خود مراقبتی در سالمندان چیست و چه فایده‌ای دارد؟

ممکن است در آینده یک جامعه جوان نیز با مشکلات مربوط­ به سالمندی مواجه شوند. به دلیل افزایش سن، مشکلات مختلفی در زمان سالمندی اتفاق میفتد. به ­عنوان مثال مشکلات جسمانی و روحی از بارزترین مشکلات در این دوره است. اگر نتوانید در این دوره سنی به خوبی از خود مراقبت کنید این روند پیری روز به ‌روز افزایش پیدا کرده و باعث از کار افتادگی شما در سنین بالاتر می‌شود. از روش های خود مراقبتی در سالمندان چه می‌دانید؟

درحال حاضر طبق تحقیقاتی که بر روی سالمندان انجام شده، ۸۰ درصد از سالمندان بالای ۶۵ سال از یک بیماری مزمن و ۵۰ درصد از آن‌ها از دو بیماری مزمن رنج می‌برند. به همین خاطر باید سعی کنید به سالمندان­تان روش های خود مراقبتی را آموزش دهید تا از پیشرفت هر گونه بیماری جلوگیری شود.

با افزایش سن رفتارهایی که باعث بهبود کیفیت زندگی می‌شوند، باید افزایش پیدا کند. این رفتارها به­ ۲ دسته “خود مراقبتی” و “دگر مراقبتی” تقسیم بندی می‌شود که در ادامه در مورد هر کدام از این روش های مراقبت از سالمندان توضیح داده می‌شود.

روش خود مراقبتی برای افراد مسن

یکی از اساسی‌­ترین روش‌ها در حوزه سلامت سالمندان، روش خود مراقبتی است. این روش یکی از موثرترین روش‌ها برای پیشگیری از بیماری های مزمن مثل دیابت و فشارخون است. هم­چنین این روش برای سالمندان به عنوان یک روش بهبود دهنده بیماری های مختلف یاد می‌شود. به همین دلیل روش خود مراقبتی یکی از اصلی‌ترین روش‌های افزایش کیفیت سلامت در دوره سالمندی است که با آموزش امکان پذیر می‌شود.

خود مراقبتی اولین گام سلامتی است. در اولین گام باید خود سالمند شما از خود مراقبت کند. باید به سالمندان روش خود مراقبتی را آموزش دهید و آن‌ها را وادار کنید تا از خود به خوبی مراقبت کنند. اگر سعی­ کنید خود مراقبتی را از خودتان شروع کنید، می‌توانید این رفتار صحیح را در جامعه گسترش دهید.

خود مراقبتی یک رفتار داوطلبانه است که خود فرد به طور ارادی این کار را شروع می‌کند. برای این رفتار باید آموزش‌های قبلی خود مراقبتی را فرا بگیرید. این روش فقط برای فردی که خود مراقبتی انجام می­‌دهد را شامل نمی‌شود. شما با خود مراقبتی بخش عظیمی از جامعه و خانواده خود را تحت تأثیر قرار می‌دهید.

اگر سالمند شما توانایی خود مراقبتی ندارد، حتماً باید توسط نزدیکان یا پرستارهایی که شغل آن­ها مراقبت از سالمندان است، تحت مراقبت قرار بگیرند.

می‌توانید با آموزش به سالمند در بحث خود مراقبتی باعث افزایش بهبود کیفیت زندگی سالمندتان شوید. با خود مراقبتی می‌توانید باعث افزایش طول عمر و سلامتی بیش­تر دست پیدا کنید. هم­چنین یکی دیگر از فواید خود مراقبتی، بهبود روحیه و افزایش اعتماد به نفس در دوره سالمندی است.

داشتن یک برنامه منظم، اولین راه خود مراقبتی است. می‌توانید با داشتن یک برنامه خود مراقبتی گام های کوچکی در راستای بهبود کیفیت زندگی و کاهش استرس و اضطراب بردارید. این روش یک روش کامل ارادی و خود مختار است. برای این روش باید اراده قوی داشته باشید. زمانی که شروع به انجام فعالیت های خود مراقبتی کردید، سعی کنید تا پایان عمر آن را حفظ کنید. چرا که اصلی‌ترین روش حفظ سلامتی تا پایان عمر، خود مراقبتی است. خود مراقبتی در سالمندان به دلیل  حساس بودن دوره زندگی باید بیش­تر از سایر دوره‌ها مورد توجه قرار گیرد.

