درمان عفونت ادراری در سالمندان: علائم، تشخیص و درمان

عفونت مجاری ادرار urinary tract infection، از جمله مشکلاتی است که ممکن است در هر سنی بروز دهد. اما زمانی که علائم عفونت ادراری در سالمندان به خصوص افرادی که دچار زوال عقل هستند، بروز می‌کند، درمان و رسیدگی مشکل خواهد بود. در این مطلب با شما از علائم عمومی و همچنین برخی از علائم اختصاصی صحبت خواهیم کرد تا در صورت مشاهده این عوامل در سالمند عزیزتان، به سرعت با پزشک معالج مشورت کرده و مراحل درمان را آغاز کنید.

از جمله عمومی‌ترین علائم عفونت مجاری ادراری، می‌توان به سوزش، درد و تکرر ادرار، اشاره کرد. این علائم ممکن است در افراد سالمند مبتلا به عفونت ادرار، مشاهده نشود، در عوض عفونت ادراری در سالمندان، به ویژه افرادی که با زوال عقلی روبه‌رو هستند، ممکن است با علائم رفتاری، مانند گیجی همراه باشد.

درک بروز و شرایط عفونت ادراری در سالمندان

دستگاه ادراری افراد شامل موارد زیر است:

• مجرای ادرار
• مثانه
• کلیه‌ها

درست زمانی که باکتری‌ها، وارد مجرای ادرار شده و سیستم ایمنی بدن، مقابله‌ای با آن‌ها نمی‌کند، باکتری‌ها به مثانه و کلیه رسیده و تکسیر می‌یابند. در نتیجه سالمند عزیز، دچار بیماری عفونت ادراری خواهد شد. با گذر زمان، مشاهده علائم عفونت مثانه ممکن شده و شما متوجه بروز بیماری خواهید شد. سالمندان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف بدن‌شان، مقاومت کمتری در برابر بیماری از خود نشان‌ خواهند داد، به این جهت رعایت بهداشت در این افراد بسیار مهم بوده و باید جدی گرفته شود.

تحقیقات نشان داده‌اند که زنان نسبت به مردان، بیشتر دچار خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری هستند. به عنوان دلیل علمی آن، می‌توان به کوتاه بودن مسیر مجرای اداری در زنان اشاره داشت. همچنین با افزایش سن، امکان ابتلا به عفونت اداری، بیشتر خواهد شد. طبق مطالعات انجام شده در آمریکا، پیش از یک‌سوم از افرادی که در خانه سالمندان مستقر هستند، مبتلا به عفونت ادراری بوده و با مشکلات آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

پس می‌توان اشاره داشت که خطر ابتلا به عفونت ادراری با افزایش سن، افزایش می‌یابد. بیش از ۱۰% از زنان بالای ۶۵ سال در سال گذشته، برای درمان علائم عفونت ادراری به پزشک مراجعه کردند. این آمار در زنان بالای ۸۵ سال، تقریباً به ۳۰ % افزایش می‌یابد. همچنین مردان هم با افزایش سن، تمایل بیشتری برای بروز علائم عفونت اداری از خود نشان خواهند داد.

بیشتر بخوانید: سنگ کلیه سالمندان

علائم عفونت ادراری در سالمندان

از آن‌جایی که سیستم دفاعی بدن افراد سالمند، دچار عفول بوده و دیرتر نسبت به بیماری‌ها واکنش نشان خواهند داد، مشاهده علائم عفونت اداری هم از این موضوع مستثنی نبوده و به سختی مشاهده خواهد شد. علاوه بر آن، در اغلب افراد مسن، علائم اختصاصی بوده و علائم عمومی را بروز نخواهند داد. بدین سبب مشاهده بیماری و اقدام برای درمان آن با سختی مواجه است.

