سرطان پوست جزء شایع ترین و حساسیت زاترین نوع سرطان در جهان است. این سرطان به علت وجوه عارضه های قابل مشاهده میتواند برای افراد حساسیت فکری ایجاد کند و مدام ظاهر پوست خود را ملامت کنند. این سرطان اغلب بعد از ۵۰ سالگی و در دوران سالمندی اتفاق میفتد و مانند اغلب سرطان ها انواع مختلفی دارد. البته راه های پیشگیری مناسبی هم برای آن وجود دارد. در این قسمت سعی داریم تا با شناخت انواع سرطان پوست برای پیشگیری از آن اقدام موثری داشته باشیم.
انواع سرطان پوست را بشناسیم
پوست بزرگترین اندام بدن است و از بدن در برابر گرما، نور خورشید، صدمات احتمالی و عفونت ها محافظت میکند. همچنین پوست به کنترل درجه حرارت بدن و به ذخیره نمودن آب، چربی و ویتامین D کمک میکند. سرطان پوست از شایع ترین سرطان های انسان است. این سرطان انواع مختلفی دارد ولی به طور کلی سه نوع آن از بقیه شایع تر هستند. سرطان سلول پایه ای(BCC)، سرطان سلول سنگفرشی (SCC) و ملانوم بدخیم.
سرطان سلول پایه ای (Basal Cell Carcinoma)
سرطان سلول پایه ای شایع ترین نوع سرطان پوست است. این ضایعات معمولا به شکل برجستگی های پوستی قرمز و براق با حاشیه مروارید مانندی هستند که با گذر زمان خوب نمیشوند. این نوع سرطان پوست بیشتر در نواحی در معرض آفتاب مانند سر و گردن و گاهی اندام ها و تنه دیده میشود. سرطان سلول پایه ای رشد بسیار کندی دارد و به ندرت اعضای دیگر را درگیر میکند؛ با این حال ممکن است با تهاجم موضعی به بافت های اطراف سبب تخریب آنان شود. برای مثال ممکن است موجب شود که فرد قسمتی از بینی یا گوش خود را از دست دهد. لذا تشخیص به موقع و درمان آن اهمیت زیادی دارد.
سرطان سلول های سنگفرشی ( Squamous Cell Carcinoma)
سرطان سلول های سنگفرشی دومین نوع شایع سرطان های پوستی است و بیشتر در نواحی گوش ها، صورت، لب ها، بینی و دهان دیده میشود. این نوع سرطان پوست میتواند ریشه دوانده و اعضای دیگر را هم درگیر کند. تشخیص زود هنگام آن میتواند در روند درمان بسیار راه گشا باشد.
ملانوم بدخیم (Malignant Melanoma)
ملانوم بدخیم، وخیم ترین نوع سرطان پوست است و میتواند در هر قسمتی از پوست بدن یا در نزدیکی یک خال پوستی ایجاد شود. این نوع سرطان پوست از سلول های رنگدانه ای تشکیل میشود و در نتیجه معمولا قهوه ای و یا مشکی رنگ است. ملانوم میتواند به سرعت در بدن پخش شده و تقریبا هر عضوی از بدن را گرفتار کند. جهت تشخیص به موقع این سرطان و جلوگیری از عواقب وخیم بعدی آن لازم است که تمامی خال ها و نقاط تیره رنگ بدن ابتدا توسط خود فرد و در صورت نیاز توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند.
