فیزیوتراپی سالمندان ، برای سالمندانی که با کاهش قدرت عضلات، افزایش وزن، درد در مفصل‌های بدن و کاهش توانایی در برخورد با اتفاقات ناگهانی مواجه شدند یا در دوران نقاهت پس از بیماری یا عمل جراحی به سر میبرند، بسیار کاربردی بوده و به بهبود زندگی در دوران سالمندی کمک فراوانی می‌کند.
بیماری‌هایی همچون:
- فشارخون بالا
- بیماری قلبی
- بیماری مزمن ریه
- آرتروز، پوکی استخوان
- دیابت
- پارکینسون
- آلزایمر
- بی اختیاری ادرار
- ام اس
- سکته مغزی
- استرس و به طورکلی شرایط عصبی
تاثیر مهمی در نحوه عملکرد و توانایی افراد در محیط خانه و اجتماع دارند. این تغییرات به این منظور نیستند که در دوران سالمندی، افراد با این بیماری‌ها درگیر بوده و باید این بیماری‌ها را بپذیرند. بلکه میتوان کارهایی را انجام داد تا از بدترشدن وضعیت جلوگیری کرده و حتی به بهبود شرایط کمک نمود تا سالمندان، زندگی بهتری را در دوران سالمندی تجربه کنند.
فیزیوتراپیست کیست و چه کارهایی را انجام می‌دهد؟
اگر پزشک معالج مخصوص دارید، برای کمک به درمان و سرعت بهبود شرایط فعلی‌تان از وی در مورد فیزیوتراپی و فعالیت‌هایی که فیزیوتراپیست میتواند با آنها به بهبود شرایط شما کمک کنند، بپرسید.
در ملاقات اول با فیزیوتراپیست، همیشه یک ارزیابی اولیه صورت گرفته و برنامه‌ای برای درمان، تدوین میشود.
ارزیابی به دو بخش تقسیم میشود :
- معاینه ذهنی (بیشتر صحبت کردن)
- معاینه عینی (آزمایش تواناییهای فرد)
معاینه ذهنی: در واقع همان صحبت‌هایی است که فیزیوتراپیست در مورد زمان شروع بیماری، علت بیماری و اینکه چه مواردی باعث بهتر و بدتر شدن بیماری میشود با شما داشته و تاریخچه‌ای از بیماری‌هایی که تا به حال با آن درگیر بوده و از آن رنج برده‌اید را در حین صحبت کردن با شما به دست می‌آورد.
معاینه عینی: زمانی که فیزیوتراپیست از شرایط عمومی شما مطلع میشود، شروع به معاینه عضو درگیر با بیماری نموده تا دید کلی از شرایط و میزان تعادل و قدرت آن به دست آورد. برای نمونه بررسی حرکت مفصل شانه، بررسی و آزمایش میزان توانایی شانه در حرکت عادی یا انجام فعالیتهای روزمره همه در دسته معاینه عینی قرار میگیرند.
پس از ارزیابی دقیق وضعیت سالمند و مشکلاتی که از آن رنج میبرد، فیزیوتراپیست یک برنامه مدون را طراحی کرده و در مورد آن با سالمند صحبت و توضیحاتی به وی ارائه می‌کند.
برنامه درمانی طراحی شده، شامل تغییر در نحوه انجام یک کار یا فعالیت بدنی در فعالیتهای روزانه و ارائه برنامه ورزشی است تا سالمند بتواند به صورت منظم ورزش کند.
بهبود تعادل، قدرت و تحرک اغلب هدف اصلی در سالمندان است. ولی در زمانی که فرد از درد رنج میبرد، ممکن است این موضوع با آبدرمانی، ماساژ، درمان‌های سرد یا گرم، مشاوره و … به همراه باشد.
تمرینات ورزشی، شامل تمرین‌هایی است که منجر به تسکین درد، تمرین استقامتی، تمرین افزایش قدرت انعطاف‌پذیری، تمرین پله، بلندشدن از صندلی و یا بلندشدن از روی زمین و… میباشد.
یک فیزیوتراپیست همچنین میتواند در مورد نحوه استفاده صحیح از وسایلی همچون عصا و اصلاح راه رفتن، راهنماییهای کاربردی به سالمندان ارائه دهد.