علائم عمومی عفونت ادراری در سالمندان شامل موارد زیر است:

• سوزش مجرای ادرار در حین ادرار کردن
• درد لگن
• تکرر ادرار
• نیاز فوری به ادرار کردن
• تب
• لرز
• ادرار با بوی غیرطبیعی

گاهی سالمندان علائم عفونت مجاری ادرار را در خود مشاهده می‌کنند اما از بیان آن امتناع خواهند کرد. این امر ممکن است به دلیل مسائل مربوط به سن مانند زوال عقل یا بیماری آلزایمر باشد. همچنین علائمی مانند گیجی، ممکن است مورد توجه قرار نگرفته و به کهولت سن اختصاص داده شود.

علائم اختصاصی عفونت ادراری در سالمندان شامل موارد زیر است:

• بی‌اختیاری در ادرار
• بی‌حالی
• سقوط
• احتباس ادرار
• کاهش تحرک
• کاهش اشتها

بیشتر بخوانید: عوارض دیالیز در افراد مسن

در صورتی که بیماری گسترش پیدا کرده و کلیه‌ها را هم درگیر کند، ممکن است علائم تخصصی‌تری از سالمند مشاهده شود. این علائم شامل موارد زیر است:

• تب
• برافروخته شدن پوست
• کمردرد
• حالت تهوع
• استفراغ

در صورت بروز و مشاهده هر کدام از این علائم، بهتر است با پزشک معالج سالمند مشورت کرده و در صورت تایید بیماری، اقدامات درمان وی را فراهم کنید.

چه عواملی باعث بروز بیماری عفونت ادراری در سالمندان خواهند شد؟

علت اصلی عفونت ادراری، در هر سنی، معمولاً باکتری‌ها هستن؛ اما موجودات و آلودگی‌های دیگر هم می‌توانند باعث بروز علائم عفونت ادراری در سالمندان شوند. در سالمندانی که در مراکز عمومی مانند خانه سالمندان زندگی ‌کرده و پرستاری اختصاصی برای چک کردن سلامت به طور مداوم ندارند، بروز عفونت اداری بسیار شایع بوده و اغلب از نوع باکتری آن است.

عوامل تشدید بروز علائم عفونت ادراری در سالمندان

برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به این نوع عفونت در سالمندان را افزایش دهد. شرایط بدنی سالمندان ممکن است منجر به احتباس ادرار یا مثانه نوروژنیک شود؛ این مورد خطر ابتلا به عفونت مثانه در افراد مسن را افزایش خواهد داد. بیماری‌های شایع سالمندان ماندد، بیماری آلزایمر، پارکینسون و دیابت هم از جمله دلایل افزایش احتمال بروز علائم عفونت مجاری ادراری در سالمندان به شمار می‌رود.

از جمله دیگر مواردی که خطر ابتلا به عفونت مجاری ادرار در سالخوردگان را افزایش خواهند داد، شامل موارد زیر است:

• سابقه عفونت ادراری
• زوال عقل
• استفاده از سوند
• بی اختیاری مثانه
• بی اختیاری روده
• مثانه افتاده

همچنین زنان یائسه، به دلیل کمبود استروژن، در معرض خطر بیشتری نسبت به ابتلا عفونت مجاری ادراری زنانه هستند. استروژن موظف به محافظت از واژن و مجرای ادرار بوده و از رشد باکتری یا قارچ جلوگیری می‌کند. با شروع دوران یائسگی، سطح استروژن بدن زنان، کاهش پیدا کرده و خطر ابتلا به عفونت مجاری ادرار افزایش خواهد یافت.

بیشتر بخوانید: بیماری کلیه در سالمندان

در مردان نیز، عوامل زیر سبب بروز علائم عفونت ادراری خواهد بود:

• سنگ مثانه
• سنگ کلیه
• بزرگ شدن پروستات
• استفاده از سوند
• پروستاتیت باکتریایی، که یک عفونت مزمن پروستات است

در هر سن و شرایطی که باشید، روش‌هایی برای تشخیص علائم عفونت مثانه وجود داشته و شما با آموزش آن‌ها، می‌توانید در صورت مشاهده علائم، با پزشک معالج مشورت کرده و اقدامات مربوط به درمان را آغاز کنید.

