میتوان هرگونه معالجه و مداوا به کمک آب را می توان هیدروتراپی دانست، اما باید گفت که امروزه هیدروتراپی یا آب درمانی اغلب به شیوه ای از معالجه گفته می شود که در آن اجرای حرکات و نرمش های خاص در آب مورد نظر باشد. یکی از بهترین روش های درمانی برای از بین بردن درد های دوره سالمندی میتواند آب درمانی باشد. در ادامه با خاصیت های بیشتر آب و نحوه درمان با آن را برای شما ارئه کرده‌ایم.
توانبخشی و درمان با آب برای سالخوردگان
نمونه های بی شمار از سالمندانی که دستخوش آسیب های جدی مفصلی ، عضلانی، استخوانی و … شده و بر اثر اجرای تمرینات خاص در آب توانسته اند شفا یابند این نکته را نمایان می کند که آب درمانی شیوه ای نوین در توانبخشی و معالجه نارسایی های اندامی برای افراد مسن است که علی رغم گسترش روز افزون آن در سطح جهان متاسفانه به دلیل عدم انتشار منابع و آثار فارسی در این باره در کشور ما چندان شناخته شده نیست و چنانچه شناختی هم باشد ، اغلب در حد تعریف سطحی یا اجرای حرکات سلیقه ای است .
آب درمانی و اجرای حرکات خاص در آب، گذشته از فواید درمانی قابل ملاحظه آن در ورزش و آسیب های ورزشی (که خود موجب ارتقاء ک ا رایی این افراد می شود ) و درمان فلج ها به خصوص معلولانی که پس از بهبود می توانند بخشی از نیروی فعال جامعه سالمندان شوند، یکی از راه های کاهش فشار های روانی و در نتیجه افزایش کارایی نیروهای افراد پیر است که فعالیت بیشتر آنان موجب رشد بهره وری می شود.
فواید ورزش های هوازی در آب درمانی
ورزش هوازی در آب یکی از جدید ترین تمرینات ورزشی در دنیا است که فواید متعدد و گوناگونی را در بردارد. بسیاری از سالمندان میتوانند به این ورزش ها بپردازند که به بعضی از فواید این ورزش در زیر اشاره شده است :
- کسب و حفظ فرم بدنی خوب و همچنین کسب آمادگی قلبی و عروقی و پیشگیری از ابتلاء به امراض عضلانی و استخوانی ناشی از کمبود حرکت و …
- تقویت عضلات و مفاصل ، تسکین دردهای عضلانی ، استخوانی ، مفصلی و درمان بیماریهای روانی (به خصوص افسردگی وپریشانی) که بیشتر این بیماری ها در سنین بالای ۴۰ سال بروز می کند.
- ورزش در آب برای هر سالمندی با هر سطح آمادگی جسمانی، در هر سنی و با هر وزنی مناسب و دارای اثرات آرامش دهنده است. در این ورزش خروج عرق بدبو از بدن احساس نمی شود.
- عضلات ، سفت و دردناک نمی شوند و علت آن وجود آب و خواص فیزیکی بسیار مطلوب آن است، نتایج قطعی و مفید ادامه مرتب و منظم این ورزش مفرح ، تقویت عضلات ، سفت و موزون شدن عضلات ، انعطاف پذیری بیشتر مفاصل و تاندون ها است که در نهایت سلامت کلی را موجب می شود.
این ورزش ها در مورد افراد سالمند ناتوان جسمی و معلولان کاربرد بسیار بالاتری از وزرش در خشکی دارد و طبق تحقیقات انجام شده باعث جلوگیری از پیشرفت ضایعه و حتی گاهی بهبود آن شده است. محققان دریافته اند که بدن سالم دارای عقل و روان سالم است و علم به ما می آموزد که چگونه این امر تحقق می یابد. در اثر ورزش، خون با سرعت بیشتری در بدن به جریان می افتد و سموم حاصل از سوخت و ساز از سلول ها وارد جریان خون و دفع می شوند و کلیه ها وکبد انسان کارایی بیشتری خواهند داشت . ورزش حتی به مقدار کم ، اکسیژن بیشتری وارد بدن می کند و مغز نیز از اکسیژن کافی بهره مند می شود. به وسیله ورزش تحمل سالمند در انجام حرکات
بدنی بیشتر شده و علایم تنبلی ، خستگی و بی حالی از بین رفته و مغز او برای انجام کارهای فکری و عملی آمادگی بیشتری پیدا می کند. یکی از مهمترین فواید ورزش ، کسب اعتماد به نفس بیشتر است که همواره افراد مسن را در برخورد با اجتماع استوارتر می کند. در بین تمامی ورزش ها از شنا به عنوان مفیدترین رشته یاد شده که همه افراد از سنین مختلف می توانند از آن لذت برده و از فواید بی شمار آن بهره مند شوند.