پیشنهاد مطالعه: علائم سرطان رحم در زنان مسن
۱۵ عامل اصلی خطرزای سرطان پوست در سالمندان
برخی عوامل باعث افزایش احتمال بروز سرطان پوست میشوند که در اینجا بطور خلاصه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱.اشعه ماوراء بنفش (UV)
اشعه UV از خورشید، لامپ های خورشیدی یا دستگاه های مخصوص برنزه کردن ساطع میشود. هرچه پوست مدت زمان بیشتری در معرض این اشعه قرار گیرد، احتمال بروز سرطان در آن بیشتر میشود. بیشتر سرطان های پوست بعد از ۵۰ سالگی برای سالمندان اتفاق میفتند. پوست انسان از نظر مشخصات به ۶ نوع تقسیم میشود. دسته اول کسانی هستند که دارای پوست بسیار روشن و رنگ پریده، چشمان آبی یا سبز، موهای قرمز و کک و مک های فراوان هستند. پوست این افراد هیچ گاه برنزه نشده و آنها در مجاورت آفتاب دچار آفتاب سوختگی میشوند. دسته دوم کسانی هستند که پوست سیاه، چشمان قهوه ای یا مشکی و موهای مشکی دارند. این نوع پوست بسیار به ندرت ممکن است دچار آفتاب سوختگی شود. بقیه افراد بین این دو دسته قرار می‌گیرند. اشعه یو وی بر روی تمام انواع پوست تاثیر می‌گذارد ولی افرادی که پوست روشن و ظریف دارند یا پوستشان در آفتاب به راحتی می‌سوزد در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین کسانی که در مناطقی زندگی میکنند که شدت اشعه زیاد است در معرض خطر بیشتر سرطان پوست هستند. یک اشتباه رایج این است که برخی مردم تصور میکنند اشعه UV فقط در هوای آفتابی وجود دارد که این تصور غلط است. این اشعه حتی در هوای سرد و یا روزهای ابری نیز ساطع میشود و میتواند خطرناک باشد. حفاظت از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش میتواند تا حدی از میزان بروز سرطان پوست جلوگیری کرد.
بیشتر بخوانید: سرطان خون سالمندان
چگونه از عوارض اشعه ماوراء بنفش(UV) در امان باشیم؟
رعایت نکات زیر میتواند شما را کمتر به سرطان پوست نزدیک کند.
- سعی کنید در معرض نور شدید آفتاب قرار نگیرید به خصوص از ساعت ۱۰ صبح تا ۴ عصر. اما باید توجه کرد که به میزان مناسب نور ملایم خورشید به بدن برسد چرا که در غیر این صورت، با افزایش احتمال کمبود ویتامین D، زمینه ایجاد برخی سرطان ها فراهم میشود.
- در صورتی که مجبورید در تماس طولانی مدت با تابش آفتاب باشید، از کرم ضد آفتاب، کلاه آفتابگیر، عینک آفتابی و پوشش مناسب مثل لباس سفید و روشن، آستین دار و یقه بلند استفاده کنید.
- کسانی که دارای پوست حساس هستند باید در بیرون از منزل پیراهن آستین بلند، شلوار بلند و لباس های روشن استفاده کنند.
- از عینک های آفتابی که میزان جذب اشعه فرابنفش آنها ۹۹ تا ۱۰۰ درصد است، استفاده کنید.
- در صورت حضور زیر آفتاب از کرم و لوسیون ضد آفتاب که از پوست در برابر تشعشع اشعه ماوراء بنفش محافظت میکند، استفاده کنید. با این حال این کار احتمالا در جلوگیری از بروز ملانوم نقشی ندارد. در واقع فرد باید هر روز پیش از آنکه از منزل خارج شود از این کرم ها بر روی تمامی سطوح از پوست که در معرض تابش اشعه خورشید قرار دارد استفاده نمایید میزان حفاظت این کرم ها با معیار SPF (عامل حفاظت در برابر خورشید) سنجیده میشود که به صورت یک عدد بیان میشود هرچقدر این عدد بیشتر باشد آن کرم و لوسیون سبب حفاظت بیشتر پوست میگردد حداقل SPF مناسب ۱۵ است اما توصیه بیشتر متخصصان پوست این است که SPF باید بیشتر از ۳۰ باشد.
- در نزدیکی آب، برف و شن باید بیشتر احتیاط نمود زیرا آنها اشعه های مضر خورشید را باز می تابانند.
- اشعه فرا بنفش خورشید، حتی در روز های ابری نیز به سطح زمین میرسد. بنابراین توصیه میشود هر روز از کرم ضد آفتاب استفاده کرده و هر دو ساعت یکبار آن را تجدید کنید. همچنین بعد از شنا و تعرق زیاد نیز استفاده مجدد از کرم ضد آفتاب لازم است.
- بعد از تماس با نور خورشید دوش بگیرید و عرق موجود روی پوست، نمک، مواد شیمیایی و فرآورده های ضدآفتاب را از تن خود بشویید.
- اگر مرتب آرایش می‌کنید، از لوازم آرایشی بدون چربی استفاده کنید زیرا لوازم آرایش چرب، منافذ پوستی را می‌بندند. مواد آرایشی دارای SPF به هیچ عنوان جایگزین کرم های مخصوص ضد آفتاب نیستند.
