همه چیز در مورد بی اختیاری مدفوع در سالمندان

دوران سالمندی آخرین دوره‌ای است که انسان سپری می‌­کند. روند پیر شدن باعث می‌­شود تا فرد عملکرد صحیح پیشین خود را نداشته باشد. معمولا در این سنین عضلات تحلیل رفته و فرد ممکن است با بیماری های مختلفی روبه‌­رو شود. به عنوان یکی از این مشکلات و بیماری ها می­توان به بی اختیاری روده و مدفوع در این افراد اشاره کرد که معمولا منجر به مشکلات جدی­تری برای آن­ها می‌شود.

بی اختیاری روده و مدفوع به این معنی است که فرد در زمان لازم نمی‌تواند مدفوع یا گاز معده­ و روده خود را کنترل کند. به طوری کلی این افراد نمی‌توانند فرآیند دفع را در خود کنترل کنند. اندام‌ها و سیستم­‌های مختلفی عمل دفع را در بدن انجام می‌دهند و اختلال در آن‌ها می‌تواند منجر به بی اختیاری روده در افراد، خصوصا در سالمندان شود که در ادامه به شرح این مشکل می‌پردازیم.

بی اختیاری روده و مدفوع چیست؟

به صورت کلی جذب مواد غذایی توسط روده صورت می‌گیرد و عمل دفع نیز با همکاری “راست­ روده” انجام می‌شود. ممکن است هر قسمت از سیستم گوارش یا دفع دچار مشکل شود و بی اختیاری روده یا مدفوع را به وجود آورد. به بی اختیاری مدفوع، بی اختیاری مقعد نیز گفته می‌شود. در انسان­ها انتهای راست­ روده به مقعد منتهی می‌شود. در قسمت مقعد ۲ دریچه یا اسفنکتر قرار دارد. اولین اسفنکتر به صورت غیرارادی و دومی به صورت ارادی باز می‌شود و فعالیت می‌کند.

بی اختیاری مدفوع زمانی رخ می‌دهد که فرد بر فرآیند دفع خود نتواند کنترل داشته باشد. در واقع در این شرایط، مدفوع از راست روده نشت می‌کند. این اتفاق معمولا ناخواسته و غیرارادی رخ داده و می‌تواند شرایط نامناسبی را برای فرد ایجاد کند. بی اختیاری مدفوع در زنان، بیشتر از مردان دیده می‌شود. معمولا افراد با رسیدن به سنین پیری، بیشتر از سایرین، نشانه های بی اختیاری مدفوع را مشاهده می‌کنند که این مسئله یکی از دغدغه های این دوره از زندگی نیز به شمار می‌آید.

بیشتر بخوانید: بیماری های گوارشی در سالمندان

بی اختیاری مدفوع چه نشانه هایی دارد؟

در افرادی که به بی اختیاری مدفوع دچار هستند، هنگام خروج گاز روده، مدفوع نیز به بیرون نشست می‌کند. این اتفاق معمولا بدون اطلاع و ناخواسته پیش می‌آید. هم­چنین در این افراد، به خاطر فشارهای روزانه و فعالیت‌های فیزیکی ناشی از آن نیز ممکن است مدفوع به بیرون نشت پیدا کرده و این اتفاق موجب آزردگی خاطر فرد می‌شود.

در بی اختیاری مدفوع، فرد در صورتی که نتواند خود را به سرعت به دستشویی برساند، نشت مدفوع و مشکلات مشابه دیگری را مشاهده خواهد کرد. این افراد حتی پس از یک دفع طبیعی نیز در لباس زیر خود نشانه هایی از مدفوع را می‌­بینند که این مسئله باعث آزار آن‌ها خواهد شد. هم­چنین در شرایط حادتری می‌تواند کنترل مدفوع به طور کلی از دست برود. این مسئله در بعضی از سالمندان ممکن است مشاهده شود که نگه­داری و مراقبت از آن‌ها را دشوار می‌کند.