فیزیوتراپی سالمندان چگونه به بهبود بیماری آنها کمک می‌کند؟
برخی از بیماری‌ها و مشکلات بالای ۴۰ سالگی در بین سالمندان شایع بوده و فیزیوتراپی به درمان و بهبود وضعیت سالمند کمک قابل توجهی می‌کند را بررسی می‌کنیم.
سکته مغزی
چهارمین عامل مرگ و میر و علت قابل توجهی از ناتوانی‌ها، سکته مغزی است که اغلب افراد سالمند را درگیر می‌کند.
اما با پیشرفت علم و با کمک گرفتن از فیزیوتراپیست‌های متخصص مغز و اعصاب، ناتوانی‌هایی که سالمند بعد از سکته مغزی به آن دچار میشود، قابل پیگیری و رفع است.
ناتوانی‌هایی که بعد از سکته مغزی اغلب به آن دچار میشوند:
- ضعف یا فلج عضلات در یک طرف بدن است که ممکن است توانایی حرکت را از بین ببرد.
- اسپاسم، افزایش مداوم اسپاسم در عضلات، ممکن است در حرکت طبیعی تداخل ایجاد کند.
- از دست دادن احساس یا وجود احساسات غیرمعمول.
- از دست دادن رفلکسهای کیفیتی و تعادل ممکن است به معنای دشواری در حفظ ایمن وضعیت نشستن یا ایستادن و محدودکردن توانایی راه رفتن باشد.
- مفاصل سمت آسیب‌دیده بدن، ممکن است سفت، دردناک و محکم شود.
فیزیوتراپیست‌های اعصاب برای تشویق توانایی مغز در سازماندهی مجدد مسیرهای خود برای جبران خسارت ناشی از سکته مغزی، به کمک برنامه درمانی دقیق و منظم، درمان را هدایت کرده و سمت و سویی مناسب و کاربردی به آن می‌دهند. این نوع فیزیوتراپی سالمندان روزانه حداقل ۴۵ دقیقه به طول انجامیده و با توجه به شرایط بیمار حتی ممکن است از بیمارستان شروع شده و پس از اینکه در برخی از قسمت‌های بدن پیشرفت‌هایی حاصل شد، سالمند از بیمارستان ترخیص و ادامه درمان به خارج از محیط بیمارستان منتقل شود.
پارکینسون
پارکینسون، بیماری است که در اثر از بین رفتن سلول‌ها در بخشی از مغز که وظیفه حرکات خودکار و اتوماتیک بدن را برعهده دارد، به وجود می‌آید. علائمی چون:
- لرزش تمام بخش‌های بدن
- مشکل در شروع حرکت و فعالیت بدنی
- سفت شدن عضلات بدن
- کندشدن حرکات بدن
- از بین رفتن قدرت بیان یا از بین رفتن قدرت صحیح بیان کلمات
این بیماری که اکثر مواقع در افراد سالمند به وجود می‌آید و باعث بروز مشکلات برای سالمند و خانواده وی میشود با کمک گرفتن از فیزیوتراپیست و انجام فیزیوتراپی بهبود یافته یا حداقل به کمک فیزیوتراپی از سرعت رشد بیماری کاسته میشود.
فیزیوتراپی در این شرایط بر بهبود وضعیت بدن، عملکرد بهتر بازو، پیاده‌روی، تعادل و تمرین در مورد مدیریت ایمن برای تغییر از یک موقعیت به موقعیت دیگر متمرکز است. پزشکان از ورزش و راهکارهایی برای کمک به ابتکار عمل برای بهبود استقلال و ایمنی استفاده می‌کنند.
افتادن و سقوط در سالمندان
شایعترین علت مرگ و میر ناشی از آسیب دیدگی در افراد بالای ۶۵ سال، از افتادن و سقوط ناشی میشود. صدماتی که به بدن وارد میشود و شکستگی‌های وارد شده به سر، از شایعترین نتایج سقوط در سالمندان است.
در افراد بالای ۶۵ سال، یک نفر از سه نفر و در افراد بالای ۸۰ سال، یک نفر از هر دو نفر، سالانه دچار سقوط میشوند. متاسفانه در طی ۱۲ ماه آینده نیمی از این سالمندان دوباره سقوط کرده و ۱۰ تا ۲۵ درصد آسیب جدی‌تری می‌بینند.