انواع خود مراقبتی در سالمندان را بشناسید

خود مراقبتی بر اساس شیوه های مختلف تقسیم بندی می‌شود. ممکن است در بعضی از سالمندان نیاز به خود مراقبتی برای یکی از نیازهای سالمند باشد یا در جنبه های مختلف خود مراقبتی جای گیرد. خود مراقبتی به انواع جسمی، روحی و عاطفی، اجتماعی و معنوی تقسیم بندی می‌شود.

۱. خود مراقبتی جسمی

اساسی ترین روش خود مراقبتی، حفظ زندگی سالم و استفاده از مواد غذایی طبیعی و ارگانیک است. تغذیه نقش مهمی در برنامه خود مراقبتی دارد. در ابتدا سعی ­کنید تغذیه و موادی که استفاده می‌کنید همگی سالم و طبیعی باشد. در این صورت می‌توانید از بیماری مختلفی جلوگیری کنید. از غذاهای که دارای کلسترول و قند بالا هستند نیز خودداری کنید.

سعی ­کنید تمامی وعده های غذایی خود را در طول روز صرف کنید. بسیاری از سالمندان به دلایل مختلف همانند تنهایی یا عدم توانایی در پخت غذا، بعضی از وعده های غذایی خود را در طول شبانه روز حذف می‌کنند. سعی کنید سالمندتان را وادار به خوردن تمامی وعده های روزانه کنید. در سالمندی سعی کنید از غذاهای رژیمی استفاده کنید. چرا که نه تنها غذای رژیم ضرری برای سلامتی­تان نخواهد داشت، بلکه باعث تقویت سلامتی شما خواهد شد.

یکی دیگر از مواردی که باید در زمان سالمندی به آن توجه کنید، خوردن مایعات فراوان است. سعی کنید در طول روز به اندازه کافی مایعاتی هم­چون آب یا نوشیدنی های مختلف دیگر مانند چای و آب­میوه صرف کنید.

بسیاری از بیماری های مزمن مصل قندخون و فشارخون به دلیل کم­تحرکی اتفاق می­فتد. سعی کنید در برنامه روزانه خود ورزش های مداوم و مرتب را قرار دهید. اگر ۲۰ دقیقه از وقت خود را روزانه به ورزش کردن اختصاص دهید، علاوه بر پیشگیری از بیماری های مختلف باعث درمان بسیاری از بیماری­ها می‌شوید.

یکی از بیماری های شایع در زمان سالمندی، بیماری چاقی است. شما می‌توانید با برنامه خود مراقبتی همانند ورزش کردن و تغذیه سالم در بهبود این بیماری نقش داشته باشید. حتی لاغری مفرط یکی دیگر از بیماری هایی است که می­توان با تغذیه صحیح و ورزش کردن بهبود بخشید.

خواب و استراحت کافی در طول روز نیز یکی دیگر از گام­‌های خود مراقبتی است. خواب کافی برای سالمندان در روز ۸ ساعت است. سعی کنید از انجام دادن فعالیت های سنگین که باعث واردشدن آسیب به بدن­تان می‌شود، پرهیز کنید.

بهداشت دهان و دندان خود را حفظ کنید. در زمان سالمندی بیش­تر دندان های شما دچار پوسیدگی می‌شود، به همین خاطر سعی کنید حداقل ۲ بار در روز مسواک بزنید. اگر سالمند شما از دندان مصنوعی استفاده می‌کند، به او بهداشت دهان را آموزش دهید. برای بهداشت دهان می‌توانید از دهان شویه های مختلف استفاده کنید.

برای پیشگیری از حوادث مختلف مثل سقوط از پله ها یا تخت می‌توانید از حفاظ های مختلف استفاده کنید.

برای چکاپ وضعیت خود سعی کنید ماهانه به پزشک مراجعه کنید. هم­چنین اگر به بیماری خاصی دچار هستید، باید در زمان مخصوص به خود داروها را مصرف کنید و با پزشک معالج خود در زمان تعیین شده ملاقات کنید.

