انواع قرص خواب برای سالمندان: عوارض قرص آرامش بخش

بی‌خوابی و بدخوابی و اختلالات خواب مشکلات بسیاری از سالمندان هستند و شاید داشتن خوابی مناسب برای آن‌ها آرزو باشد. آن‌ها یا خیلی سخت به خواب می‌روند یا این‌که تنها پس از چند ساعت، از خواب بیدار می‌شوند. بر اساس تحقیقات به‌عمل‌آمده، الگوی خواب در مراحل مختلف زندگی متفاوت است و هرچه فرد پا به سن می‌گذارد، شدت تغییرات بیش‌تر می‌شود؛ به‌حدی که نزدیک به نیمی از سالمندان خوابی سبک دارند یا مدام از خواب بیدار می‌شوند. بهترین آرامش‌بخش برای سالمندان چیست؟

ازآن‌جاکه اختلالات بی‌خوابی علت بسیاری از بیماری‌هاست و می‌تواند طیف وسیعی از مشکلات را به دنبال خود بکشاند، درمانش برای سالمندان بسیار مهم است. وقتی سالمندان به پزشک مراجعه می‌کنند، بهترین آرامش‌بخش یا بهترین قرص خواب برایشان تجویز می‌شود تا بتوانند خواب خوبی داشته باشند. بر همین اساس ما هم پست امروز خود را به این موضوع اختصاص داده‌ایم تا اگر شما عزیزان از سالمندی مراقبت می‌کنید، بتوانید اطلاعات مفیدی در این زمینه کسب کنید.

قرص خواب برای سالمندان

بی‌خوابی اختلالی است که نه تنها سالمندان بلکه بیشتر افراد جهان با آن مواجه می‌شوند. در حال حاضر بیش از نیمی از مردم جهان بنا بر دلایل مختلفی  چون استرس، ناراحتی و… دجار بی‌خوابی می‌شوند. از این رو برای رفع این اختلال و بهبود بی‌خوابی خود به سمت قرص‌های خواب روی می‌آورند. مصرف اینگونه داروها بدون نسخه پزشک ممنوع است و تنها مجاز هستید با مشورت پزشک و در صورت صلاح‌دید او از این داروها استفاده کنید.

مصرف دائم و بی رویه این قرص‌ها می‌تواند موجب بروز اختلالات مختلفی در بدن فرد شود، به همین دلیل است که در کوتاه مدت تاثیرگذار خواهند بود و نباید برای مدت زمان طولانی از آن‌ها استفاده کرد. اگر خواب شب فرد سالمند کامل نباشد ممکن است به عارضه‌های مختلفی دچار شود. البته خواب سبک را نباید با بی خوابی و اختلال رد خواب اشتباه گرفت، برخی از سالمندان خواب بسیاری سبکی دارند و با یک صدای کوچک ممکن است از خواب بپرند.

بیشتر بخوانید: علت خواب زیاد در سالمندان چیست

بهترین آرام بخش برای سالمندان و بهترین قرص خواب برای درمان بی‌خوابی

اگر بی‌خوابی سالمندان با راهکارهای قسمت قبل درمان نشد، بهتر است تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرند تا روند درمان به‌طور اساسی انجام شود. یکی از راهکارهای ارائه‌شده در چنین شرایطی استفاده از قرص‌های آرامش‌بخش است.

استفاده از دارو و قرص خواب برای درمان بی‌خوابی، آخرین مرحله از درمان است؛ چراکه مصرف این نوع از قرص‌ها نیز خالی از عوارض نخواهد بود. در هر صورت، مصرف آرامش‌بخش و قرص خواب موجب خواب راحت و خواب بیش‌تر می‌شود.

قرص‌‌خواب‌هایی که پزشکان برای سالمندان تجویز می‌کنند، به دو دستۀ بنزودیازپین و غیردیازپینی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این دسته‌ها از نظر ماندگاری، تأثیر، عوارض، سرعتِ‌عمل و اثربخشی تفاوت‌هایی دارند.