عفونت ادراری در مردان

در واقع باکتری‌هایی وجود دارند که می‌توانند در بخش‌های مثانه، حالب، مجاری ادرار، کلیه‌ها و… عفونت ایجاد کنند. این باکتری‌ها و میکروب‌ها از روده خود انسان هستند، از این رو نمی‌توانند به بدن آسیب برسانند. اما در صورتی که وارد دیگر اندام‌های بدن شوند می‌توانند موجب آسیب به بدن شده و عفونت شدیدی را در اندام‌های تحتانی ایجاد کنند. در مقعد انسان هم باکتری‌هایی وجود دارند که وظیفه خاصی ندارند و در بیشتر مواقع با ادرار دفع خواهند شد. در بسیای از مواقع مشکلات زمینه‌ای در آقایان می‌تواند خطر ابتلا به عفونت را بیش از قبل افزایش دهد. این مشکلات عبارتنداز: 

• غده پروستات بزرگ شود و نتواند تخلیه ادرار را به درستی انجام دهد. 
• وجود مشکل در مثانه و کلیه می‌تواند شدت عفونت را افزایش دهد. 
• سیستم ایمنی ضعیف در فرد می‌تواند خطر ابتلا به عفونت در آقایان را افزایش دهد. 
• استفاده از کاتتر ادراری هم می‌توان میزان عفونت در بدن فرد را افزایش دهد. 

• علائم عفونت ادراری در مردان
  عفونت ادراری در آقایان هم همانند دیگر بیماری‌ها دارای نشانه‌ها و علائمی است که می‌توان با مشاهده این علائم از وجود این بیماری در بدن آگاه شد. ازجمله علائم عفونت در آقایان عبارتنداز:
  • مشاهده خون در ادرار 
  • تکرر ادرار
  • احساس سوزش در زمان ادرار و احساس بی حسی پس از ادرار
  • اختلال در دفع ادرار کامل 
  • ادرار کدر رنگ با بوی نامطبوع 
  • درد در قسمت شکم و زیرشکم 
  • تب خفیف و افزایش حرارت بدن 

راه درمان عفونت ادراری در مردان

ابتدا پزشک سعی می‌کند تا با استفاده از معاینه فیزیکی، انجام آزمایشات و بررسی آن‌ها میزان عفونت را مشخص کند. سپس با توجه به میزان عفونت در آقایان می‌تواند داروهای مورد نیاز و راه درمان این عارضه را معرفی کند. راه و روش‌های درمانی که پزشکان برای درمان عفونت از سر می‌گیرند عبارتنداز: 

• پزشک استفاده از آب را برای جبران کمبود مایعات در بدن تجویز می‌کند. 
• مصرف یک دوره هفت روزه آنتی بیوتیک می‌تواند عفونت در بدن را به سرعت از بین ببرد. 
• مصرف ایبوپروفن، پاراستامول می‌تواند تب بالا را کاهش دهد و به دنبال آن هم شدت عفونت کمتر خواهد شد. 

عفونت ادراری در زنان

میزان عفونت ادراری در زنان بسیار بیشتر از آقایان است، تنها دلیل آن هم می‌تواند سیستم بدنی متفاوت خانم‌ها باشد. معمولا خطر ابتلا به این عفونت‌ها در زنان به دلیل داشتن مقدار استروژن در دوران یائسگی می‌تواند بسیاری بیشتر از دیگر سنین باشد. زمانی که میکروب از راه مجاری ادرار وارد بدن شود و در دستگاه تناسلی شروع به رشد کند در واقع علائم عفونت در زنان با شدت یافتن این علائم بیشتر خود را نمایان خواهند کرد. 

