با انتشار این مقاله قصد داریم که بیماری‌های کبدی در افراد مسن را بشناسیم، این که این بیماری‌ها کدامند؟ چه علامتی دارند؟ چه خوراکی‌هایی برای درمان این قبیل از بیماری‌ها مفید است؟ و … همانطور که می‌دانید کبد یکی از ارگان‌های اصلی بدن است که نقش بسیار مهمی را در ایجاد سلامتی و افزایش طول عمر برای انسان ایفا می‌کند. این ارگان که یکی از بزرگ‌ترین غده‌های موجود در بدن به‌حساب می‌آید، در فرآیندهای متابولیکی و سوخت و ساز همانند گوارش فعالیت می‌کند. در ادامه نکات مفیدی درباره درمان بیماری های کبدی در سالمندان را بخوانید.
کبد را تحت عنوان عضو همه کاره بدن می‌شناسند که بنا به نقش و وظایفی که در ادامه بیشتر در مورد آن‌ها صحبت می‌کنیم دقیقا متوجه این کلام خواهیم شد. فعالیت و کارکرد کبد برای ادامه حیات ضروری است و هرگونه اختلال در عملکرد آن سلامتی افراد به خصوص سالمندان را به مخاطره خواهد انداخت. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به خصوص آشنایی با بیماری‌های کبدی پیشنهاد می‌کنیم که ادامه این مقاله را از دست ندهید؛ پس تا پایان ما را همراهی کنید.
نقش و عملکرد کبد در بدن
کبد یکی از ارگان‌هایی است که در سوخت و ساز بدن نقش دارد و با عملکرد خود سلامتی و شادابی را برای افراد به ارمغان می‌آورد. از مهم‌ترین وظایف این غده در بدن می‌توان اشاره‌ای به موارد زیر داشت:
- متابولیسم مواد غذایی: غذایی را که ما هر روز آن را میل می‌کنیم برای اینکه در دسترس سلول‌ها قرار بگیرد بایستی به اجزای شیمیایی بسیاری ریزی تبدیل شوند. از این‌رو فرآیند هضم و جذب مواد غذایی در معده و روده انجام می‌گیرد. بعد از این که مواد تحت تاثیر آنزیم‌های گوارشی قرار گرفتند از طریق دیواره روده جذب خون و سپس به کبد منتقل می‌شوند. در کبد این مواد بیشتر تجزیه می‌شوند تا به شکلی قابل دسترس در اختیار سلول‌های بدن قرار بگیرند.
- تولید صفرا: صفرایی که در بدن سبب شکسته شدن پیوند بین چربی‌ها و تبدیل آن‌ها به اسید چرب می‌شود توسط کبد تولید و به کیسه صفرا ریخته می‌شود.
- ذخیره کردن قند: یکی دیگر از اعمال این اندام مفید، ذخیره‌سازی قندهای ساده‌ای مثل گلوگز است که در روده باریک بر اثر شکسته شدن و تجزیه کربوهیدرات‌ها به وجود آمده‌اند.
- دفع مواد سمی از بدن: یکی دیگر از وظایف بسیار مهم این ارگان، دفع سموم حاصل از متابولیسم مواد غذایی در بدن است تا از این طریق خون پاک و فیلتر شده‌ای به تمام اعضای بدن برسد.
سایر اعمال کبد به‌طور خلاصه:
- ذخیره آهن
- تنظیم اسید آمینه‌های خون
- تبدیل آمونیاک سمی به اوره
- تنظیم لخته شدن خون
- تنظیم تعادل هورمونی
- بالا بردن سیستم ایمنی بدن از طریق تولید مواد ضد باکتریایی
- تولید پروتئین‌های مختص پلاسمای خون
- متابولیسم داروهای مصرفی
آشنایی با بیماری های کبدی و عوارض آن‌ها در افراد مسن
بعد از آشنایی مختصر با وظایف این ارگان اساسی، حال بیشتر به کارایی و عملکرد آن پی می‌بریم. بی‌تردید هر گونه اختلال در این غده سبب ایجاد ناراحتی و بیماری‌هایی در سالمندان عزیز می‌شود که به شرح برخی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
- بیماری هپاتیت: التهاب بافت کبدی یا همان هپاتیت یکی از بیماری‌های رایج کبدی است که دارای منشاء عفونت ویروسی است. ۵ نوع هپاتیت تحت عنوان A، B، C، D و E وجود دارد. شدت و میزان تاثیرگذاری هر کدام از این نوع هپاتیت‌ها بر روی کبد متفاوت است. اما در هر صورت سبب ملتهب شدن بافت کبدی و اختلال در عملکرد آن می‌شوند. هپاتیت در بدن افراد به دو صورت ظاهر می‌شود؛ یا به‌صورت حاد است یا مزمن. اگر بیماری حالتی حاد داشته باشد اثرات آن در کمتر از ۶ ماه و در صورت مزمن بودن بیش از ۶ ماه ظاهر می‌شود. حتی ممکن است افرادی که چندین سال از بیماری آن‌ها می‌گذرد علائمی خاصی از خود بروز ندهند. این بیماری از آنجایی که منشاء ویروسی دارد از طرق مختلف می‌تواند فرد دیگری را نیز آلوده کند یعنی بیماری مسری است.
