.

خرید پوار تنقیه

این علائم می تواند منجر به کم اشتهایی، کمردرد و کسالت عمومی شود. از جمله دلایل بروز آن می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• مصرف رژیم غذایی بسیار کم فیبر و مایعات
• فعالیت بدنی ناکافی
• عوارض جانبی دارو (به عنوان مثال  مواد افیونی، داروهای ضد افسردگی، مسدودکننده‌های کانال)
• مصرف مکمل‌های خاص (کلسیم و آهن)
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• انسداد روده

همچنین سخت‌گیری‌های ناشی از جراحی، دیابت، سکته مغزی، کم‌کاری تیروئید و بیماری پارکینسون، یبوست ۱۵ درصد از افراد سالمند را تحت تأثیر قرار می دهد، این در حالی است که بروز این مشکلات گوارشی در سالمندان در بازه سنی ۳۰ الی ۶۴ سال حدود ۱۳ درصد بوده و در بازه سنی ۶۵ الی ۹۳ سال در حدود ۲۳ درصد افراد سالمند مبتلا می‌شوند.

• مدیریت یبوست

ترکیبی از سبک زندگی و اصلاحات غذایی در بسیاری از موارد به کاهش یبوست کمک می‌کند. مصرف فیبر کافی و اطمینان از نوشیدن مایعات فراوان، مقدار زیادی به مدفوع اضافه کرده که این امر باعث حرکت سریع‌تر آن در دستگاه گوارش و جلوگیری از بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان می‌شود. آلو خشک یک ماده غذایی سرشار از فیبر است که در درمان یبوست موثر بوده و حاوی مواد مغذی برای سلامتی عمومی است.

داشتن فعالیت بدنی کافی نیز می‌تواند به حرکت سریع مدفوع در روده بزرگ کمک کند. با اطمینان از انجام روش‌های جلوگیری از یبوست و بروز مشکلات گوارشی در سالمندان، می‌توانید عوارض یبوست مانند بواسیر را کاهش دهید. اندکی بالا نگه داشتن پاها و خم شدن به جلو هم می‌تواند روده بزرگ شما را در موقعیت ایده‌آل‌تری برای عبور راحت مدفوع قرار دهد.

هنگامی که این تغییر شیوه زندگی کافی نباشد، بسیاری از داروها وجود دارند که می‌توانند برای جلوگیری و رفع یبوست و همچنین سرعت بخشیدن به حرکت مدفوع درون روده کمک کنند. از جمله داروهای موثر در جلوگیری از بروزیبوست و بیماری‌های گوارشی در سالمندان میتونا انواع گسترده‌ای از ملین‌ها ، مانند نرم‌کننده‌های مدفوع، روان‌کننده‌ها، محرک‌های روده و داروهای گرمازدگی خون، از جمله سالین، لاکتولوز، گلیسیرین و پلیمر نام برد.

در صورت بروز یبوست شدید و مشکلات گوارشی در سالمندان، میتوان یک دارو با نام لیناکلوتاید تجویز کرد که با افزایش ترشح مایعات روده، قوام مدفوع را بهبود بخشد. این دارو کمک می‌کند تا مدفوع از طریق دستگاه گوارش راحت‌تر عبور کرده و در جلوگیری از بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان موثر واقع شود.

• بیماری التهاب روده

بیماری دیورتیکولی یا التهاب روده هنگامی اتفاق می‌افتد که کیست‌های کوچکی در دیواره روده نمایان شده و تمام سطح آن را پوشش می‌دهند. این امر عامل شایع بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان است. این کیست‌ها دیورتیکول نامیده می‌شوند (اگر فقط یک عدد باشد دیورتیکول) و به طور معمول ۱ تا ۵ سانتی‌متر قطر دارند. آن‌ها بیشتر در قسمت تحتانی روده بزرگ رخ می‌دهند. بیماری دیورتیکولی بیماری سالمندان است. این بیماری تنها ۵ درصد از جمعیت بزرگسال بالای ۴۰ سال را درگیر می‌کند اما در افراد بالای ۶۰ سال احتمال بروز به ۵۰ درصد هم خواهد رسید. همچنین ۶۵ درصد از افراد بالا ۸۵ سال با این بیماری درگیر خواهند بود.