علائم عفونت در زنان

عفونت در زنان هم مانند آقایان دارای علائم و نشانه‌های خاصی است که می‌توان تنها با تشخیص آن‌ها به این عفونت پی برد. ازجمله نشانه‌های عفونت در بدن زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• • تب و لرز به همراه خونریزی 
  • تکرر ادرار و سوزش در زمان ادرار
  • احساس درد در ناحیه ران‌ها، شکم و زیر شکم 
  • تغییر رنگ ادرار و خونی بودن آن 

راه‌های درمان عفونت ادراری در زنان

بهتر است با رعایت نکات مراقبتی و بهداشتی از بروز این عفونت‌ها و بیماری‌های جلوگیری کنید. ازجمله راه‌های درمانی که می‌تواند از ابتلا به این عارضه جلوگیری کرد عبارتنداز:

• • شست و شوی واژن و آلت تناسلی با شوینده مناسب
  • استفاده از لباس‌های راحت و گشاد 
  • عدم نگهداری ادرار برای مدت زمان طولانی 
  • تعویض لباس زیر به صورت روزانه 
  • افزایش مصرف مایعات بدن 
  • استفاده از حرارت و گرما برای خشک کردن لباس زیر و ضدعفونی کردن آن

تشخیص علائم عفونت ادراری در سالمندان

علائم غیرمعمولی ماندد گیجی، تشخیص بیماری عفونت مجاری ادراری در سالمندان را با چالش رو‌به‌رو خواهد کرد. هنگامی که پزشک معالج به عفونت مجاری ادرار مشکوک شود، به راحتی با یک آزمایش ادرار ساده، بیماری تأیید خواهد شد. پزشک معالج ممکن است برای تعیین نوع باکتری‌های ایجاد‌کننده عفونت مثانه در سالمندان و تجویز بهترین آنتی‌بیوتیک برای درمان آن، آزمایش کشت ادرار را هم تجویز کند.

لازم به ذکر است که آزمایشات  UTIخانگی هم وجود دارند که فرد سالمند می‌تواند در خانه انجام دهد. این آزمایش ادرار فرد سالمند را از نظر اشباع نیترات و لکوسیت بررسی کرده و جواب تست را نمایش می‌دهد. از آن‌جایی در ادرار سالمندان اغلب به دلیل شرایط بدنی، تعدادی باکتری وجود دارد، اما نه درحدی که بیماری محسوب شود، ممکن است این تست جوابگو نبوده و نمایش درستی از بیماری را نشان ندهد. در صورت مشاهده نتجه مثبت تست، بهتر است با پزشک معالج برای انجام آزمایشات معتبرتر، مشورت کنید.

درمان علائم عفونت ادراری در افراد مسن

آنتی‌بیوتیک‌ها بهترین روش درمانی انتخابی برای عفونت مثانه و همچنین افراد جوان به حساب می‌آید. پزشک معالج ممکن است آموکس‌سیلین و نیتروفورانتوئین را برای بیمار سالمند تجویز کند. البته عفونت‌های شدیدتر ممکن است به یک آنتی‌بیوتیک با طیف وسیع‌تر و قوی‌تر مانند سیپروفلوکساسین (ستراکسال، سیلوکسان) و لووفلوکساسین (لوواکین) نیاز داشته باشند.

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، باید به محض تشخیص بیماری، شروع شده و به طور کامل در طی درمان مصرف شود. درصورتی که بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک، علائم بیماری از بین رفته باشند هم، نباید مصرف دارو را قطع کرد، چراکه با این کار خطر عود و مقاومت آنتی‌بیوتیکی را در بدن فرد سالمند افزایش خواهد داد. فرد سالمند باید مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را در اسرع وقت شروع کرده و آنها را برای کل دوره‌ی درمان، طبق تجویز پزشک مصرف کند. قطع زود هنگام درمان و مصرف دارو، سبب بروز و تشدید دوباره‌ی علائم بیماری خواهد بود.

استفاده بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها، همچنین خطر مقاومت آنتی‌بیوتیکی بدن را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، پزشک معالج مناسب‌ترین طول درمان را برای شما تجویز خواهد کرد. درمان به طور معمول بیش از ۷ روز طول نخواهد کشید و علائم عفونت ادراری در سالمندان باید طی چند روز برطرف شود.