- از برنزه شدن چه از طریق خوابیدن در برابر نور خورشید یا لامپ های فرابنفش پرهیز کنید.
- انواع داروها میتواند پوست را نسبت به آفتاب حساس تر کند. از جمله: آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد افسردگی، ضد فشار خون، داروهای قلبی و دیابت. در صورت مصرف این داروها به خصوص در دوران سالمندی بیشتر مراقب پوست خود باشید.
- جوشگاه (جای زخم قبلی) و سوختگی بر روی پوست
- عفونت با انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی
- تماس طولانی با آرسنیک
- التهاب مزمن پوست یا زخم پوست
- بیماری هایی که پوست را نسبت به پرتو خورشید حساس میکنند
- سندروم خال سلول بازال: یک بیماری نادر که در آن بیماران مستعد به ابتلا به سرطان پوست و اختلالات عضلانی اسکلتی هستند.
- پرتو درمانی
- تضعیف سیستم ایمنی بدن (بر اثر دارو یا بیماری)
- سابقه شخصی از یک یا چند نوع سرطان
- سابقه خانوادگی سرطان پوست
- کراتوز آفتابی ( شاخی شدن پوست در اثر آفتاب): ضایعات پوستی کوچکی هستند که پوسته زیری داشته و در اثر تماس طولانی با نور خورشید ایجاد میشوند. ممکن است این ضایعات در نواحی دیگر بدن نیز ایجاد میشوند. این ضایعات پوستی اولین نشانه های سرطان پوست باشند. این ضایعه معمولا بعد از ۴۰ سالگی ظاهر میشود اما ممکن است در افراد جوان تر نیز بروز کند. افراد سفید پوست با موهای بور و چشمان روشن بیشتر در معرض خطر هستند. درمان زودرس ضایعات برای جلوگیری از تبدیل آنها به سرطان سلول سنگفرشی پوست توصیه میشود.
- بیماری بوون (Bowen): نوعی از دلمه های پوسته دار یا ضخیمی است که بر روی پوست تشکیل میشود که ممکن است به سرطان سلول سنگفرشی تبدیل شود.
- شاخک پوستی: این ضایعه پوستی به شکل یک برآمدگی مخروطی شکل دارای پایه قرمز است که در سطح پوست رشد میکند. این ضایعه از کراتین تشکیل شده است. شکل و اندازه این ضایعات بسیار متفاوت است اما بیشتر آنها چند میلیمتر هستند. این ضایعه معمولا در سفید پوستان سالمند که سابقه مواجهه زیاد با آفتاب را دارند دیده میشود. ممکن است سرطان سلول سنگفرشی پوست در پایه این ضایعات ایجاد میشود.
- التهاب لب ناشی از آفتاب (لب کشاورزان): التهاب لب ناشی از آفتاب که با کراتوز آفتابی مرتبط است بیماری پیش سرطانی است که معمولا در لب پایینی به وجود می‌آید. اگر این بیماری درمان نشود امکان دارد به صورت سرطان مهاجم سلول سنگفرشی درآید.
خال های پوستی چگونه مشکل ساز میشود؟
تقریبا تمامی انسان‌ها روی پوست خود خال یا نقاط تیره دارند. بیشتر این خال‌ها در طی زندگی فرد به شکل عادی باقی مانده و روند تکامل طبیعی خود را طی میکنند. این روند تکاملی شامل برجسته شدن و کمرنگ شدن خال به مرور زمان است. معمولا سطح خال صاف است. خال های طبیعی گرد یا بیضی شکل بوده و از پاک کن کوچکی که روی مداد قرار دارد بزرگ تر نیستند. اگر یک خال تغییرات غیر عادی داشته باشد باید حتما از نظر احتمال ایجاد شدن ملانوم بدخیم دقیقا بررسی شود. اکثر خال ها در جوانی یا اوایل بزرگسالی به وجود می آیند. به وجود آمدن خال در بزرگسالی غیر عادی است. یک دسته از خال ها اصطلاحا غیر معمول (آتیپیک) نامیده میشوند. خال های آتیپیک سرطانی نیستند اما امکان دارد سرطانی بشوند.