۲. خود مراقبتی روحی و عاطفی

خود مراقبتی روحی و عاطفی شامل موارد مختلفی از قیبل اعتماد به نفس، احساس رضایت، احساس خوشبختی و…. می‌شود. اگر به جنبه روانی خود توجه کافی نداشته باشید، ممکن است با بیماری های مختلفی مواجه شوید. یکی از اصلی ترین بیماری هایی که در زمان سالمندی بیش­تر سالمندان با آن موجه هستند، افسردگی است.

ممکن است سالمند شما به دلیل خانه نشینی و بازنشستگی یا تنهایی و از دست دادن همسر دچار بیماری افسردگی شود. بیماری افسردگی نشانه های مختلفی دارد. یکی از نشانه های بارز افسردگی، گوشه نشینی است.

برای­ این­که سالمند شما به بیماری های مختلف روحی و عاطفی دچار نشود، باید برنامه خود مراقبتی روحی و عاطفی را انجام دهد. اگر سعی کنید خود مراقبتی روحی و عاطفی خود را از سنین پایین تر شروع کنید، در زمان سالمندی دچار بیماری های روحی همانند افسردگی نخواهید شد.

سالمند شما می‌تواند برای خود مراقبتی روحی از قدم­ زدن در پارک شروع کند. شرکت در کلاس های یوگا یکی دیگر از راههای تأثیرگذار در آرامش روحی روانی است. با آرام­‌سازی عضلات نیز می‌توانید به بهبود سلامت روانی خود کمک کنید.

معاشرت با افراد، رفتن به پارک و هم­چنین ورزش کردن می‌توانید در روحیه سالمند شما بسیار موثر باشد. سعی کنید به تمامی جنبه های مثبت زندگی خود و موفقیت­‌هایی که در طول زندگی خود کسب کرده­‌اید فکر کنید. در این صورت حس رضایت­مندی در شما به وجود می‌­آید که باعث می‌شود که ادامه زندگی خود را در آسایش بگذرانید.

۳. خود مراقبتی اجتماعی

این نوع خود مراقبتی مربوط به محیط اجتماعی است که سالمند شما در آن زندگی می‌کند. اجتماعی که سالمند شما در آن زندگی می‌کند شامل افراد و محیط زندگی است. در این حالت باید سعی کنید محیط اطراف سالمند را طوری طراحی کنید تا از امواج منفی دور باشد.

از سالمند بخواهید از معاشرت با افرادی که دچار منفی بافی هستند، جلوگیری کند. هم­چنین می‌توانید محل زندگی سالمند را به فضای جذاب­تری تبدیل کنید. برای رنگ کردن خانه او می‌توانید از رنگ­ های روشن جذاب استفاده کنید.

می‌توانید معاشرت کردن با دوستان یا گذراندن وقت مشخصی از روز را با خانواده جزء برنامه خود مراقبتی اجتماعی به حساب آورد. اگر احساس تنهایی در سالمند شما به وجود آمده و همسر خود را از دست داده، می‌توانید سالمند را تشویق به ازدواج مجدد کنید. این­‌کار باعث بهبود روابط اجتماعی می‌شود. اگر سالمند شما تمامی موارد خود مراقبتی روابط اجتماعی را رعایت کنند، می‌تواند از مقبولیت بالایی در سطح جامعه برخوردار باشد.

دگر مراقبتی چیست؟

ممکن است سالمند شما نتواند تمامی کارهای مربوط به خود را به خوبی انجام دهد. در این صورت اطرافیان سالمند یا پرستار باید کارهای مربوط به سالمند را انجام دهد. ممکن است کارهایی مثل لباس شستن، پختن غذا یا کارهای شخصی دیگری مثل رفتن به دستشویی یا استحمام از توان سالمند شما خارج باشد. در این حالت شما وظیفه دارید تا کارهایی را که سالمند توانایی انجام آن را ندارد، انجام دهید.

شاید امروزه به دلیل مشکلات مختلف، دغدغه‌های روزمره و افزایش فاصله رفت­ و آمد، زمان کافی برای مراقبت از سالمندتان را نداشته باشید. در این حالت می‌توانید از پرستارانی که وظایف آن‌ها مراقبت از سالمند شماست، کمک بگیرید.