آمارها نشان می‌دهد بیش از نیمی از سالمندانی که از عوارض سقوطشان شکستگی در ناحیه لگن است، دیگر قادر به زندگی مستقل نبوده و نیاز به مراقبت دائم دارند. همچنین هزینه‌های مراقبت از سالمندانی که پس از سقوط آسیب جدی دیده و نیاز به بستری و مراقبت دارند، بسیار قابل توجه است.
برنامه‌هایی که فیزیوتراپیست برای بهبود تعادل و قدرت در سالمندان اجرا می‌کند و همچنین اصلاحاتی که در شیوه فعالیتهای روزانه سالمندان انجام می‌دهد باعث میشود خطر سقوط در سالمندان تا ۵۵ درصد کاهش یافته و پیشگیری گسترده‌ای در جلوگیری از سقوط در سالمندان صورت گیرد. این پیشگیری علاوه بر اینکه باعث بهبود زندگی سالمندان، افزایش امید به زندگی در آنها میشود نیاز آنها از مراقبت دائم را کاهش داده و توانایی زندگی مستقل و عادی را در آنها افزایش می‌دهد، علاوه بر اینکه صرفه اقتصادی بهتری برای سالمندان در پی دارد.
در فیزیوتراپی سالمندان با بررسی قدرت عضله، تعادل، ثبات و تحرک بدن سالمند، برنامه تقویت و بهبود تعادل را در اختیار وی قرار می‌دهد تا با انجام آن از سقوط و عوارض ناشی از آن ایمن باشد.
پیشنهاد مطالعه: انتخاب کفش سالمندان
پوکی استخوان
از بین رفتن بیش از ۳۰% تراکم مواد معدنی استخوان یا BMD را پوکی استخوان می‌گویند. تراکم استخوان با افزایش سن به خصوص پس از یائسگی در زنان به طور پیوسته کاهش یافته و پوکی استخوان را به وجود می‌آورد.
شکستگی لگن، ناشی از سقوط به دلیل پوکی استخوان شایعترین صدمه‌ای است که سالمندان از سقوط می‌بینند و تنها حدود ۳۰% از این افراد به طور کامل بهبود می‌یابند.
فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند با تدوین برنامه‌های ورزشی برای تقویت عضلات کمر، تشویق توانایی عملکردی و افزایش تراکم استخوان با ارتقاء فعالیتهای بدن، تحمل وزن و تعادل کمک‌کننده باشند.
ورزش منظم و فعالیت، نشان می‌دهد افراد سالمندی که مرتبا درگیر فعالیت بدنی هستند، از مزایای بسیاری از جمله تعادل بهتر، افزایش قدرت، افزایش ظرفیت شغل، کاهش فشار خون و کلسترول، کاهش وزن و حافظه بهتر بهره میبرند. ورزش همچنین باعث بهبود خلق و خو میشود و در صورت انجام منظم ورزش، افسردگی و اضطراب کاهش مییابد. کشش و تقویت برنامه‌ها به همراه پیلاتس یا یوگا میتواند به خصوص در حفظ قدرت جسمی و استقلال سالمند تا زمان ممکن، کمک کننده باشد.
فیزیوتراپیست‌ها همچنین در زمینه ارتقاء سلامت، توانبخشی قلب، بی‌اختیاری و توانبخشی ریوی با افراد سالمند فعالیت دارند.
فواید فیزیوتراپی سالمندان
فیزیوتراپی سالمندان در سال ۱۹۸۹ به یک تخصص مطالعات فیزیوتراپی تبدیل شد. از آن زمان، فیزیوتراپیست‌ها برای درک مشکلات سالمندی تلاش کرده‌اند. لیست گسترده‌ای از مواردی که در فیزیوتراپی در زمینه‌های مختلفی مورد بررسی قرار میگیرد، وجود دارد.
انواع مشکلاتی که در فیزیوتراپی سالمندان با آن روبرو هستیم، به سه دسته مختلف طبقه بندی میشوند:
- مشکلاتی که در پی آن سالمند نمی‌تواند به سادگی از اندام خود استفاده کند یا ورزش نماید. این مشکلات را میتوان از طریق تمرین‌های حرکتی متنوع برطرف نمود.