بیشتر بخوانید: بی اختیاری مدفوع در سالمندان

در بیماری‌های التهاب روده ۲ حالت اصلی وجود دارد:

1. دیورتیکولوز

دیورتیکولوز در مواردی رخ می‌دهد که دیورتیکول وجود داشته باشد اما التهاب نداشته باشد. این بیماری در ۸۵ درصد موارد بدون علائم بوده و از طریق عادات غذایی سالم، از جمله دریافت فیبر و آب کافی و ورزش ​​قابل کنترل است. به طور کلی رعایت عادات غذایی از بروز بیماری های گوارشی در سالمندان تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.

2. دیورتیکولیت

دیورتیکولیت هنگامی که دیورتیکول‌ها ملتهب و آلوده باشند رخ داده و ۱۰ الی ۲۰ درصد از بیماری‌های التهاب روده را شامل می‌شود. از جمله علائم بروز آن می‌تواند شامل افزایش اسهال، گرفتگی عضلات و تحریک‌پذیری روده و همچنین خونریزی، نفخ، تب، درد و حساسیت شدید در قسمت تحتانی شکم باشد.

درمان دیورتیکولیت شامل رژیم کم فیبر یا افزایش مصرف مایعات برای استراحت روده بوده و گاهی اوقات آنتی‌بیوتیک یا جراحی لازم است.

• سرطان روده بزرگ

سرطان روده بزرگ سخت‌ترین بیماری‌های گوارشی در سالمندان بوده و تهدیدکننده زندگی است. این بیماری در افراد سالمند بیشتر از جوانان دیده می‌شود، اما با این وجود خطر ابتلا به آن در طول زندگی کم است. تقریباً ۵ تا ۶ درصد از افراد به سرطان روده بزرگ مبتلا می‌شوند و این شیوع در مردان بیشتر از زنان است. افرادی که بیش از ده سال دچار کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون در روده بزرگ شده‌اند و همچنین کسانی که سابقه خانوادگی بیماری سرطان روده بزرگ داشته‌اند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. در حالی که تشخیص و درمان هر نوع سرطان می‌تواند یک عامل پر دردسر و ترسناک باشد، اما درمان زودهنگام سرطان روده بزرگ بسیار موثر است.

چیزی در حدود ده سال طول می‌کشد تا سرطان روده بزرگ از پولیپ ایجاد شود. به همین دلیل است که توصیه می‌کنیم هر ده سال یک کولونوسکوپی انجام شود. این امر به پزشکان اجازه می‌دهد تا قبل از سرطانی شدن، پولیپ‌های خطرناک را حذف کنند. گزینه دیگر، بررسی سالانه مدفوع است که امر معمولاً به صورت آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع صورت می‌گیرد. اگر پزشک شما چیزی غیرعادی را مشاهده کرد می‌تواند آزمایش‌های بیشتری را به شما تجویز کند.

به طور کلی بررسی و آزمایش هر ۱۰ سال یک بار باعث می‌شود تا از بروز بیماری‌های گوارشی در سالمندان جلوگیری کرده و سلامت گوارشی خود را حفظ کنید.

علائم هشدار دهنده برای مشکلات گوارشی

اگر اخیراً  به طور ناگهانی علائم زیر را مشاهده کرده‌اید، با پزشک خود مشورت کنید:

• خونریزی در حین مدفوع
• کم خونی شدید
• کاهش وزن بدون برنامه
• تب
• حرکات شبانه روده
• سابقه خانوادگی و شخصی سرطان روده بزرگ

حرف آخر

در حالی که خطر بیماری‌های گوارشی سالمندان در کمین بوده و با افزایش هرچه بیشتر سن، افزایش می‌یابد، یک رژیم غذایی متعادل، ورزش و اطلاع پزشک از هرگونه تغییر ناگهانی در سیستم هضم و گوارش شما، می‌تواند تا حد زیادی در حفظ عملکرد سالم گوارش موثر بوده و از بروز مشکلات گوارشی در سالمندان جلوگیری کند.

هر فرد ممکن است علائم منحصر به خودش را تجربه کرده و با آن درگیر باشد. علائم و مشکلات گوارشی خود را در قسمت نظرات نوشته تا متخصصان ما شما را برای درمان و جلوگیری از تشدید آن راهنمایی کنند. علاوه بر این با نوشتن علائم بیماری‌تان می‌توانید به افراد دیگر در جلوگیری از بیماری های گوارشی در سالمندان کمک کنید.

سلامتی را برای شما آرزومندیم.