1. قرص‌های بنزودیازپین

این نوع از قرص‌ها یکی از مهم‌ترین و بهترین آرامش‌بخش‌ها هستند و برای درمان بی‌خوابی سالمندان به ‌کار گرفته می‌شوند. این قرص‌ها علاوه ‌بر بی‌خوابی، در درمان خواب‌پریشی، اضطراب، حملۀ پانیک و صرع نیز کاربرد دارند. شماری از قرص‌های این دسته چنین‌اند: کلونازپام، تمازپام، آلپرازولام، لورازپام، دیازپام، فلورازپام، کلردیازپوکساید، میدازولام، تریازولام. از نظر سرعت و شدتِ اثرگذاری نیز به سه دستۀ کوتاه‌اثر (میدازولام)، متوسط‌ اثر (لورازپام) و طولانی‌اثر (دیازپام) تقسیم می‌شوند.

ساختار شیمیایی این قرص‌ها به‌گونه‌ای است که روی گیرنده‌ها و انتقال‌دهنده‌های پیام عصبی در مغز اثر می‌گذارند و با غیرفعال‌کردنِ قسمتی از آن‌ها، موجب ایجاد آرامش در سالمندان می‌شوند.

2. قرص‌های غیردیازپینی

این نوع از قرص‌ها از نظر نحوۀ عمل‌کرد و اثرگذاری، با قرص‌های بنزودیازپین تفاوت‌هایی دارند. زولپیدم امبین و زالپلون سوناتا و زوپیکلون نیز از قرص‌های این دسته‌اند و در مقایسه با قرص‌های بنزودیازپین، برای درمان بی‌خوابی بهتر جواب می‌دهند.

علاوه بر قرص‌هایی که اشاره کردیم، ملاتونین نیز محصولی است که از آن برای درمان بی‌خوابی استفاده می‌شود. ملاتونین هورمونی است که به‌طور طبیعی از غدۀ پینه‌آل در بدن تولید می‌شود و در تنظیم خواب اثر دارد. شکل دارویی این هورمون به‌صورت اَشکال ژنریک است.

همۀ افراد اعم از کودکان و جوانان و سالمندان، به‌نوعی بی‌خوابی یا بدخوابی را تجربه کرده‌اند. اگر این اختلال شکل حاد یا مزمن به خود بگیرد، می‌تواند زندگی روزمره را به‌خصوص در سالمندان، با مشکل همراه سازد؛ چراکه کم‌ترین عارضه‌اش خستگی و ناتوانی بدن است. از این ‌رو، اگر سالمندتان دچار چنین مشکلی شد، بهتر است به فکر راهکارهایی برای درمان باشید تا جلوی عوارض خطرناک آن گرفته شود. مصرف قرص‌های آرامش‌بخش یکی از راهکارهای درمانی مؤثر است، ولی حتماً پزشک متخصص باید آن را تجویز کند.

عوارض کوتاه‌مدت قرص خواب برای سالمندان

همانطور که در ابتدا عنوان کردیم داروهای خواب آور می‌تواند عوارض بسیاری را برای فرد به همراه داشته باشد. این عوارض گاه کوتاه مدت و گاهی بلند مدت هستند. از عوارض کوتاه مدت مصرف داروهای خواب آور می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:

• سردرد و بی حالی به همراه تاری دید
• خواب آلودگی و خستگی همراه با سرگیجه و ضعف شدید
• عدم هماهنگی در عضلات و اختلال در تکلم
• اختلال در عملکرد دستگاه گوارش و سوزش معده
• خشونت و پرخاشگری
• افسردگی و عدم تعادل
• ضعف حافظه به همراه فراموشی موقت
• تحریک‌پذیری