- مشکلاتی که در بیماران قلبی-عروقی مانند بیماری قلبی و سکته مغزی وجود دارد. متخصص فیزیوتراپی این مشکلات را با کمک ابزارهایی من جمله ورزش، آب درمانی، تحریک الکتریکی و … بهبود می‌بخشد.
- دسته سوم مربوط به مشکلات اسکلتی در سالمندان است که میتوان به بیماری‌هایی از جمله پوکی استخوان و آرتروز اشاره نمود.
فیزیوتراپی سالمندان ابزاری اثبات شده برای افراد سالمند است تا بتوانند تحرک و تعادل را تقویت بخشند، استحکام لازم را ایجاد نمایند، اعتماد به نفس خود را نسبت به تواناییهای جسمی خود تقویت کنند و سال‌ها فعال باشند.
البته باید همواره به یاد داشت که مهمترین هدف این است که سالمندان در بهترین حالت تواناییهای خود عمل کرده و توانایی انجام کارهای روزمره خود را داشته باشند. انجام امور زندگی و فعالیتهای عمومی و عادی دارایی‌های ارزشمندی برای عموم افراد به خصوص سالمندان است.
انواع فیزیوتراپی سالمندان
درمان دستی manual Therapy
نوعی روش درمانی است که توسط دستان فیزیوتراپیست یا درمانگر انجام میشود و هدف از انجام آن کاهش درد در سالمند، افزایش میزان انعطاف‌پذیری بدن و استراحت دادن به سالمند است.
درمان سرد (سرمادرمانی)
از بین بردن تورم و التهاب به وجود آمده از بیماری‌هایی همچون آرتروز یا از بین بردن درد، توصیه میشود. سرمادرمانی شامل استفاده از کیسه‌های یخ، ماساژ با یخ و بهره‌گیری از روش RICE (مخفف کلمات استراحت، یخ، فشردهسازی و بالا نگهداشتن اندام آسیب دیده) است. این کار در بازه زمانی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در هر نوبت برای سالمند توسط فیزیوتراپیست انجام میگیرد.
درمان گرم (گرمادرمانی)
گرما درمانی، سبب گردش خون بهتر در سطح بدن میشود. یکی از نتایج گردش خون بهتر، برقراری آرامش و احساس ریلکسی در عضلات است. از گرمادرمانی، معمولا برای از بین بردن ورم مفاصل و استخوانها استفاده میشود. استفاده دیگر درمان گرم در مواقعی است که سالمند برای مدت طولانی در بستر به صورت بیحرکت بوده و مفاصل وی خشک و سفت شده است، کاربرد دارد، البته گرم کردن قبل از شروع ورزش که برای شل کردن عضلات استفاده میشود نیز در این نوع درمان دسته‌بندی میشود.
آبدرمانی (Hydrotherapy)
آبدرمانی برای حفظ سلامتی، بهبود بافت‌های نرم بدن، افزایش جریان خون و از بین بردن استرس و اضطراب به طور کلی برقراری آرامش در بدن، موثر است.
فیزیوتراپی سالمندان با تحریک الکتریکی
تحریک الکتریکی که به کمک برقراری جریان الکتریکی در بدن سالمند به وجود می‌آید، راهی است که به کمک آن فیزیوتراپیست یک اثر دلخواه را در بدن سالمند به وجود می‌آورد. برای مثال، تحریک الکتریکی در افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند برای منقبض کردن عضلات کاربرد دارد.
تحریک الکتریکی عموما با لیزردرمانی سرد همراه است تا میزان اثربخشی درمان، بیشتر باشد.
مطالعه بیشتر: رازهای سلامتی در افراد مسن
فیزیوتراپی سالمندان با روش اولتراسوند یا شاکویوتراپی
اولتراسوند به کمک امواج مکانیکی صوت، برای کاهش انقباض عضلات و آرامش بخشیدن به ماهیچه‌های بدن، قبل و بعد از ورزش به بدن تابیده میشود. امواج صوتی تولید شده از اولتراسوند به گرما تبدیل شده و با اعمال حرارت به بدن باعث بهبود گردش خون و آرام شدن بدن سالمند میشود.
یک دیدگاه