پیشنهاد مطالعه: انواع سرطان در سالمندان
خال های آتیپیک بزرگتر هستند شکل نامنظم تری دارند، حاشیه های شکاف دار یا به تدریج محو شونده ای دارند. امکان دارد مسطح یا برجسته بوده یا سطح آنها صاف یا زبر باشد و معمولا دارای چند رنگ هستند از جکله صورتی، قرمز، برنزی و قهوه ای.
مهم‌ترین تغییراتی که میتواند نشانه سرطانی شدن یک خال باشد به صورت ABCDE بیان میشود که در اینجا به طور خلاصه به ذکر آنها می‌پردازیم:
- عدم تقارن (A): بیشتر خال ها حاشیه قرینه و گرد دارند. منظور از عدم تقارن این است که نصف خال با نصف دیگر آن مطابقت نداشته باشد. اگر یک خال متقارن بودنش را از دست بدهد و دونیمه آن از نظر رنگ و طرح و ضخامت متفاوت باشند حتما باید بررسی شود.
- حاشیه نامنظم(B): اگر مرز یا لبه های خال ناهموار یا ناصاف، نامشخص یا محو، یا منظم باشد به شکلی که نتوان این حاشیه را به طور مشخص تعیین کرد باید معاینات تخصصی بیشتری انجام شود.
- رنگ(C): خال های نرمال معمولا دارای یک رنگ واحد هستند. رنگ میتواند شامل طیفی از رنگ های قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره باشد. خال ها با گذر زمان معمولا روشن تر میشوند. اگر خالی تیره تر شد و به سیاهی زد و یا قسمت های مختلف آن تیره و روشن شد، یا رنگ های متفاوتی آبی و قرمز در آن مشاهده شد میتواند نشانه بدخیم شدن آن باشد که نیاز مند بررسی بیشتر است.
- اندازه (D): خال های خوش خیم معمولا کوچک نر از ۶ میلی متر هستند. اگر قطر خال بزرگتر از قطر پاک کن سر مداد باشد، مشکوک به حساب می آید.
- تحول و تغییر شکل (E): اگر خالی در حال تحول باشد، یعنی کوچکتر یا بزرگتر شده یا رنگش تغییر نماید یا خارش و خون ریزی آن شروع شود باید تحت بررسی بیشتر قرار گیرد. اگر بخشی از خال بالاتر از بقیه به نظر آید یا بالا تر از سطح پوست قرار گرفته باشد، باید بررسی شود. ضایعات ملانومی اغلب بزرگ تر میشوند یا ارتفاع آنها به سرعت تغییر میکند.
بیشتر بخوانید: مواد غذایی برای مبارزه با سرطان
برای تشخیص زود هنگام سرطان پوست چه کارهایی انجام دهیم؟
پوست خود را به طور منظم معاینه کنید. بهتر است پوست خود را پس از حمام کردن و زمانی که مرطوب است چک کنید. یکی از نقاط رایج تشکیل ملانوم در مردان قسمت پشت بدن و در زنان قسمت پایینی ساق پا است. با این حال به این محل‌ها اکتفا نکنید و ماهی یک بار تمام بدن خود را برای یافتن خال یا لکه مشکوک از قسمت سر تا پایین پا را بررسی کنید. نکات زیر را در نظر بگیرید:
- نواحی پنهانی مانند لای انگشتان دست و پا، کشاله ران، کف پاها و پشت زانو ها را بررسی کنید.
- پوست سر و گردن را باید برای یافتن خال بررسی کرد.
- باید از یک آینه استفاده کرد یا از یک اعضای خانواده درخواست کنید که در بررسی بدن به شما کمک کند.
- مخصوصا باید درباره خالی که تازه ظاهر شده بسیار مظنون باشید.
- می‌توانید از خال ها عکس بگیرید تا بتوانید متوجه تغییرات آنها در آینه شوید. اگر نوجوان هستید، باردار هستید یا حوالی یائسگی هستید توجه بیشتری به خال ها و لکه ها داشته باشید، چون در این زمان ها تغییرات هورمونی بیشتری در بدن رخ می‌دهد.
- اگر خال یا لکه‌ای در بدن دیده شود که دارای یکی از ABCDE های ملانوم باشد، یا حساسیت غیر طبیعی نسبت به فشار یا لمس داشته، خارش کند، نشت کند، پوسته دار باشد التیام نیابد یا ناحیه فراتر از خال به رنگ قرمز درآید یا متورم شود، حتما باید توسط پزشک بررسی شود.
بیشتر بخوانید: علائم سرطان سینه