عوارض بلندمدت قرص خواب برای سالمندان

اگر مصرف این قرص‌های خواب آور را به صوت پیوسته و مدام ادامه دهید، ممکن است عوارض‌های آن هم طولانی مدت همراه شما باشند. ازجمله عوارض بلندمدت داروهای خواب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلالات عصبی
• زوال عقل
• کاهش هشیاری
• کندی نفس
• شل شدن عضلات بدن
• مرگ
• سرخوشی
• کاهش تعادل بدن در ایستادن و راه رفتن

تداخلات دارویی قرص خواب

بسیاری از داروها زمانی که با داروی دیگری مصرف شوند می‌توانند موجب مسمویت و در موارد شدید موجب فوت فرد شود. از این رو بهتر است در زمان مراجعه به پزشک در رابطه با داروهایی که مصرف می‌کنید و برخی عادات غذایی خود صحبت کنید. البته باید از پزشک در رابطه با اندازه مصرف دارو و تداخلاتی که می‌تواند با داروهای دیگر داشته باشد پس و جو کنید.

• معمولا زمانی که از قرص‌های خواب استفاده می‌کنید اگر از آنتی هیستامین، الکل و داروهای ضدتشنج استفاده کنید میزان تاثیرگذاری قرص‌های خواب افزایش پیدا می‌کند. پس بهتر است در زمان مصرف دارو خواب، مصرف این موارد را کاشه دهید و به حداقل برسانید.
• مصرف دخانیات می‌تواند علاوه بر دفع داروهای آرامبخش، میزان تاثیرگذاری آن‌ها را کاهش دهد.
• قرص‌های ضدبارداری هم می‌تواند با کاهش سرعت رفع این داروها، شدت تاثیرگذاری آن‌ها را افزایش دهد.

بیشتر بخوانید: علت حرف زدن در خواب سالمندان

قرص خواب نسخه‌ای و بدون نسخه

سعی کنید حدالامکان از مصرف قرص خواب جلوگیری کنید و با انجام بازی‌ها و سرگرمی‌های فکری، ورزش و فعالیت روزانه بدن خود را خسته کنید تا شب خواب راحتی داشته باشید. در حال حاضر قرص‌های بسیاری برای حل عارضه بی‌خوابی و کم‌خوابی وجود دارد که برخی از آن را تنها می‌توانید با نسخه پزشک خریداری کنید. اما داروهایی هم هستند که می‌توان آن‌ها را بدون نسخه پزشک مصرف کرد. ازجمله داروهایی که باید با نسخه پزشک مصرف شوند و می‌توانند روی فرد مراجعه کننده مانند هیپنوتیزم عمل کنند می‌توان به می‌توان به قرص‌های راملتئون، زولپیدم، دوکسپین، اسزوپیکولن اشاره کرد. این داروها به دلیل عوارض بالایی که دارند به ندرت توسط پزشکان توصیه می‌شوند، تنها در مورادی که بی‌خوابی در فرد آزار دهنده باشد و شدت آن افزایش پیدا کند می‌توان آن را استفاده کرد.

اما از دیگر قرص‌های خواب که بدون نسخه می‌توان آن‌ها را استفاده کرد، می‌توان به دسته‌بندی آنتی هیستامین‌ها اشاره کرد. آنتی هیستامین‌ها می‌توانند موجب خواب‌آلودگی و پرخوابی فرد سالمند شود. البته آنتی هیستامین‌ها خود به دو نوع اول و دوم تقسیم می‌شوند، نوع اول این داروها شدت خواب‌آوری بیشتری دارند از این رو در درمان استرس و اضطراب هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنتی هیستامین‌های نوع دوم هم با توجه به قدرت خواب آلودگی کمتر، بیشتر برای درمان آلرژِ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
داروهای آنتی هیستامین در مقایسه با دیگر داروهای خواب‌آور به هیچ عنوان اعتیاد آور نبوده و از آن به عنوان یک دارو برای درمان موقت اختلال بی‌خوابی استفاده می‌کنند.
علاوه بر آنتی هیستامین‌ها، داروهای ملاتونین را هم می‌توانید بدون نسخه خریداری کنید. این دارو یکی از قوی‌ترین داروهای خواب آور بدون نسخه بوده و در دوزهای ۱ تا ۵ میلی‌گرم در حال فروش می‌باشند. این قرص با وجود اینکه می‌تواند اختلال بی‌خوابی فرد را درمان کند، هنوز از جانب تمامی پزشکان برای درمان بی‌خوابی تایید نشده است. البته لازم به ذکر است که مقداری ملاتونین در داروهای خواب آور وجود دارد، مصرف جداگانه این قرص‌ها می‌تواند شدت خواب آلودگی فرد را بهتر و سریع‌تر درمان کند.