نوشیدن مقدار زیادی آب در طول درمان برای از بین بردن باکتری‌های باقیمانده بسیار مهم است. افرادی که در ۶ ماه، دو یا چند مورد عفونت مثانه و همچنین در مدت ۱۲ ماه، سه یا بیشتر علائم عفونت مثانه را مشاهده کرده‌اند، می‌توانند مطابق با دستور پزشک معالج، از آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیری، استفاده کنند. این عمل به معنای مصرف روزانه آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت مثانه است.

لازم به ذکر است، فرد سالمند برای مقابله با درد و سوزش ناشی از تکرر ادرار، می‌تواند از مسکن‌های ساده مانند فنازوپیریدین (آزو)، استامینوفن (تایلنول) یا ایبوپروفن (ادویل)، استفاده کند. کیسه آب گرم هم ممکن است به تسکین درد لگن و کمردرد کمک کند.

توجه شود که سالمندان با بیماری‌های زمینه‌ای، نباید بدون مشورت با پزشک از درمان‌های خانگی استفاده کنند.

درمان عفونت ادراری سالمندان در خانه

با توجه به سن و سال فرد، شدت عفونت می‌تواند متفاوت باشد. در واقع هرچه شدت عفونت بیشتر باشد برای درمان آن به مدت زمان بیشتری نیاز دارید، از این رو بهتر است در صورت بروز علائم عفونت نسبت به درمان آن اقدام کنید. پزشک در وهله اول سعی می‌کند تا با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های مختلف از پیش‌روی عفونت و شدت یافتن آن جلوگیری کند. نوع و دوز آنتی بیوتیک با توجه به شدت عفونت متفاوت است، این مورد توسط پزشک و با معاینه و انجام آزمایشات مشخص خواهد شد.
اما علاوه بر استفاده از داروهای شیمیایی راه‌های بسیاری وجود دارد که ازجمله این راه‌ها می‌توانیم به استفاده از روش‌های خانگی اشاره کرد. اگر میزان عفونت موجود در بدن کم باشد می‌توان آن را با استفاده از روش‌های خانگی درمان کرد، در غیر اینصورت باید برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید. اما ازجمله روش‌های درمان خانگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نوشیدن مایعات فراوان می‌تواند به درمان عفونت در بدن کمک بسیاری کند. مصرف آب و مایعات را افزایش دهید به طوری که روزانه دو لیتر آب مصرف کنید. 
• استفاده از کمپرس گرم می‌تواند به بهبود درد کمک بسیاری کند. 
• سعی کنید همواره از لباس‌های گشاد و راحت استفاده کنید. این لباس‌ها می‌توانند میزان رطوبت بدن را کاهش دهند و از این رو عفونت در بدن هم کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. 
• داشتن یک برنامه غذایی درست و اصولی می‌تواند به داشتن بدنی سالم و عاری از هرگونه عفونت و بیماری کمک کند. سعی کنید در برنامه غذایی خود مصرف سبزیجات خام را قرار دهید. این سبزیجات می‌توانند از عفونت در اندام‌های داخلی بدن جلوگیری کنند. 
• مصرف آب ذغال اخته، مکمل‌های طبیعی، پروبیوتیک، جوش شیرین، سرکه سیب و… می‌تواند در از بین بردن عفونت و کاهش علائم آن بسیاری موثر عمل کند. 

بیشتر بخوانید: مثانه عصبی

پیشگیری از بروز علائم عفونت مثانه در سالمندان

پیشگیری از بیماری‌های رحمی و ادراری، تقریبا غیرممکن بوده و در هر سن و سالی امکان بروز آن وجود دارد، با این حال اقداماتی هستند که احتمال بروز علائم عفونت ادراری در سالمندان را کاهش داده و بر بهبود سلامتی آن‌ها تاثیرگذار هستند. این موارد شامل:

• نوشیدن مایعات فراوان
• اجتناب از تحریک کننده‌های مثانه مانند کافئین و الکل
• تمیز نگه داشتن ناحیه تناسلی با پاک کردن و خشک کردن پس از رفتن به دستشویی
• استفاده از دوش
• به محض احساس ادرار، ادرار کنید

لازم به ذکر است، علاوه بر رعایت نکات بالا، داشتن یک خانه مناسب سالمندان و مراقبت طولانی مدت در جلوگیری از عفونت ادراری، به ویژه برای افرادی که بی‌حرکت بوده و قادر به مراقبت از خود نیستند، امری حیاتی است.