علت بی اختیاری مدفوع در افراد مسن

بی اختیاری مدفوع، به فاکتورهای مختلفی وابسته است و هر گونه اختلالی در عملکرد دستگاه گوارش یا سیستم دفعی می‌تواند منجر به این مشکل در افراد شود. سالمندان معمولا بی اختیاری مدفوع را بیشتر از سایرین تجربه می‌کنند. این مسئله به دلیل تحلیل و ضعف در دستگاه گوارش و ضعیف شدن سیستم دفعی اتفاق میفتد. سالمندان معمولا در این دوره از زندگی خود با مشکلات و بیماری های گوارشی و دفعی متفاوتی روبه‌رو می‌شوند که هر کدام از آن‌ها می‌تواند بر روند دفع و بی اختیاری مدفوع تاثیر بگذارد.

عضلاتی که به راست روده و مقعد تعلق دارند، مخصوصا ۲ اسفنکتر مقعد، باید کار خود را به درستی انجام دهند؛ در غیر این صورت بی اختیاری روده و مدفوع به آسانی اتفاق می­فتد. راست روده باید به خوبی بتواند کشیده شود و وظیفه خود را به نام احساس روده ­ای به خوبی انجام دهد. احساس روده‌­ای به عنوان یک هشدار عمل کرده و حس دفع را به فرد القا می‌کند.

در صورتی که راست روده مسئولیت خود را درست انجام ندهد، نشت مدفوع و بی اختیاری به وجود می‌­آید. هم­چنین در صورتی که ۲ اسفنکتر انتهایی راست روده کار خود را به درستی انجام ندهند، فرد با بی اختیاری مدفوع روبه‌رو می‌شود.

در افراد مختلف، خصوصا سالمندان، ممکن است هشدارهای دفع به خوبی به فرد نرسد. از طرفی نیز ممکن است او در وضعیت فیزیکی یا ذهنی مناسبی برای دریافت این پیام‌ها و هشدارها نباشد. این اتفاق می‌تواند در ابتدا به ندرت رخ دهد. اما با مرور زمان بی اختیاری مدفوع با تعداد دفعات بیشتری برای فرد به وجود می‌آید. این مسئله خصوصا در سالمندان به دلایل مختلف، بیشتر رخ می‌دهد.

از طرفی نیز ممکن است مدفوع آبکی یا به صورت انفجاری باشد، که کنترل آن دشوار می‌شود؛ خصوصا اگر فرد نتواند اسفنکترهای خود را به خوبی منقبض کند.

بیشتر بخوانید: درمان فوری یبوست در سالمندان

چه عواملی بر بی اختیاری مدفوع تاثیر دارند؟

اسهال یکی از عواملی است که منجر به تضعیف و تحلیل عضلات روده و راست روده می‌­شود. یبوست مکرر نیز می‌تواند این تاثیر را بر سیستم دفعی انسان بگذارد. در این حالت نگه­داشتن مدفوع برای فرد، دشوار شده و سبب بی اختیاری مدفوع شود.

عضلاتی که در فرآیند دفع نقش دارند، ممکن است به دلایل مختلفی آسیب ببینند. این آسیب دیدگی می‌تواند باعث بی اختیاری مدفوع شود. آسیب های عضلانی معمولا در اثر جراحی های مختلف یا زایمان طبیعی دشوار که پزشک مجبور است از انبر یا بریدگی استفاده کند، پیش می‌آید.

به طور معمول روند افزایش سن تاثیرات گسترده‌ای را بر روند سلامتی فرد برجای می‌گذارد. سالمندان معمولا با ضعف‌های عضلانی و تحلیل سیستم بدن روبه‌رو می‌شوند. یکی از این سیستم­ها، سیستم دفعی است. معمولا عضلات روده و راست روده نمی‌توانند به خوبی سنین جوانی عمل کنند. در ادامه این مشکلات، هشدار دفع به خوبی به فرد نرسیده و این اتفاق معمولا به نشت و بی اختیاری مدفوع منجر می‌شود.

