اگر دوست دارید روزتان را با شادی و آرامش سپری کنید، اگر به طور کلی خودتان را از یاد برده‌اید و فراموش کرده‌اید برای چه هدفی زندگی می‌کنید، لحظه ای صبر کنید، نفس عمیقی بکشید، خوب به خودتان و گذر عمر و زندگی فکر کنید. سالمندی زمان مایوسی و ناامیدی نیست. سالخوردگی مرحله‌ای از زندگی برای ناراحتی و غصه نیست؛ دقیقا زمان تفریح کردن، امید داشتن، شاد بودن و زندگی کردن است. برای شاد بودن و بالا بردن امید و نشاط میتوانید کارهای بسیاری انجام دهید. یکی از این کارها گوش دادن به موسیقی دلخواهتان است. پس با ما همراه باشید تا به معجزه موسیقی درمانی برای سالمندان ایمان آورید.
چرا باید سالمندان به موسیقی گوش کنند؟
وقتی احساس می‌کنید مضطرب هستید یا استرس دارید به موسیقی پناه ببرید، چون به طور شگفت انگیزی شما را آرام می‌کند. موسیقی علاوه بر ایجاد شور و هیجان میتواند تحمل سالمندان را در برخورد با شرایط دشوار و استرس زا بسیار بالا ببرد و میزان تحمل درد را در سالمندانی که در بستر بیماری هستند را افزایش دهد.
بیش از نیمی از افراد جهان که با هدفون و دستگاه های کوچک، موسیقی گوش می‌دهند هدفشان این است که از استرس های روزانه خلاص شوند و برخی از آنان برای کاهش استرس برای انجام یک کار حساس از موسیقی استفاده می‌کنند. بنابراین هروقت احساس کردید در بین فشارهای رایج سالمندی و مشکلات روزمره گرفتار شده‌اید، چند دقیقه وقت بگذارید و به موسیقی دلخواهتان گوش دهید تا اثرات مثبت آن را ببینید.
شروع روز با گوش دادن به موسیقی
این مسئله را ممکن است بارها تجربه کرده باشید که موسیقی باعث افزایش انرژی و تسهیل کارهای روزانه شود. روز خود را با یک آهنگ تند شروع کنید تا به طور کامل هوشیاری خود را به دست آورید و برای انجام کارهای روزانه آماده شوید. گوش دادن به موسیقی در هنگام صبح توانایی شما را برای مواجه شدن با استرس در طول روز افزایش می‌دهد.
تاثیر گوش دادن به موسیقی مورد علاقه
در تحقیقات متعددی که روی واکنش بدن انسان به موسیقی انجام شده، محققان به نتایج جالبی دست یافتند. وقتی به ترانه های مورد علاقه خود گوش می‌دهیم بدن ما تمام علائم برانگیختگی احساسی را از خود بروز می‌دهد. برای مثال مردمک های چشم گشاد شده، تعداد ضربان قلب و نبض و همچنین فشار خون بالا می‌رود. قسمتی از مغز که عهده دار تنظیم حرکات ماست به طور عجیبی فعال می‌شود. جالب این که خون بیشتری در قسمت پاها به جریان میفتد و همین مسئله باعث حرکت درست و بهتر پاها در سالمندان می‌شود.
بر اساس نظر موسیقی شناسان، گوش دادن به موسیقی البته بر اساس نوع آن میتواند بر متابولیسم بدن تاثیر بگذارد و با برقراری توازن انرژی به هضم غذای شما کمک می‌کند. ارتباط مستقیمی بین موسیقی و بخشی از مغز وجود دارد که به فعالیت های لذت بخش زندگی پاسخ می‌دهد. شنیدن موسیقی مورد علاقه شما سبب آزاد شدن یک ترکیب شیمیایی در مغز به نام دوپامین شده که این ترکیب احساس خوبی را در شما ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که بعد از شنیدن موسیقی مورد علاقه تان دوست دارید دوباره آن را گوش دهید.
اثرات موسیقی بر هورمون های مغزی
موسیقی باعث تجدید قوا شده و باعث افزایش کارایی مغز می‌شود. اثرات موسیقی کلاسیک بر ساختار و توانایی های مغز به خاطر ریتم و ملودی آن است. ریتم منجر به افزایش تولید سروتونین در مغز می‌شود. سروتونین نوعی هورمون عصبی بوده که باعث حفظ و تداوم حس شادمانی و سرور می‌شود. تولید سروتونین در مغز انبساط خاطر ایجاد می‌کند. کمبود سروتونین در مغز باعث ایجاد افسردگی و احساس دلتنگی در سالمندان می‌شود. در اصل بسیاری از داروهای ضد افسردگی از طریق افزایش سطح سروتونین در مغز عمل می‌کنند.