خواص فیزیکی آب، یک نعمت خدادادی
آب که یکی از مهمترین نعمت های خداوند یکتاست، دارای خواصی است که به شرح مختصری ازآن می پردازیم.
درجه حرارت آب
خصوصا” اسخرهای سرپوشیده” که بین ۲۷ تا۳۰ سانتیگراد می تواند ثابت شود ، گرمایی بسیار مطلوب و مناسب برای بدن به وجود می آورد و گرمای آن باعث انعطاف پذیری بیشتر عضلات و مفاصل می شود.
فشار آب
غلظت آب نسبت به هوا حدود دو برابر بیشتر است. بنابراین شنا کردن در آب باعث قوی شدن عضلات می شود ، چون انسان باید با فشار و قدرت بیشتری در آب پیشروی کند.
شناوری
این ویژگی به وسیله قانون ارشمیدس کشف شد. به خاطر این قانون فشار بسیار کمتری نسبت به خشکی روی بدن ما خصوصا پنج مهره ناحیه کمری وارد می شود. همانطور که می دانید قانون ارشمیدس می گوید : هر جسمی که وارد آب شود به اندازه وزن مایع هم حجمش از وزنش کاسته می شود؛
بنابراین برای مثال سالمندی که در خشکی ۶۰ کیلوگرم وزن دارد در آب بیشتر از ۷ تا ۸ کیلوگرم وزن ندارد. بنابراین فشار نیروی جاذبه زمین نیز روی او کم می شود و می تواند به راحتی در آب حرکت و ورزش کند ، بدون آنکه فشار زیادی روی عضلات، مفاصل ، تاندون ها و استخوان های او وارد آید. وقتی راه رفتن روی خشکی برای فردی در اثر تصادف یا معلولیت مادرزادی سخت و درد آفرین ، است پزشکان توصیه می کنند این کار را درآب انجام دهد که بسیار راحت تر و کم درد تر انجام می شود.
ضربه گیر بودن آب
به علت غلظت و سیال بودن آ ب ، امکان بروز ضربه و تصادف به خودی خود وجود ندارد و مانند برخورد انسان با یک جسم سفت، باعث بروز ضربه و شکستگی و پارگی نمی شود .
مقاومت آب
به علت سنگین تر بودن آب از هوا همیشه مقاومتی وجود دارد و این مقاومت همانند وزنه ای برای ما عمل می کند و باعث تقویت سریعتر و بی درد عضلات می شود. به طور مثال اگر شما درآب دستتان را با سرعت عقب و جلو ببرید ، سنگینی حرکت مانند عقب و جلو بردن دست با وزنه ۴ کیلویی در هوا است، پس قدرت عضلانی سریعتر از خشکی رشد می یابد.
ماساژ
اگر تا حالا کسی شما را ماساژ داده باشد، احساس راحتی عجیبی را که بعد از آن به وجود می آید چشیده اید. ماساژ ، حاصل از مقاومت و فشارآب روی قسمت هایی از بدن است که در آب حرکت میکند. ماساژ علاوه باعث افزایش گردش خون سطحی می شود.
همزمان به علت سنگینی آب روی قفسه سینه، عضلات تنفسی اطراف ریه ما مجبور به کار بیشتر می شوند و با تقویت عضلات تنفسی ، تنفس های انسان بسیار عمیق تر و کامل تر انجام میشود، اکسیژن بیشتری به سلول ها می رسد و احساس زنده و سرحال بودن به سالمند دست می دهد. بنابراین ، این خواص معجزه آسای آب باعث تشویق هر شخصی برای انجام حرکت ورزشی در آب می شود.