مصرف قرص خواب بدون تجویز پزشک

همانطور که در ابتدا عنوان کردیم، قرص‌های خواب دوزهای مختلفی دارند. از این رو نباید ناآگاهانه و بدون تجویز پزشک اقدام به مصرف آن‌ها کنید. برخی از افراد از داروهای خواب آور سبک و دوز پایین برای درمان بی‌خوابی استفاده می‌کنند. این داروها در کوتاه مدت ممکن است عوارضی نداشته باشند اما در بلند مدت می‌توانند عوارض بسیاری برای فرد به همراه داشته باشند و موجب بیماری‌های بسیاری در بدن فرد سالمند شوند.

دوز مصرفی قرص خواب

میزان دوز داروهای مصرفی توسط پزشک مشخص می‌شود، پزشک با توجه شدت بی‌خوابی فرد مشخص می‌کند که هر قرص را با چه فاصله زمانی مصرف کند. به هیچ عنوان نباید در طول روز از داروهای خواب استفاده کنید. معمولا بهترین زمان برای مصرف آن‌ها قبل از خواب شبانه است. استفاده از آن‌ها در طول روز موجب خواب آلودگی و کاشه فعالیت جسمی فرد می‌شود.

رعایت رژیم غذایی برای درمان بی‌خوابی

یک رژیم غذایی درست و اصولی برای افراد سالمندی که مبتلا به بی‌خوابی هستند در واقع رژیمی است که، مواد غذایی موجود در آن بتواند آرامش را به عضلات بدن بازگرداند. این امر موجب بهبود خواب و رفع اختلالات بی‌خوابی فرد می‌شود. در ادامه با رژیم غذایی افراد سالمندی مبتلا به بی‌خوابی بیشتر آشنا می‌شوید:

• باید از مصرف موادغذایی و نوشیدنی‌هایی که خاصیت تحریک‌کنندگی بالایی دارند خودداری کنید. به این ترتیب باید مصرف کافئین، شکر، پروتئین‌های اضافی، سدیم و… را کاهش دهید و به حداقل برسانید.
• از مصرف موادغذایی فرآوری شده به شدت بپرهیزید، این دسته از موارد غذایی می‌توانند موجب اختلال در خواب در خواب شما شوند.
• بهتر است مصرف موادغذایی و خوراکی‌هایی که شامل افزودنی‌های شیرین‌کننده، رنگ‌دهنده و نگهدارنده هستند بپرهیزید.
• مصرف کلسیم، لبنیات، سویا، میوه‌های خشک و… را افزایش دهید. کلسیم می‌توان به بهبود خواب و آرامش عضلات بدن کمک بسیاری کند.
• مصرف موادغذایی منیزیم دار چون غلات، آجیل‌ها، اسفناج، برنج قهوه‌ای و.. را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
• مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده و ویتامین B را به برنامه غذایی خود اضافه کنید.

محدودیت‌های غذایی برای پیشگیری از بی‌خوابی

بهتر است برای اینکه در شب خواب آرام‌تری داشته باشید از مصرف غذاهای سرخ‌کردنی، تند و ادویه‌دار، غذاهای شیرین، چای و قهوه بپرهیزید. این دسته از موادغذایی علاوه بر اینکه آرامش را به عضلات بازنمی‌گردانند در مقابل می‌توانند موجب اختلال خواب در افراد سالمند شوند.

بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی شبانه سالمندان

بی‌خوابی در سالمندان چیست و چند نوع است؟

بی‌خوابی نوعی اختلال در خوابیدن است که موجب می‌شود به‌خواب‌رفتن برای سالمندان کاری طاقت‌فرسا و حتی گاهی غیرممکن باشد. کسی که دچار مشکل بی‌خوابی باشد، زودتر از حد معمول از خواب بیدار می‌شود و بعد از آن قادر به خوابیدن نخواهد بود. بسیاری از سالمندان کم‌وبیش بدخوابی را تجربه می‌کنند؛ زیرا با افزایش سنْ الگوی خواب هم تغییر می‌کند. علت‌های زیادی می‌تواند موجب بی‌خوابی در سالمندان شود که اضطراب و هیجان از عمده‌ترین آن‌هاست. افسردگی و ترس از تنهاشدن و نبودِ اطمینان، از اضطراب‌هایی است که برخی از سالمندان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

برخی سالمندان دچار بی‌خوابی کوتاه‌مدت یا حاد می‌شوند که ممکن است از چند روز تا چندین هفته و ماه نیز به طول انجامد. به‌طور کلی بر اساس طول مدت، بی‌خوابی به انواع زیر تقسیم می‌شود:

1. بی‌خوابی یا گذار
   این بی‌خوابی همان‌طور که از نامش پیداست، گذراست و معمولاً بین چند روز تا یک هفته طول می‌کشد.

2. بی‌خوابی حاد
   به این نوع بی‌خوابی «کوتاه‌مدت» نیز گفته می‌شود و نشانه‌های آن تا هفته‌ها و ماه‌ها طول می‌کشد. (معمولاً بین ۳ هفته تا ۶ ماه)

3. بی‌خوابی مزمن
   وقتی بی‌خوابی سالمندان به‌طور مزمن بروز کند، نشانه‌های آن بیش از یک سال ادامه دارد و سالمند اغلبِ اوقات دچار بدخوابی است. این نوع از بی‌خوابی می‌تواند ریشۀ بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها در آینده شود. بی‌خوابی در سالمندان را بر اساس علت ایجاد، در دو گروه زیر جای می‌دهند:

1. بی‌خوابی اولیه
   در بی‌خوابی اولیه، سالمند بدون هیچ‌گونه علت خاصی دچار کم‌خوابی شده و در به‌خواب‌رفتن دچار مشکل است. در این حالت، پزشکان نمی‌توانند علت آن را به بیماری یا فرم پزشکی خاصی نسبت دهند. معمولاً درمان این شکل از بی‌خوابی مشکل است؛ زیرا پزشکان مجبورند از روش‌های تغییر سبک زندگی ازجمله نحوۀ خوابیدن استفاده کنند.

2. بی‌خوابی ثانویه
   در بی‌خوابی ثانویه، پزشکان علت بی‌خوابی سالمندان را فرم پزشکی خاصی می‌دانند. وجود برخی بیماری‌ها مانند افسردگی، سرطان، اعتیاد و… از علت‌های عمدۀ بی‌خوابی ثانویه است و درمان آن معمولاً با حل مشکلات و تجویز داروها شروع می‌شود.

علت بی‌خوابی در سالمندان

پیش از این‌که به‌طور کلی دربارۀ مبحث بهترین آرامش‌بخش برای سالمندان و بهترین قرص خواب صحبت کنیم، در این بخش از مقاله می‌خواهیم به‌ علت‌های بی‌خوابی و مشکلات آن در سالمندان بپردازیم.

عادات خواب

محیط و سبک خوابیدن بیش‌ترین اثر را روی بی‌خوابی می‌گذارد. برخی سالمندان عادت دارند که پیش از خوابیدن یک فنجان چای یا قهوه بنوشند. کافئین این نوشیدنی‌ها موجب بی‌خوابی می‌شود. خوابیدن جلوی تلویزیون روشن و ساعت خواب نامنظم هم از عادت‌هایی هستند که موجب بروز مشکل بی‌خوابی در سالمندان می‌شوند.