پژوهش های انجام شده نشان می‌دهد که غده تالاموس به عنوان مهمترین غده در مغز انسان، محرک های صوتی را به وسیله سیستم های عصبی دریافت و در کنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ می‌دهد. غده هیپوفیز نیز که از غده تالاموس فرمان دریافت می‌کند، به محرک های صوتی موزون پاسخ می‌دهد و موجب بروز ترشحاتی شده که نتیجه آن آزادسازی ماده آرام بخشی به نام آندورفین خواهد بود. آندورفین مهمترین اثر را بر تسکین درد سالمندان می‌گذارد که به سادگی میتوان به ارزش موسیقی درمانی که عملا موجبات آزادسازی آندروفین که علاوه بر تسکین درد موجب انبساط و شادی را در انسان فراهم می‌سازد، پی برد.
درمان بیماری های سالمندان با موسیقی
موسیقی برای سالمندان مبتلا به بیماری های مزمن مانند مشکلات قلبی، سرطان و ناراحتی های تنفسی، اثرات مثبت و قابل توجهی به همراه دارد. آزمایشات متعدد نشان داده که موسیقی میتواند فشار خون را پایین بیاورد و ضربان قلب را متعادل سازد. بدین ترتیب درد کاهش یافته و تشویش و نگرانی های ناشی از بیماری کمتر می‌شود. در نتیجه کیفیت زندگی فرد بیمار بهبود می‌یابد. موسیقی میتواند برای سالمندان به طور باور نکردنی مفید باشد و بیماران بستری را به زندگی امیدوارتر کند.
موسیقی درمانی، یک درمان موثر برای افراد مسن
بر طبق تعریفی که انجمن ملی موسیقی درمانی (NAMT) ارائه داده، موسیقی درمانی عبارت است از کاربرد موسیقی برای تامین، حفظ و بهبود سلامت جسمانی و روانی. در واقع موسیقی درمانی کاربرد منظم موسیقی است به طوری که مستقیما تغییرات دلخواه را در عواطف و رفتار فرد ایجاد می‌کند. همانند یوگا و مدیتیشن به حفظ تعادل هورمونی و روانی در دوره های استرس و بیماری به سالمندان کمک می‌کند.
روش های موسیقی درمانی برای سالمندان
در موسیقی درمانی ۲ روش وجود دارد:
روش فعال: در روش موسیقی درمانی فعال، نواختن، خواندن و انجام حرکات موزون اساس کار است. در این روش فرد خودش موسیقی را نواخته یا آواز می‌خواند و واکنش های مختلف عاطفی، ذهنی، جسمی و حرکتی تحریک و برانگیخته میشوند. شنیدن و خواندن رایجترین شیوه موسیقی درمانی است که همیشه و همه وقت مورد استفاده مردم بوده. پس منتظر چیزی یا کسی نمانید و درمان را از حالا شروع کنید.
روش غیر فعال: روش غیر فعال شامل شنیدن موسیقی است که به فرد، با گوش دادن و شنیدن موسیقی که در حال نواخته شدن است، کمک می‌کند. در این روش بیشترین تاثیر عملکرد در جهت برانگیختن و تاثیر واکنش های عاطفی و ذهنی است.
برنامه ها و روش های موسیقی درمانی، متناسب با نیاز سالمندان تنظیم و تدارک دیده می‌شود. محورهای اصلی برنامه های موسیقی درمانی شامل شنیدن موسیقی متناسب و آرامش بخش و نواختن موسیقی در گروه های منظم یا انفرادی خواندن آوازها، ترانه های فردی یا گروهی است.
انتخاب موسیقی برای سالمندان
موسیقی انواع مختلفی دارد. برخی آرام و برخی تند هستند. شاید پیش خودتان فکر کنید کدام موسیقی برای بهتر شدن خلق و خوی سالمند شما بهتر است و به بهبود احساساتش کمک می‌کند. در چنین مواقعی موسیقی های آرام بخش انتخاب خوبی هستند، اما متخصصان بر این باورند که انتخاب موسیقی به سلیقه هر فرد وابسته است. اگر سالمندی در تمام دوران زندگی به موسیقی پاپ گوش داده، شاید گوش دادن به سبک کلاسیک برایش جالب نباشد و بعضی از سالمندان هم اصلا نمیتوانند آهنگ های پاپ را تحمل کنند.
گاهی اوقات هم یک آهنگ شما را به خاطرات دوست داشتنی قدیمی وصل می‌کند و با یادآوری گذشته احساس خوبی به شما دست می‌دهد. در هر حال تاثیر موسیقی های مختلف بر ذهن و سلامت انسان متفاوت است. با این وجود یک قانون کلی می‌گوید اگر میخواهید آرامش بیشتری داشته باشید آهنگ هایی را انتخاب کنید که ریتم ملایمتری دارند. از موسیقی هایی باید استفاده شود که القاء آرامش و نشاط ذهنی را به همراه دارند و باعث تجدید قوا و بهبود عملکرد مغز میشوند.