مزایای آب درمانی برای سالمندان
آب درمانی یا هیدروتراپی یک روش درمانی عامه پسند است که هدف آن کاهش درد بیمار، سالمند، آسیب دیدگان و افزایش دامنه حرکات مفاصل و قدرت اندام با استفاده از آب است و بر خلاف اکثر روش های فیزیوتراپی و کاردرمانی دیگر، رفع خستگی عضلانی با رضایت و خوشنودی همراه است. روشی ساده و راحت که افراد مسن و مردم برای رفع خستگی، کسالت و به دست آوردن آرامش و راحتی از آن استفاده میکنند که مزایای زیر را دارا ست:
- رفع خستگی در سالمندان و به دست آوردن آرامش جسمانی و روحی
- در دسترس بودن آن برای همه افراد پیر
- ارزان بودن نسبت به روش های دیگر
- اندازه گیری درجه حرارت آب به آسانی
- سبک شدن وزن بدن در آب
- عامه پسند بودن
- کاملا بی ضرر بودن و نداشتن عوارض
- نیاز نبودن به استفاده از دارو
- تقویت مغز و بدن و ایجاد خواب آرام
- بی درد بودن و تسکین درد بسهولت
- درمان اساسی و ریشه ای
کاربرد و فواید آب درمانی برای سالمندان
برنامه حرکات آب درمانی متشکل از انواع مختلفی از درمان ها و تمریناتی است که در یک استخر انجام میشوند. این روش بخصوص در مواردی سودمند است که بواسطه شدت درد کمر، کاهش تراکم استخوانی، ناتوانی یا دیگرعوامل انجام یک برنامه تمرینات بر روی زمین امکان پذیر نباشد. آب درمانی بخصوص در موارد زیرمفید است:
- افراد دچار ضایعه نخاع(در آب ستون فقرات به حالت کشیده در میآید و حرکت دستها در آب به تقویت عضلات ناحیه پشت کمک کرده و از ایجاد انحراف در ستون فقرات جلوگیری مینماید. همچنین باعث ایجاد روحیه اعتماد به نفس و ایجاد روحیه قدرتمندی برای انجام کارهای روزه مره میشود)
- آرتروز
- پوکی استخوان پیشرفته
- کشیدگی یا پارگی عضله
- کمر درد
- افراد دیابتی و دچار فشار خون بالا
- افزایش گردش خون در ناحیه کلیه ها و مثانه و جلوگیری از رسوب مواد معدنی به شکل سنگ در کلیه ها و مجاری
- ادرار و تخلیه بهتر مثانه
- افزایش حرکت روده ها و جلوگیری از یبوست
- بالا بردن حجم تنفسی ریه و جلوگیری از تجمع ترشحات و خلط در ریه و ایجاد عفونت در آن
- افزایش سوخت و ساز بافت ها
- اتساع عروق در اثر بالا بودن حرارت آب و افزایش سوخت و ساز سلول ها
- افزایش جریان خون در اثر افزایش درجه حرارت بدن و سوخت و ساز سلول ها
- افزایش میزان فعالیت قلب
- ارتقا بهداشت پوست و مو و جلوگیری از ایجاد زخم فشاری
به طور خلاصه میتوان گفت که تاثیرات درمانی آب به واسطه اثری است که آب روی پوست بدن دارد. بر اثر برخورد جریان آب، گیرندههای عصبی پوست تحریک میشوند. تحریکات ایجاد شده از طریق اعصاب، بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر میگذارند و این تاثیرات سیستم عصبی مرکزی است که باعث به وجود آمدن اثرات درمانی آب میشود. آب درمانی روی جریان خون، سوخت و ساز بدن، سیستم عصبی، ترکیب خون و میزان ترشح غدد نیز تاثیر میگذارد و در نهایت، تجمع این تاثیرات روی روان فرد منعکس میشود.
قبل از آب درمانی به چه نکاتی باید توجه کرد؟
باید درجه حرارت بدن سالمند و وضعیت اندام ها و بدن او از نظر وجود تورم، زخم باز، رنگ پوست مورد بررسی قرار گرفته و نحوه درمان به او شرح داده شود. در بسیاری از بیماران و سالمندان دچار کمر درد ورزش در آب باید تنها با راهنمایی یک متخصص واجد شرایط انجام شود.