شما زمانی از سالمند خود مراقبت می‌کنید که سالمند شما دچار یک بیماری خاص یا فاقد توانایی حرکتی باشد. در این حالت اگر خود شما مسئول نگهداری از سالمند خود هستید، باید از اصول و روش­‌های تخصصی نگهداری از سالمند در شرایط بیماری، آگاه باشید.

اگر خودتان قادر به نگهداری از سالمند نبودید و قصد استخدام پرستار کردید، باید پرستاری را برای این کار انتخاب کنید که از اصول نگهداری از سالمند بیمار آگاه باشد. به عنوان مثال ممکن است سالمند شما توانایی حرکتی نداشته باشد و تمامی اوقات در تخت خود سپری کند، در این حالت باید علم کافی را داشته باشید تا سالمند شما دچار بیماری زخم­ بستر نشود. هم­چنین باید اصول استحمام را نیز در این شرایط بدانید.

هم­چنین ممکن است سالمند شما به بیماری آلزایمر دچار شده باشد. در این حالت نیز باید از اصول مراقبتی سالمند، آگاه باشید. سالمندی که بیماری آلزایمر دچار می‌شود سوالات مکرر می‌پرسد و موارد جزئی را نیز فراموش می‌کند. در نگهداری این گونه از سالمندان باید صبر و حوصله فراوان داشته باشید. سالمندی که به بیماری آلزایمر دچار شده، یک بی­قراری و یک ناآرامی مربوط به بیماری را دارد. باید سعی کنید آرامش را به او برگردانید و در زمان بیماری با عطوفت با سالمند برخورد کنید.

کلام آخر

سالمندی دوره بسیار حساسی از زندگی است. باید سعی کنید به سالمندان خود آموزش دهید که در این دوره به خوبی از خود مراقبت کنند. خود مراقبتی یکی از اساسی­ترین اصول حفظ سلامتی است. در زمان سالمندی بیش­تر از هر دوران دیگری به بیماری های مختلف دچار می‌شوید. چرا که سیستم ایمنی بدن ضعیف شده و بیش­تر از قبل با بیماری مواجه می‌شوید.

برای افزایش طول عمر در این دوران و بهبود کیفیت زندگی سالمند خود باید برنامه خود مراقبتی را شروع کنید. در این حالت اگر سالمند تمایل به خود مراقبتی داشته باشد می‌توانید با آموزش صحیح این روش خود از بیماری های مختلف پیشگیری کنید. خود مراقبتی جنبه‌های مختلفی دارد. اگر سعی کنید رژیم غذایی سالم و معاشرت با دیگران را در دستور کار خود قرار دهید، می‌توانید به خوبی از خود مراقبت کنید.

یکی دیگر از روش‌­های خود مراقبتی در سالمندان، دگر مراقبتی است. در این حالت اگر سالمند شما نتواند از خود به خوبی مراقبت کند، وظیفه شماست تا از سالمندتان به خوبی مراقبت کنید. این­ کار یا توسط خودتان یا توسط پرستار مخصوص سالمندان انجام می‌­شود.

شیوه‌های مراقبتی در هر فرد متفاوت است. شما می‌توانید تجربیات خود را در شیوه‌­های مراقبتی در اختیار ما قرار دهید تا افرادی که در شرایط شما هستند از این تجربیات بهره ببرند.

سوالات متداول

خود مراقبتی مفید است یا نه؟

عادت خودمراقبتی سالمندان در زندگی باعث میشود کیفیت زندگی آنها بالا رود و همین موضوع باعث افزایش طول عمر و بالارفتن روحیه آنها میشود.

خودمراقبتی جسمی چیست؟

تمام مسائلی که به تغذیه و سلامت سالمند مربوط میشود را پوشش میدهد. سالمند میبایست تغذیه سالم داشته باشد و وعده‌های غذایی خود را آماده کند.

خودمراقبتی روحی و عاطفی چیست؟

تنهایی در دوران سالمندی یا از دست دادن همسر، میتواند آغاز فشار روحی و افسردگی باشد. برای این کار باید یک برنامه منظم برای ورزش، یوگا و این مدل تفریحات ایجاد شود.

خودمراقبتی اجتماعی چیست؟

روابط اجتماعی سالمندان بسیار اهمیت دارد. اطراف او باید سرشار از انرژی مثبت باشد. از مهم‌ترین موارد این خودمراقبتی، موافقت فرزندان برای ازدواج مجدد او است.