تاثیر ویژه موسیقی بر روحیه سالخوردگان
- موسیقی بیان احساسات و حس خودارزشمندی را تقویت می‌کند.
- موسیقی موجب بالا رفتن اعتماد به نفس در سالمندان شده و از وابستگی او به دیگران می‌کاهد.
- موسیقی آستانه تحمل درد را در افراد سالمند را بالا میبرد.
- تپش قلب، اضطراب و افسردگی را در افراد مسن کم می‌کند.
- برای سالمندانی که دنیای ذهنی پراکنده‌ای دارند، موسیقی نظمی سازمان یافته ایجاد می‌کند.
- برخی از محققان اعتقاد دارند به کمک موسیقی میتوان وابستگی سالمندان به دارو را کاهش داد و زندگی آنان را بهبود بخشید.
معمولا افراد مسن به آهنگ های معروفی که در دوران جوانی حوالی سنین هجده تا بیست و پنج سالگی گوش می‌دادند علاقه نشان می‌دهند. استفاده از موزیک یکی از همراهانی است که تا آخرین لحظات نیز میتواند با سالمندان باشد.
کاهش خطرات آلزایمر با گوش دادن به موسیقی
در تحقیقاتی که دانشمندان آمریکایی انجام دادند مشخص شده که حتی افراد بالای ۶۵ سال هم ۴ یا ۵ ماه بعد از شروع به آموزش نواختن ساز تغییرات زیادی در مغزشان به وجود می‌آید. این تغییرات در سالمندان ابتلا به بیماری های مغزی مانند آلزایمر را به تاخیر می‌اندازد و حتی از بروز بعضی از فلج ها که به خاطر کاهش عملکرد مغز به وجود می‌آید، پیشگیری می‌کند.
موسیقی درمانی برای سالمندان باعث بهبود مشکلات رفتاری و خواب در افراد مبتلا به آلزایمر می‌شود. در پژوهشی، بیماران مبتلا به آلزایمر به مدت ۱ ماه در هر هفته ۵ روز تحت درمان با موسیقی قرار گرفتند؛ مشاهدات نشان داد علاوه بر تغییرات هورمونی، شرکت کنندگان در مطالعه فعالتر شدند، همکاری بهتری نشان داده و خواب بهتری داشتند. به طور کلی مطالعه، نواختن موسیقی و انجام بازی هایی مثل شطرنج با کاهش خطر ابتلا به آلزایمر در افراد مسن مرتبط است.
کنترل کلسترول سالمندان با آهنگ
شاید این موضوع باور نکردنی یا جالب به نظر برسد؛ اما پزشکان دریافتند که تجویز موسیقی میتواند سلامتی قلب را بهبود بخشد و کلسترول خون را پایین بیاورد. تحقیقات آنها نشان داد که اگر بیماری به مدت ۳۰ دقیقه در روز به موسیقی مورد علاقه اش گوش دهد با تاثیر فیزیکی روی رگ های خونی باعث انبساط و پاکسازی آنها می‌شود. پزشکان این روش را بر روی تعدادی بیمار آمریکایی انجام دادند.
در انگلستان نیز از این روش استقبال شده است. موسیقی این کار را با آزاد کردن اسید نیتریک در جریان خون انجام می‌دهد که از لخته شدن خون و تولید کلسترول مضر جلوگیری می‌کند. تاثیر موسیقی تنها برای چند ثانیه در خون باقی میماند اما تاثیری که در مجموع از صداهای مورد علاقه شنونده میماند، ماندگارتر است و برای اشخاص در هر سنی میتواند مفید باشد.
به گفته یکی از متخصصین، ما به دنبال کمک کننده ای ارزان تر و غیر شیمیایی برای سلامت بیماران قلبی بودیم و تصور میکنیم موسیقی توصیه خوبی است.
برای سالمندان موسیقی شرقی پخش کنید!
آقای هاس در تحقیقی که انجام داده، به این نتیجه رسیده که بر اساس شواهد تجربی، برخی از ملودی های قدیمی مشرق زمین برای از بین بردن سردردها و کوفتگی های بدن موثر است. حدود ۸۰۰ سال پس از میلاد مسیح در برخی از مراکز درمانی شرقی از موسیقی برای درمان دردها استفاده می‌شد. از بین موسیقی های ایرانی، دستگاه نوا که جز موسیقی اصیل ایرانی است، بیشترین آرامش را در افراد ایجاد می‌کند.