در صورتی که سالمند یا بیمار دچار هر یک از موارد زیر باشد، معمولا باید از تمرینات آب درمانی خودداری کرد :
- تب
- نارسایی قلبی
- بی اختیاری ادرار
- عفونت
مکانیسم اثر آب درمانی چیست؟
استفاده از آب در موارد درمانی و رفع خستگی در سالمندان و به دست آوردن آرامش جسمی و روحی قدمتی معادل قدمت زندگی بشر دارد و همچنین دارای مکانیسمی موثر برای سالمند را فراهم میکند که این اثرات مثبت در زیر ارائه شده است:
کاهش درد دوره سالمندی
در هیدروتراپی معمولا از آب گرم استفاده میشود. گرمای آب موجب افزایش جریان خون در پوست و عضلات شده و تنش داخلی عضلات را کم میکند. درد اندام ها به هر علتی باشد معمولا در گرما کمتر میشود. از آب گرم میتوان برای کاهش دردهای اندام در بسیاری از بیماریها مانند آرتروز و انواع روماتیسمها استفاده کرد. البته این تاثیر گرما دایمی نبوده و معمولا بعد از مدتی که حرارت اندام مجددا به حالت اول برمیگردد درد مجددا احساس میشود.
انجام بهتر حرکات کششی در پیری
حرکات کششی که در فیزیوتراپی برای بهتر کردن دامنه حرکتی مفصل و کاهش خشکی آنها انجام میشود ممکن است دردناک باشد. وقتی این حرکات در آب گرم انجام شوند تحمل بیمار بیشتر شده و احساس درد ناشی از حرکت مفصل کم میشود. در این حالت میتوان مفاصل بیمار را بیشتر و بهتر حرکت داده و نتیجه آن افزایش سریعتر و بهتر دامنه حرکتی مفصل است.
تقویت عضلات سالخوردگان
وقتی بدن در آب غوطه ور میشود (مانند استخرهای آب) وزن بدن کاهش مییابد. بعضی بیماران به علت مشکل مفصل و درد ناشی از آن نمیتوانند به راحتی راه بروند. در آب وزن بیمار کم شده و در نتیجه فشار کمتری به مفاصل اندام تحتانی وارد میشود. وقتی مفصل وزن کمتری را تحمل کند بهتر میتواند حرکت کند و حرکات نرمشی و تقویتی را انجام دهد .
مقاومت آب در مقابل حرکت اندام میتواند به تقویت بیشتر عضلات آن کمک کند. درست مانند کسی که برای تقویت بیشتر عضلات خود از وزنه استفاده میکند. با این تفاوت که مقاومت آب ملایم تر از وزنه است ومیتوان آن را با تغییر سرعت حرکت اندام کم و زیاد کرد، در همه جهات وجود دارد و همراه با گرما است و بنابراین آستانه تحمل بیمار را بیشتر میکند. در بسیاری از بیماریهای سیستم حرکتی مانند کمردرد تقویت عضلات اندام میتواند درد بیمار را تا حدود زیادی از بین ببرد. انجام حرکات نرمشی تحت نظر فیزیوتراپ در آب میتواند به این امر مهم کمک فراوانی بکند.
فشار هیدرواستاتیک
فشارهیدرواستاتیک اثرات نیرومندی تولید میکند که عملکرد قلب و ریه سالمند را بهبود داده باعث میشود ورزش های آبی شیوه بسیار سودمندی برای حفظ و تقویت عملکرد قلب و ریه باشند. این تاثیر ناشی از فشار همچنین به بهبود جریان خون عضلات کمک میکند.
ریلکسیشن و آرامش برای سالمندان
آرامش روحی بیمار که میتواند کمک فراوانی به کاهش دردهای اندام بکند.
یکی از راه خلاصی از بسیاری از درد ها در دوران سالمندی، آب درمانی است. این روش درمانی میتواند با کمترین هزینه ممکن این بستر را برای شما فراهم کند تا از درد های احتمالی در امان بمانید. آب درمانی روش بسیار مناسبی است که بدون مصرف دارو میتواند به عنوان یک مسکن عمل کند؛ همچنین عدم بروز عوارض یکی از ویژگی ها و خصوصیات بارز این روش درمانی است.
