افزایش سن سبب بروز تغییرات گسترده‌ای در اندام‌های مختلف خارجی و داخلی بدن میشود. یکی از مهمترین آنها تغییرات مربوط به سیستم گوارش در دوران سالمندی است.
تحقیقات اخیر دانشمندان حوزه سلامت سالمندان نشان می‌دهد، حداقل ۴۰ درصد افراد سالمند با مشکلات گوارشی متعددی مواجه هستند. تغییراتی که از دهان آغاز شده و تا ترشح آنزیم‌ها و مشکلات دفع مدفوع را در برمیگیرد.
از مهمترین عوامل در بروز این مشکلات میتوان به کم تحرکی، کم آبی، مشکلات ارثی، ضربات شدید در دوران جوانی، تغذیه نامناسب و در نهایت سرطان روده اشاره کرد.
اما یکی از بیماری‌های رایج روده که گروه‌های سنی مختلف به خصوص سالمندان با آن درگیرند، بی اختیاری مدفوع است که علم پزشکی روشهای مختلفی را تاکنون درجهت درمان یا کنترل آن ارائه داده اند، یکی از آنها عمل استومی است.
در این مقاله زیمد قصد داریم به معرفی و نحوه استفاده یکی از ابزارهای مهم و کاربردی به نام کیسه استومی برای سالمندان که توسط بیماران استومیت مورد استفاده قرار میگیرد اشاره کنیم.
بنابراین از شما دعوت میکنیم تا انتها مارا همراهی کنید …
قبل از بررسی کاربرد و انواع کیسه استومی برای سالمندان، اجازه دهید یک آشنایی کوتاه با استوما و عمل استومی داشته باشیم.
استوما (Stoma) چیست؟
استوما برگرفته از یک واژه پزشکی یونانی به معنی اندام توخالی متصل به بدن است.
افراد بیمار فاقد عضلات اسفنکتر، برای کنترل دفع مدفوع از طریق عمل استومی در جدار شکم آن را ایجاد میکنند.
درواقع استوما قسمتی از روده کوچک و بزرگ است که در خارج از بدن طی عمل استومی قرار میگیرد. (ایلوئستومی و کلستومی)
محل قرار گرفتن استوما براساس شدت بیماری، سن بیمار و ساختار فیزیکی شکم بیمار میتواند متفاوت باشد.
استومی (Ostomy) چیست؟
به عمل قراردادن استوما بر روی سطح بدن (ناحیه شکم) عمل استومی گفته میشود. این عمل به شکلی است که بخشی از روده کوچک یا بزرگ به اندازه ی حدود دو سانتی متر از سطح شکم خارج میشود. پس از انجام این عمل محتویات موجود در روده از طریق استوما به خارج از بدن هدایت و در کیسه‌هایی تحت عنوان کیسه استومی برای سالمندان جمع‌آوری میشوند.
انواع کیسه استومی برای سالمندان کدامند؟
کیسه استومی با توجه به نوع بیماری، میزان ترشحات و نوع عمل به ۲ نوع یک تکه و دوتکه تقسیم‌بندی میشود. این ۲ میتواند حالت‌های مختلف زیر را شامل شوند.
- کیسه استومی قابل تخلیه
- کیسه استومی با انتهای بسته
- کیسه استومی از قبل برش داده شده
- کیسه استومی قابل برش
- کیسه استومی مات و شفاف
- کیسه های استومی پهن و محدب
- کیسه های استومی فیلتر دار
کیسه استومی یک تکه
این نوع کیسه همانطور که از نامش پیداست بصورت یکجا پس از برش دهانه آن به اندازه استوما بروی سطح پوست قرار میگیرد.
کیسه‌های استومی یک تکه در حالت شفاف، شیردار( قابل تخلیه) و مات عرضه میشوند. استفاده از این کیسه در حالت معمول صرفه اقتصادی ندارد زیرا در هربار تعویض نیاز به استفاده از خمیر محافظ پوست دارد.
