علائم اولیه سرطان معده در سالمندان چیست؟ پیشگیری و نکات مهم

معده یکی از اعضای موجود در شکم و بخشی از دستگاه گوارش و مانند هر کدام از اعضای دیگر مستعد ابتلا به سرطان است. پس از اینکه غذا جویده و بلعیده شد از طریق لوله‌ای به نام مری از دهان وارد معده می‌شود. معده عضوی کیسه‌مانند و دارای ۵ قسمت مختلف است که مواد مختلفی برای هضم اولیه غذا ترشح می‌کند. سرطان در هر کدام از این مناطق پنج گانه ممکن است شروع شود و گاهی علائم و میزان بهبودی برحسب محل ابتلا تفاوت می‌کند. در ادامه درباره پیشگیری، علائم و درمان سرطان معده صحبت می‌کنیم.

دیواره معده از پنج لایه تشکیل شده که داخلی‌ترین لایه که اهمیت خاصی هم دارد، لایه مخاطی نامیده می‌شود و اکثرسرطان های معده نیز از این قسمت شروع می‌شود ولی قبل ازاینکه سرطان به معنای واقعی ایجاد شود، تغییراتی در لایه های معده ایجاد می‌شود. سرطان معده را می‌توان رشد بدون کنترل سلول های بدخیم در معده دانست. سرطان معده سالیانه باعث مرگ حدود یک میلیون نفر در سرتاسر جهان می‌شود. سرطان معده در مردان پس از سرطان ریه شایعترین سرطان است، حال آنکه در زنان سرطان پستان شایع ترین سرطان به شمار می آید. در این مقاله سعی داریم علاوه بر توضیح علائم، نشانه‌ها و عوامل سرطان معده شما را با انواع درمان آن آشنا کنیم.

علائم و نشانه های سرطان معده چیست؟

اولین علامت قابل توجه در سرطان معده، ناراحتی گوارشی مبهم یا درد خفیف شکم، تهوع مختصر ولی دائم یا سوزش سردل است که بعد از گذشت چند هفته بهبود نمی‌یابد .علائم دیگر مثل وجود خون در مدفوع، استفراغ، خستگی و ضعف شدید یا کاهش وزن شدید نیز باید توسط پزشک بررسی شود.

به طور کلی علائم اصلی سرطان معده را می‌توان به شکل زیر نام برد:

• احساس ناراحتی در ناحیه معده و درد معده
• احساس سیری یا نفخ پس از یک وعده غذایی کوچک
• کاهش اشتها و کاهش وزن
• علائم سوء هاضمه مانند آروغ زدن و تهوع
• احساس پر بودن معده حتی پس از خوردن مقادیر کم غذا
• تهوع و استفراغ، سوزش سردل و علائم شبیه به زخم معده
• ورم معده
• مدفوع سیاه
• کم خونی

ممکن است همه این علائم در بیمار مبتلا قابل مشاهده نباشد. همچنین این احتمال وجود دارد که بیمار با علائم گفته شده به متخصص مراجعه کند و تشخیص پزشک، بیماری و مشکلات خوش خیم مانند گاستریت یا ورم معده ساده یا حداکثر زخم گوارشی باشد. با این حال توصیه می‌شود در صورت بروز این علائم بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کنید. هر چقدر سریع‌تر متوجه این بیماری شوید، درمان سرطان معده هم مراحل آسان‌تری خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان ریه در سالمندان

انواع سرطان معده 

یکی از مهم‌ترین بخش‌های دستگاه گوارش در بدن، معده است. معده که عضو عضلانی است در بخش فوقانی شکم قرار گرفته، در معده موادغذایی با شیره تجزیه و ترکیب می‌شوند. در واقع شیره موجود در معده حالت و شکلی اسیدی و رقیق دارد و از پوشش داخلی معده ترشح می‎شود.
در بسیاری از مواقع سلول‌های موجود در معده رشد نمی‌کنند و نمی‌توانند عملکرد طبیعی و درستی داشته باشند. در این زمان ممکن است سلول‌ها به پولیپ یا همان سرطان تبدیل شوند. اگر به موقع درمان نشود می‌تواند به سرطان بدخیم تبدیل شده و سلامتی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. سرطان معده در حال حاضر به عنوان پنجمین سرطان رایج در جهان شناخته شده است. این بیماری‌ هم مانند دیگر بیماری‌ها دارای انواع و اقسام مختلفی است. در ادامه با انواع بیماری سرطان آشنا خواهید شد:

• دیسپلازی اپی تلیال معده: زمانی که سلول‌های دیواره معده تغییر کند و غیرطبیعی شود، این حالت رخ می‌دهد. اگر به موقع آن‌ها را درمان نکنید می‌تواند به ادنوکارسینوم معده که یکی از شایع‌ترین نوع سرطان است تبدیل شود. 
• آدنوم معده: در آدنوم معده پولیپ ایجاد شده از نوع سلول‌های غیرطبیعی بوده که از غدد لنفاوی دیواره‌های معده ترشح می‌شود. در هر بخشی از معده که التهاب و تورم وجود داشته باشد، آدنوم معده شکل می‌گیرد. پولیپ آدنوم معده کمتر از ۲ سانتی متر است، اگر بیش از دو سانتی‌متر باشد می‌تواند به یک پولیپ بدخیم تبدیل شود. در نهایت اگر درمان نشود به آدنوکارسیموم تبدیل خواهد شد. 
• پولیپ معده: یکی از شایع‌ترین تومورهای غیر سرطانی در بدن، پولیپ معده است. این پولیپ‌ها در پوش داخلی معده رشد می‌کند و معمولا به شکل قارچ هستند. در هر صورت به دیواره داخلی معده متصل می‌باشند. پولیپ معده هم در نوع خود دارای انواع و اقسام مختلفی است که می‌توان به پولیپ غدد لنفاوی، پولیپ‌های هیپرپلازی، پولیپ فیبروئید التهابی، پولیپ هامارتوماتوز و…. اشاره کرد. 
• ادنوکارسینومای معده: در این نوع سرطان سلول‌های غدد مخاط معده درگیر می‎شوند. در حال حاضر حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد سرطان‌های موجود از نوع ادنوکارسینوما هستند. 
• تومورهای استرومایی: این نوع سرطان یکی از گونه‌های نادر سرطان در جهان است که می‌تواند سلول‌های بینابینی کاخال را در دیواره معده مورد هدف قرار دهد. 
• سرطان لنفوم معده: در این نوع سرطان، لنفوم‌های بدن مورد هدف قرار می‌گیرند. سرطان بافت لنفاوی لایه مخاطی معده یکی از رایج‌ترین سرطان‌ها در بدن است. برای درمان این نوع سرطان در بدن ابتدا باید پزشک بتواند با استفاده از داروهای مختلفی که وجود دارد، هلیکوباکتر را از بین ببرد.

عوامل موثر در ابتلا به سرطان معده

• مصرف طولانی مدت غذاهای سرخ شده و نمک سود شده
• غذای آلوده به باکتری به خصوص مصرف طولانی مدت غذاهای آماده
• عفونت با نوعی باکتری با نام هلیکوباکترپیلوری
• کاهش اسید معده
• جراحی معده در سابقه بیماری گذشته شما
• مصرف طولانی داروهایی که ترشح اسید معده را کاهش می‌دهد
• زخم معده و برخی پولیپ‌ها (پولیپ‌هایی که استعداد بدخیمی دارند)

بیشتر بخوانید: انواع سرطان در سالمندان

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان معده هستند؟

• در افراد دارای گروه خونی A نسبت به گروه خونی O، میزان بروز سرطان معده بیشتر است.
• بسیاری از اشخاص مبتلا به این بیماری ۷۲ سال یا بیش تر از آن سن دارند.
• ابتلا به سرطان معده در آقایان بیشتر از بانوان است.
• سرطان معده در آسیایی‌ها، جزیره نشین‌های اقیانوس آرام، اسپانیایی‌ها و آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، شایع‌تر از آمریکایی‌های سفیدپوست غیراسپانیایی است.
• مطالعات نشان داده افرادی که رژیم غذاییشان پر از غذاهای دودی، شور یا ترش باشد، ممکن است در معرض خطر مضاعف ابتلا به سرطان معده باشند. از سوی دیگر خوردن میوه و سبزی های تازه محافظی در برابر این بیماری است.
• کم خونی، بیماری ای که می‌تواند بر معده اثر گذارد.

اگر فکر می‌کنید در خطر ابتلا به سرطان معده هستید، باید این موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید. پزشک شما ممکن است بتواند به شما راه‌هایی برای کاستن از خطر پیشنهاد کند یا برای معاینات متعارف، برنامه زمان بندی شده‌ای ارائه دهد.