درد

یکی از مهم‌ترین علت‌های بی‌خوابی درد در ناحیه‌ای از بدن به‌خصوص در شب است. وجود بیماری‌هایی ازجمله آرتروز و پوکی استخوان و دیابت می‌تواند خواب افراد را دچار اختلال کند.

اضطراب

شاید اضطراب از عمده‌ترین علت‌های این اختلال باشد. ترس از تنهایی، مرگ عزیزان و فشار زندگی به‌نوعی می‌تواند موجب ترس و اضطراب در سالمندان شود و آن‌ها را دچار بی‌خوابی کند.

عدم فعالیت روزمره

نزدیک به نیمی از سالمندان دچار کم‌خوابی‌اند. یکی از علت‌هایش عدم فعالیت روزمره است. فعالیت‌های اجتماعی یا انجام کارهای خانه سطح انرژی افراد را بالا می‌برد و زمینۀ شکل‌گیری خوابی منظم در طول شب را برای آن‌ها فراهم می‌آورد؛ ولی بیش‌ترِ سالمندان بازنشسته‌اند و فعالیت خاصی ندارند و معمولاً بی‌خوابی بیش‌تر به سراغشان می‌آید.

از علت‌های دیگر بروز بی‌خوابی در سالمندان:
یائسگی، عوارض برخی داروها، اختلالات خواب (مانند سندروم پای بی‌قرار، خروپف و تنفس نامنظم)، ورزش‌نکردن، شرایط نامناسب محیط برای خواب مانند وجود نور اضافی، مشغول بودن فکر.

عوارض بی‌خوابی در سالمندان

خواب از نیازهای اصلی انسان است و میزانش روی سلامتی افراد اثر می‌گذارد و باید در محدودۀ مشخصی باشد، یعنی نه زیاد و نه کم. می‌توان گفت که بی‌خوابی اختلالی است که با عوارضی همراه است و می‌تواند سلامتی افراد را به مخاطره بیندازد.

از مهم‌ترین عوارض بی‌خوابی در سالمندان کاهش ایمنی بدن است که آن‌ها را به‌شدت سست و ناتوان می‌کند. بی‌خوابی موجب آسیب به حافظه و قدرت یادگیری نیز می‌شود. حتی گفته می‌شود که عوارض بی‌خوابی در سالمندان از سیگار و فشار خون بالا نیز خطرناک‌تر است و یکی از عوامل مرگ‌ومیر به حساب می‌آید.

درمان اختلالات خواب در سالمندان

بی‌خوابی در سالمندان باید هرچه زودتر درمان شود؛ زیرا این اختلال بسیار خطرناک است و شاید کم‌ترین عارضۀ آن افسردگی باشد. پس اگر بی‌خوابیِ سالمند بیش از چند روز طول کشید، یعنی اگر از مرحلۀ گذرا وارد فاز حاد شد، باید به پزشک مراجعه کرد تا با درمان به‌موقع از عوارض جدی آن جلوگیری شود. برای درمان بی‌خوابی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. بسیاری از محققان باور دارند که بی‌خوابی منشأ روانی دارد و استفاده از روان‌شناسی و روان‌پزشکی می‌تواند در درمان بسیار کمک‌کننده باشد.

همچنین پزشکان به آن دسته از سالمندانی که دچار اختلال خواب می‌شوند، توصیه‌هایی می‌کنند تا بتوانند راحت‌تر بخوابند: قبل از خواب از انجام ورزش یا مصرف مواد کافئین‌دار خودداری کنند، شام سبک بخورند، دوش آب گرم بگیرند، مقداری ماست مصرف کنند، از هیجان و اضطراب و تنش و جروبحث بپرهیزند، از تلفن‌همراه خود استفاده نکنند، یک لیوان شیر گرم بنوشند.