سالمندان با توجه به میزان مواد دفعی میتوانند هر ۵ تا ۷ روز یکبار، کیسه ها را تعویض کنند.
کیسه استومی دو تکه
این کیسه‌ها در مقابل کیسه های استومی یک تکه به لحاظ هزینه‌های بلندمدت، صرفه اقتصادی بیشتری برای بیماران دارند.
در حالت دوتکه، کیسه و چسب پایه ( محافظ پوستی) جدا از همدگیر قراردارند. محافظ پوستی در این نوع کیسه‌ها به دو صورت: نوع صاف ( flat) و نوع فرو رفته convex)) طراحی شده اند.
دلیل این موضوع نحوه عمل و تغییر شکل استوما است. در استوماهایی که اندازه طبیعی (۲ سانتی متر) دارند، میتوان از نوع محافظ پوستی صاف استفاده کرد.
در استوماهایی که کمی حالت فرورفتگی به داخل شکم دارند از محافظ پوستی فرو رفته استفاده میکنند. در افراد سالمند به دلیل تغییر حالت پوست شکم پزشکان استفاده از محافظ پوستی فرورفته را پیشنهاد میکنند.
کیسه استومی قابل تخلیه
این کیسه‌ها هم در حالت یک تکه و دوتکه وجود دارند. استفاده از این کیسه‌ها در بیمارانی که عمل ایلئوستومی یا کلوستومی انجام داده اند مناسب است. در این حالت چون مواد دفعی به شکل جامد و نیمه جامد است، شستشوی مجدد کیسه به راحتی صورت میگیرد.
کیسه استومی با انتهای بسته
همانطور که از نام این کیسه‌ها پیداست، پس از هر بار مصرف بلافاصله باید آن را تعویض کرد.
استفاده از این نوع کیسه‌ها برای افراد سالمند توصیه نمیشود، زیرا در هربار تعویض باید چسب محافظ آن را مجدد استفاده کرد که در بلند مدت باعث ایجاد حساسیت های پوستی میشود.
کیسه استومی از قبل برش داده شده
استوماها شکل و اندازه‌های متفاوتی دارند. اگر اندازه استومای بیمار با دهانه برش داده شده کیسه یکسان است، می‌توانید از این نوع کیسه استفاده کنید. در غیر اینصورت احتمال نشت محتویات به بیرون از کیسه وجود دارد.
کیسه استومی قابل برش
برخلاف مورد قبلی شما در این نوع از کیسه ها می‌توانید با توجه به اندازه استوما، دهانه کیسه را برش دهید. احتمال ترشح محتویات خروجی از استوما در این حالت بسیار کم است.
کیسه استومی مات و شفاف
حالت شفاف این کیسه‌ها در روزهای ابتدایی بعد از عمل جراحی، استفاده میشود. امکان دیدن محتویات درون کیسه و تشخیص پر یا خالی بودن کیسه در این حالت راحت‌تر است. البته میزان استقبال از حالت مات در بین بیماران بیشتر است. اگر فرد سالمند شما نمیتواند میزان ترشح مواد خروجی از استوما را تشخصیص دهد، بهتر است از حالت شفاف استفاده کنید.
کیسه های استومی پهن و محدب
از این کیسه‌ها به دو دلیل استفاده میشود. در حالت پهن برای بهتر مخفی شدن کیسه استومی از دید دیگران استفاده میشود. حالت محدب را نیز به دلیل میزان برآمدگی استوما بیشتر از اندازه طبیعی، استفاده میکنند، اما از زیر لباس تا حدودی قابل تشخیص است.
کیسه های استومی فیلتر دار
مهمترین مزیت این کیسه‌ها، جلوگیری از انتشار بوی نامطبوع ترشحات خارج شده از استوما است. این کیسه در مقایسه با سایر موارد معرفی شده قیمت بالاتری دارد.