بیشتر بخوانید: رفلاکس معده در سالمندان

برای پیشگیری از سرطان معده باید چه چاره‌ای اندیشید؟

سرطان معده یکی از شایع‌ترین سرطان ها در میان مردان و زنان است که تا کنون علت مشخصی برای آن عنوان نشده است. سرطان معده ناشی از رشد خارج از کنترل سلول های بدخیم در معده است که طی سالیان و به آرامی رشد می‌کند، ولی متاسفانه در مراحل ابتدایی علائم چندانی ندارد و شاید به همین دلیل به سختی تشخیص داده می‌شود. بد نیست بدانید علل حتمی و واقعی این سرطان به درستی کشف نشده است.

در بروز سرطان معده چند عامل نقش مهم دارد و عامل اول، تغذیه است. افرادی که سوء تغذیه دارند و بدنشان با کمبود کالری مواجه است بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این سرطان قرار دارند. کمبود پروتئین ها و ویتامین ها به ویژه ویتامین های A و C، مصرف مداوم مواد غذایی چرب و شور و غذاهای آماده و فست‌فودها نیز از عوامل زمینه ساز سرطان معده محسوب می‌شود. همچنین بیماری های معده می‌توانند زمینه ابتلای افراد به سرطان معده را فراهم کنند.

بیشتر بخوانید: مواد غذایی برای مبارزه با سرطان

از عفونت ها غافل نشوید

یکی از مهم ترین بیماری های معده، عفونت هلیکوباکتری است که باعث بروز زخم معده و ورم معده می‌شود و ممکن است ازجمله عوامل مهم ابتلا به سرطان معده باشد. البته اینطور نیست که هر فرد مبتلا به عفونت هلیکوباکتر، باید به دنبال درمان سرطان معده باشد؛ در این صورت باید بیش از ۵۵ درصد مردم جهان در اثر سرطان معده جان خود را از دست می‌دادند، چون بیش از نیمی از جمعیت جهان به این عفونت مبتلا هستند در حالی که فقط ۳ درصد از این افراد ممکن است به سرطان معده مبتلا شوند. بنابراین بیمارانی که عفونت هلیکوباکترپیلوری دارند حتما باید درمان شوند و تحت نظر متخصص قرار بگیرند تا در آینده مشکلی برای آن‌ها از نظر ابتلا به سرطان معده ایجاد نشود.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان کبد در سالمندان

عوامل خطرساز (ریسک فکتورها) را بشناسید

به طور کلی افراد بالای ۴۰ سال، بیماران مبتلا به پولیپ معده ، مصرف سیگار و الکل و افرادی که سابقه فامیلی ابتلا به سرطان یا سابقه جراحی معده دارند بیشتر از افراد دیگر در معرض سرطان معده هستند. البته پولیپ ها اغلب خطرناک نیستند، اما یک درصد از آن‌ها ممکن است به سرطان تبدیل شود. حتی شیوع این سرطان در آقایان و افرادی که گروه خونی A دارند هم بیشتر گزارش شده است. به گفته دکتر اسحاق حسینی هر چند معمولا این بیماری زمانی تشخیص داده می‌شود که شرایط بیمار وخیم است، اما گروه‌های در معرض خطر حتما باید از سوی پزشک مورد معاینه منظم و دوره‌ای قرار بگیرند، چون در صورتی که سرطان در مراحل ابتدایی شناسایی شود، امکان درمان وجود دارد.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان پوست

از آنجاییکه دلایل ابتلا به سرطان معده کاملا مشخص نیستند، پس راه های پیشگیری قطعی از ابتلا به سرطان هم قابل بیان نیست. با این حال موارد زیر خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش می دهند:

• مصرف بیشتر میوه و سبزیجات: سعی کنید مقدار بیشتری میوه و سبزی از انواع مختلف مصرف نمایید.
• کاهش مصرف غذاهای شور و دودی: اگر شما سیگاری هستید آنرا ترک کنید، زیرا که سیگار خطر ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان معده را افزایش می‌دهد.
• مصرف آنتی بیوتیک تحت نظر پزشک: در صورتیکه به بیماری هلیکوباکتر پیلوری مبتلا هستید، با مصرف آنتی بیوتیک آنرا درمان کنید. درصورتیکه به بیماری سوزش معده یا رفلاکس مبتلا هستید، برای درمان آن اقدام کنید.
• رژیم غذایی مناسب: پزشکان معتقدند پیروی از یک رژیم غذایی سالم، تامین ویتامین های ضروری بدن، مصرف روزانه میوه و سبزی، پرهیز از خوردن غذاهای آماده و کم کردن نمک مصرفی، مصرف نکردن دخانیات و الکل تا حد زیادی مانع از بروز سرطان معده می‌شود، اما ایمنی ۱۰۰ درصدی وجود ندارد.
• داشتن تحرک و انجام چکاپ های دوره‌ای