عصب های زیادی در نواحی مقعدی و راست روده وجود دارند که در انتقال پیام عصبی و احساس روده‌ای تاثیر می‌گذارند. این اعصاب در صورتی که وظیفه خود را به خوبی انجام ندهند، احساس روده‌­ای و هشدار برای عمل دفع به فرد نمی‌ر­سد. در نتیجه این اتفاق، بی اختیاری مدفوع رخ می­دهد. معمولا در زایمان طبیعی سخت، عمل جراحی، یبوست و… به اعصاب نواحی مقعدی فرد آسیب می‌رسد و دفع طبیعی او را با مشکل روبه‌رو می‌سازد.

در مواردی نیز راست روده دچار مشکل شده و نمی‌­تواند به درستی کشیدگی پیدا کند. در این حالت به خوبی ارتجاع پیدا نکرده و مدفوع انباشته شده و به بیرون نشت می‌کند. عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند این مشکل را برای راست روده به وجود آورند و در نتیجه باعث نشت مدفوع شوند. از این موارد می‌توان به بیماری های التهابی، زخم های حاصل از جراحی، پرتودرمانی و… اشاره کرد.

گاز روده چیست؟

گاز روده در واقع هوای جمع شده‌­ای است که از معده تا مقعد هر فرد در جریان است. این گاز معمولا در اثر هوای بلعیده شده در زمان غذا خوردن، آدامس جویدن و… وارد بدن ما می‌شود. بر اساس این که این گاز در چه قسمتی تجمع دارد، بدن عکس‌العمل متفاوتی را از خود بروز می‌دهد. به عنوان مثال آروغ یا بادگلو در صورتی اتفاق میفتد که این گاز در ناحیه معده تجمع پیدا کند. اگر تجمع این گاز را در روده باریک داشته باشیم، فرد دچار نفخ شده و باد زیادی از ناحیه مقعد خارج می‌شود.

بسته به این که این تجمع و واکنش حاصل از آن به چه صورتی است، بدن در نواحی مختلف ممکن است احساس درد داشته باشد. غذاهای زیادی هستند که گاز روده را شدت می­بخشند و معمولا احساس نارضایتی برای افراد به وجود می­آورند. بسته به نوع تغذیه و سبک زندگی فرد، نیاز است تا در صورت بروز عملکرد غیرعادی و شدید، شخص حتما به پزشک متخصص مراجعه کند تا اختلال احتمالی در دستگاه گوارش فرد بررسی شده و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

بیشتر بخوانید: رفلاکس معده در سالمندان

کولونوسکوپی روده چیست؟

کولونوسکوپی یکی از رایج­ترین و بهترین آزمایش‌هایی است که برای بررسی روند کار و تغییرات روده بزرگ و راست­روده به کار می‌رود. هم­چنین از این طریق می‌توان از پولیپ­های موچود نیز نمونه‌برداری کرد. در روند کولونوسکوپی از یک لوله بلند و دارای انعطاف کمک گرفته می‌شود. این لوله به داخل روده بزرگ فرستاده می‌شود و برای اهداف مختلفی از آن کمک گرفته می‌شود. در بالای این لوله دوربین کوچکی تعبیه شده که پزشک با کمک آن می‌تواند داخل روده بزرگ را به خوبی مشاهده و بررسی کند.

علاوه بر بررسی و مشاهده، کولونوسکوپی این امکان را در اختیار پزشک قرار می‌دهد تا پولیپ یا سایر بافت‌هایی که به صورت غیرطبیعی تشکیل شده­‌اند را، حذف کند. هم­چنین پزشک با بهره‌گیری از کولونوسکوپی می‌تواند بیوپسی یا بافت­های نمونه را از بدن بیمار تهیه کند. در نهایت با استفاده از این روش روند تشخیص یا بهبود بیماری فرد، تسریع می‌شود.