چه زمانی عفونت ادراری خطرناک است؟

اگر شما هم دارای علائم عفونت ادراری هستید بهتز است نسبت به درمان آن سریعا اقدام کنید. به هیچ عنوان نباید اجازه دهید که این بیماری به بدنتان غلبه کند. زمانی که عفونت هنوز در دستگاه تناسلی وجود دارد و به بخش‌های دیگر بدن سرایت نکرده است، می‌توانید بهترین زمان ممکن باشد. اما اگر برای درمان این عارضه دیر اقدام کنید ممکن است که عامل این عفونت در خون شما پخش شود و همین موضوع می‌تواند منجر به سپسیس در بدن شود. این نوع بیماری می‌تواند تمام اندام‌های داخلی بدن را تحت تاثیر خود قرار دهد. بیماری سپسیس می‌توان به یک عامل مهم و بزرگ تهدید کننده زندگی تبدیل شود.
پس بهتر است در صورت بروز علائم و نشانه‌های آن برای جلوگیری از شدید شدن آن به پزشک مراجعه کنید.  

بیشتر بخوانید: بی اختیاری ادرار سالمندان

حرف آخر

عفونت ادراری می‌تواند باعث سردرگمی و بروز سایر علائم زوال عقل در سالمندان شود.  اقدامات پیشگیرانه و مشاهده علائم عفونت مثانه در سالمندان می‌تواند به جلوگیری از این بیماری کمک کند.

آنتی‌بیوتیک‌ها اغلب عفونت مثانه را درمان می‌کنند؛ پس از مصرف آن سر باز نزنید. بدون درمان، عفونت ادراری می‌تواند به کلیه ها و جریان خون سرایت کرده و این امر ممکن است منجر به یک عفونت خون شود. در صورت بروز عفونت‌های ادراری شدید ممکن است پزشک معالج دستور بستری در بیمارستان برای دریافت آنتی‌بیوتیک‌های وریدی را بدهد. رفع حالت شدید این بیماری ممکن است هفته‌ها به طول انجامد.

اگر مشکوک به ابتلا عفونت ادراری هستید یا علائم بیماری را در سالمند عزیزتان مشاهده کرده‌اید، بهتر است با پزشک معالج صحبت کرده و اقدامات درمان را شروع کنید.

سوال متداول 

علایم شایع عفونت ادرار در سالمندان چیست؟

سوزش، تکرر و بوی غیرطبیعی ادرار از علایمی است که در دوران ساملندی باید آن را جدی بگیرید.

با رعایت چه مواردی، احتمالا ابتلا به این بیماری را میشود کم کرد؟

خوردن مایعات، بهداشت ناحیه تناسلی، پرهیز از نگه داشتن ادرار و پرهیز از خوردن الکل و کافئین، تا حد زیادی این بیماری را دور میکند.

آیا با افزایش سن این احتمال ابتلا به این بیماری افزایش میابد؟

هر چه سن بالاتر رود، احتمال وقوع عفونت ادراری هم بالاتر میرود.

بیماری‌هایی که عفونت ادراری را در سالمندان افزایش میدهد چیست؟

بیماری‌هایی از قبیل پارکینسون، آلزایمر که نیاز به رسیدگی برای تعویض لباس دارند، این بیماری بیشتر خودش را نشان میدهد.

چه مواردی خطر ابتلا به عفونت ادراری در مردان را افزایش میدهد؟

سنگ مثانه، سنگ کلیه و استفاده از سوند میتواند موارد مهم تلقی شود.