مدت استفاده از کیسه استومی برای سالمندان چقدر است؟
سالمندان به دلیل تحرک کم و پایین بودن میزان سوخت و ساز بدن هر ۵ تا ۷ روز را برای تعویض کیسه‌های استومی، میتوانند در نظر بگیرند. البته میزان پرشدن کیسه‌های استومی در سالمندان ممکن است خیلی بیشتر از این زمان باشد، اما توصیه میشود در این بازه‌های زمانی اقدام به تعویض آن نمایید.
چه زمانی جهت تعویض کیسه استومی مناسب است؟
بهترین زمان برای تعویض کیسه‌های استومی اوایل صبح و قبل از مصرف صبحانه یا هرنوع وعده غذایی است. زمان تعویض در بین افراد جوان و مسن فرقی نمیکند.
رژیم غذایی افراد سالمند پس از عمل استومی
پس از گذارندن دوران نقاهت عمل استومی، بهتر است افراد سالمند روزانه بین ۵ تا ۸ لیلوان آب بنوشند. این مورد در روزهای گرم سال باید بیشتر از قبل باشد.
همچنین حجم غذای مصرفی را کم و به تعداد وعده های غذایی اضافه کنید (۴ تا ۶ وعده).
مصرف مواد غذایی زیر را به شدت کاهش دهید:
- مصرف هرنوع غذاهایی که باعث ایجاد نفخ میشود مانند: کلم، ترب، تربچه، شلغم، خیار، پیازو حبوبات
- مصرف غذاهایی که بوی نامطبوع تولید میکنند مانند: سیر، تخم مرغ، فلفل، پیاز، کلم، انواع حبوبات و…
- غذاهای سفت کننده مدفوع مانند: گوشت قرمز، سیب، به، پنیر، نان سبوس دار و …
- غذاهای سفت و خشک مانند: انواع آجیل، میوه های خشک شده، ذرت، کرفس و …
نکات مهم مراقبت از استومی و کیسه استومی برای سالمندان
اگر از افراد سالمند جامعه هستید یا سالمند عزیزی که عمل استومی انجام داده در خانواده شما حضور دارد ، حتما به این نکات توجه کنید.
- از پوشیدن لباس های چسبان و کمربندهای سفت خوددرای کنید
- درهنگام خارج شدن از منزل حتما یک کیسه اضافه به همراه خود داشته باشید
- استوما گیرنده حسی ندارد بنابراین در هنگام نصب کیسه و فعالیت‌های روزمره از وارد شدن ضربه به آن جلوگیری کنید
- درصورت امکان از کیسه‌های قابل برش استفاده کنید، زیرا اندازه استوما به مرور تغییر می‌کند.
- درهنگام چسباندن کیسه حتما موهای زائد اطراف محل استوما را کوتاه کنید
- قبل از استفاده کیسه استومی حتما محل استوما را با آب ولرم شستشو دهید
- از پارچه نرم برای پاک کردن آب و ترشحات استوما استفاده کنید
- هنگام پر شدن یک سوم حجم کیسه استومی آن را تخلیه یا تعویض کنید
- درصورت نشت کردن ترشحات از کنار کیسه آن را تعویض نمایید
- پیش از استفاده کیسه استومی، جهت جلوگیری از حساسیت، آن را در قسمت دگیری از بدن امتحان کنید.
سخت پایانی زیمد
در این مقاله از وب سایت زیمد، سعی شد به نکات و سوالات مهم کاربران در ارتباط با عمل استومی و کیسه‌های استومی به طور کامل پرداخته شود. امیدواریم مطالعه این مقاله توانسته باشد آگاهی شما را نسبت به افراد استومیت بخصوص سالمندان بیشتر از قبل افزایش دهد.
اگر در ارتباط با این مقاله، نکته یا نظری دارید که بهبود کیفیت این مقاله کمک می‌کند ،حتما در قسمت نظرات با ما درمیان بگذارید.