درمان بی اختیاری روده و مدفوع

بی اختیاری مدفوع می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. سن و سبک زندگی فرد، از مهم­ترین عواملی است که می‌تواند روی این مسئله تاثیر بگذارد. به همین دلیل تغذیه یکی از عوامل مهمی است که خصوصا در دوران سالمندی بر بهبود بی اختیاری مدفوع می‌تواند تاثیرگذار باشد. از این رو باید با توجه به وضعیت مزاجی فرد، تغذیه مناسبی برای او در نظر گرفته شود. همان‌طور که پیش­تر هم گفته شد، اسهال و یبوست می‌تواند از اصلی­ترین دلایل بی اختیاری مدفوع به شمار آیند. به همین دلیل نیاز است تا با توجه به شرایط فرد، مواد غذایی مناسبی مصرف شود.

مراجعه به دستشویی و انجام عمل دفع باید طبق یک برنامه مشخص صورت گیرد و فرد بتواند با انجام صحیح این کار از نشت مدفوع و بی اختیاری آن جلوگیری کند. هم­چنین با مشورت پزشک، با انجام حرکات فیزیکی فرد می‌تواند به تقویت ماهیچه های اطراف مقعد خود بپردازد و بدین شکل به مرور زمان، بی اختیاری مدفوع در او بهبود می­‌یابد.

درمان دارویی مختلفی وجود دارند که می‌توانند بی اختیاری مدفوع را درمان کنند. یکی از دلایل نشت مدفوع، روان بودن آن است. این داروها با اساس ضداسهالی که دارند، باعث می‌شود تا مدفوع را سفت کنند و حرکت آن را در روده کاهش دهند. به این ترتیب تا حد بسیار زیادی می‌توانند جلوی بی اختیاری مدفوع را بگیرند. هم­چنین کرم‌های موضعی مختلفی نیز دردسترس هستند که می‌توانند از عوارض بی اختیاری مدفوع بکاهند.

بیشتر بخوانید: دل درد در سالمندان

در نهایت عمل جراحی مختلفی نیز وجود دارند که برای رفع مشکل بی اختیاری مدفوع مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این عمل­ها می‌توان به اسفنکتروپلاستی و عمل ACE اشاره کرد. هم­چنین با استفاده از اسفنکتر مصنوعی روده و تحریک عصب خاجی نیز میت‌وان برای درمان این بیماری اقدام کرد. پزشک متخصص با بررسی وضعیت و سن شما، از بین درمان های موجود، بهترین گزینه را انتخاب می‌کند.

کلام آخر

در دوران پیری، سالمندان معمولا با مشکلات و بیماری­های مختلفی روبه‌­رو می‌شوند. یکی از این مشکلات، بی اختیاری مدفوع است. در بی­اختیاری مدفوع عوامل مختلفی می­توانند تاثیرگذار باشند. در بعضی مواقع همراه با گاز روده، نشت مدفوع نیز دیده می‌شود. گاز روده باتوجه به مکانی که تجمع می­‌یابد می‌تواند موجب عکس ­العمل­ های متفاوتی از سوی بدن و دستگاه گوارش فرد شود.

پزشک متخصص با استفاده از کولونوسکوپی می‌تواند به بررسی روده بزرگ و راست ­روده بپردازد و از این طریق روند بهبود مشکل بی اختیاری روده و مدفوع بهتر انجام شود. در صورتی که مشکل، شدید و جدی نباشد، می­توان با تغذیه صحیح و سبک زندگی سالم این مشکل را برطرف کرد. در مرحله بعد می‌توان از درمان‌­های دارویی استفاده کرد و در نهایت می­توان از عمل های جراحی برای درمان مشکل بی اختیاری مدفوع بهره برد. باید توجه کرد که در این عمل های جراحی حتما باید شرایط و سن بیمار در نظر گرفته شود تا نتایج بهتری حاصل شود.

اگر سالمند شما دچار این بیماری شده‌است و نیاز به پرستار سالمند داشتید، میتوانید از طریق باکس زیر اقدام به استخدام کنید.