- بیماری کبد چرب: یکی دیگر از بیماری های کبدی در سالمندان و حتی بسیاری از جوانان رایج شده بیماری کبد چرب است. یکی از علت‌های شایع این بیماری تغذیه ناسالم است. کبد به خودی خود همواره مقداری چربی دارد اما اگر به هر دلیلی مولکول‌های چربی در کبد تجمع پیدا کنند و ذخیره شوند بافت کبدی دچار التهاب می‌شود. افرادی که در معرض این بیماری قرار دارند نه تنها کبد آن‌ها آسیب می‌بیند بلکه ممکن هست با مشکلات گرفتگی عروق و در نتیجه سکته قلبی و مغزی نیز مواجه شوند. این بیماری خود دو نوع است؛ نوع الکلی و غیرالکلی. نوع الکلی همانطور که از نام آن بر می‌آید بر اثر مصرف طولانی مدت الکل و نوع غیرالکلی نیز بر اثر مصرف غذاهای پرچرب و رژیم غذایی نامناسب به وجود می‌آید.
- بیماری سیروز کبدی: بیماری مزمن کبدی است که طی آن بافت کبد به شدت دچار التهاب می‌شود از این‌رو به آن بیماری التهاب شدید کبدی نیز گفته می‌شود. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که عملکرد کبد در اثر مصرف بیش از حد الکل یا مصرف برخی از داروها دچار اختلال شده باشد. در نتیجه قادر به انجام وظیفه خود از جمله تصفیه خون و همچنین دفع سموم ناشی از مصرف دارو نخواهد بود. زمانی که فرد الکل مصرف می‌کند سلول‌های بافت کبدی آسیب می‌بینند. اما از آنجایی که این ارگان قابلیت ترمیم دارد، مجددا کبد بهبود پیدا می‌کند اما ادامه داشتن مصرف الکل به مرور این قابلیت را از کبد می‌گیرد به گونه‌ای که کبد فرد دچار زخم و التهاب های شدید می‌شود.
از دیگر بیماری‌های کبد می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- سرطان کبد
- آبسه کبد
- سندروم ژیلبرت
- ویلسون
بیماری های کبدی در سالمندان چه علائمی دارند؟
با داشتن یکسری علائم می‌توان پی برد که این ارگان دارای اختلال در عملکرد شده است از آن جمله:
- حالت تهوع و استفراغ
- تلخی و خشکی دهان به خصوص به هنگام بیدار شدن از خواب و در پی آن بدبویی دهان
- احساس درد در ناحیه راست شکم
- احساس ضعف و بی حالی و همچنین خستگی زیاد
- کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن طی مدت زمان کوتاه
- مدفوعی سیاه یا خونی و کم رنگ
- ادرار تیره رنگ
- مشکلات پوستی از جمله خارش
علائم ظاهری بیماری های کبدی
علائم بیماری هپاتیت: از مهم‌ترین علائم این بیماری در سالمندان ، زرد شدن رنگ پوست و چشم‌هاست و سایر علائم نیز عبارتند از:
- ضعف در سیستم ایمنی بدن و خستگی پیوسته
- از دست رفتن اشتها و در نتیجه کاهش وزن
- درد در عضلات و مفاصل بدن
- حالت تهوع
- احساس درد در ناحیه شکم
علائم کبد چرب: در نوع الکلی آن معمولا افراد خیلی دیر متوجه می‌شوند. چرا که علامتی خاص از خود بروز نمی‌دهد اما به مرور سبب ایجاد درد در ناحیه راست شکم، تب، زرد شدن رنگ پوست و استفراغ می‌شود. در نوع غیر الکی فرد علائم بیشتری از خود بروز می‌دهد از جمله:
- کاهش وزن شدید
- زرد شدن پوست
- حالت تهوع
- ورم کردن شکم و پاها
- مشکلات پوستی از جمله خارش
- ضعف عمومی
علائم سیروز کبدی:
- درد به همراه تورم در ناحیه راست شکم و پاها
- به خارش درآمدن بیش از اندازه پوست
- ضعف شدید
- رنگ پریدگی و زرد شدن چشم‌ها
- کبودی و یا خونریزی بدون دلیل در نواحی پوست بدن
- سفید شدن ناخن‌ها
- ادرار تیره رنگ
- از دست رفتن قوای جنسی
درمان بیماری های کبدی در سالمندان
اگر بتوان در ابتدا از رژیم غذایی مناسب استفاده کرد معمولا درصد ابتلا به بیماری‌های کبدی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد و به راحتی می‌توان از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری به عمل آورد. در هر حال بعد از اینکه افراد دچار بیماری شدند بسته به نوع بیماری هر کدام روش درمان مختلفی دارند و از داروهای متفاوتی برای معالجه استفاده می‌شود. به‌عنوان نمونه برای درمان بیماری کبد چرب از قرص لیورگل یا برای هپاتیت از قرص هلسی لیور گلدان لایف به کار گرفته می‌شود. در کنار مصرف دارو، بایستی از رژیم تغذیه‌ای سالم و مناسب استفاده و الکل را به‌طور کامل حذف کرد. اگر هم التهاب کبد خیلی گسترده باشد به گونه‌ای که با دارو و رژیم غذایی رفع نشود فرد در چنین حالتی مجبور به پیوند کبد خواهد شد.
خوراک‌های مفید برای درمان مشکل کبد
همانطور که اشاره کردیم پیروی از دستورات غذایی سالم و مناسب می‌تواند هم از بیماری‌های کبدی جلوگیری کند و هم سبب بهبود در روند درمان شود. با داشتن یک رژیم غذایی سالم به همراه ورزش کردن مستمر می‌توان کبد سالمندان عزیز را همانند دسته گل تمیز نگه داشت. از بهترین مواد خوراکی که برای کبد توصیه می‌شود می‌توان اشاره‌ای به موارد زیر نمود:
- انواع ماهی چرب که سرشار از امگا ۳ هستند.
- انواع آجیل که سرشار از مواد اکسیدانی و ویتامین E هستند.
- انواع سبزیجات صلیبی همچون کلم بروکلی، خردل چینی.
- لبو که سرشار از نیترات و مواد آنتی اکسیدانی است.
- انواع انگور که سرشار از موادی به نام رستراترول هستند.
- تمشک و زغال اخته که سرشار از آنتوسیانین هستند.
- گریب فروت که سرشار از آنتی اکسیدان است.
- موز که سرشار از پتاسیم است.
چای، قهوه، روغن زیتون، عناب، لیمو ترش، کنگر فرنگی، خربزه و طالبی از دیگر مواد خوراکی هستند که می‌توانند نیروگاه بدن یعنی کبد را در افراد مسن پاکسازی کنند و سلامتی را برای آن‌ها به ارمغان بیاورند.
کلام پایانی
گرچه بیماری های کبدی در سالمندان هیچ نوع جنسیتی نمی‌شناسند و محدودیتی از نظر سنی ندارند با این حال سالمندان عزیز به دلیل آسیب پذیر بودن و سیستم ایمنی پایین، بیشتر در معرض این دسته از امراض قرار دارند. از این رو اگر در منزل‌تان فرد سالمندی دارید بهتر است با تشویق کردن به تغییر سبک زندگی، خیلی هوشمندانه از وی مراقبت به عمل آورید. این تغییر سبک زندگی شامل ورزش کردن منظم به همراه استفاده از یک رژیم غذایی مناسب و سالم است. اگر سالمند عزیز شما این برنامه را در زندگی خود پیاده سازی کند بی تردید می‌تواند زندگی را از دریچه صحت و سلامتی ببیند، ایام خوب و خوشی را برای خود رقم بزند و در روزهای عمر خود نهایت لذت را تجربه کند.