بیشتر بخوانید: سرطان خون در سالمندان

بهترین راه تشخیص بیماری برای درمان سرطان معده

بهترین روش تشخیص سرطان معده، آندوسکوپی است، اما عکسبرداری از معده به شیوه دبل کنتراست نیز می‌تواند به تشخیص این بیماری کمک کند. اگر سرطان معده به موقع تشخیص داده شود، درمان پذیر است، اما با پیشرفت بیماری احتمال بهبودی کاهش می‌یابد.

برداشتن بخشی از معده که دارای سلول های سرطانی است، مهم ترین روش درمانی به حساب می‌آید. علاوه بر این ممکن است از شیمی درمانی یا رادیوتراپی نیز استفاده شود. از طرفی گاهی فرد بیمار به یک یا چند روش درمانی نیاز پیدا می‌کند که درمان های انجام شده علاوه بر سلول های سرطانی بر بافت های سالم فرد نیز تاثیر می گذارند. بنابراین عوارض جانبی مهمی را ایجاد می کنند که مهم ترین آنها تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و دردهای شکمی است. البته تغذیه بیمار در حین درمان سرطان معده و پس از آن اهمیت ویژه‌ای دارد و بیمار باید حجم کافی از پروتئین، ویتامین و مواد معدنی دریافت کند.

در عین حال به دنبال عمل جراحی سرطان معده که ممکن است به صورت برداشتن کامل معده یا حجم زیادی از آن باشد، کاهش وزن به طور شایع رخ می‌دهد و بیماران در پی مصرف غذا با حجم زیاد یا غذاهای شیرین، دچار کرامپ و دردهای شکمی، تهوع و نفخ و اسهال و سرگیجه می‌شوند، اما با محدود کردن مصرف مایعات و غذاهای شیرین و زیاد کردن دفعات مصرف مواد غذایی می‌توان این عوارض را تا حدی کنترل کرد.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان سینه

اقدامات تخصصی برای درمان سرطان معده

درمان های پیشرفته سرطان معده عمدتا در سه دسته گنجانده می‌شود. عمل جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی. دراین قسمت به توضیح مختصر این سه روش پرداخته‌ایم و سعی کردیم از اصطلاحات سخت و پیچیده، استفاده کمتری داشته باشیم.

• جراحی

۱. جراحی رادیکالی: این روش درمانی سرطان معده زمانی پیشنهاد می‌شود که برداشت ۱۵ عدد یا بیشتر از مقدار تومور و غدد لنفاوی سرطانی امکان پذیر باشد.

۲. جراحی تسکینی: برای بیماران مبتلا به سرطان معده که وضعیت غیرقابل علاج را دارند، معمولا جراحی های تسکینی پیشنهاد می‌شود. وجود برخی علائم مانند انسداد و خونریزی ها ممکن است باعث برداشتن تمام  یا قسمتی از معده بیمار را سبب شود که با صلاح دید گروه پزشکان تصمیم‌گیری می‌شود.

۳. متاستاتکتومی: برای بیماران سرطان معده با متاستاز، صرفا بنا به صلاح دید تیم چند نفری پزشکان متخصص پیشنهاد می‌شود.

• رادیوتراپی

دوز استاندارد درمانی ۴۵ تا ۵۰ گری به صورت ۸/۱ تا ۲ گری در هر جلسه توصیه می‌شود. برای بیماران سرطانی لاعلاج رادیوتراپی تسکینی پیشنهاد می‌شود. برای بیمارانی که شیمی درمانی استاندارد قبل از جراحی دریافت کرده‌اند، پس از جراحی، پرتودرمانی توصیه نمی‌شود.

• شیمی درمانی

شیمی درمانی برای درمان سرطان معده در سه مرحله انجام می‌شود. اولین مرحله آن در حوالی زمان جراحی است. مرحله بعدی همزمان قبل از جراحی صورت می‌گیرد و در مرحله سوم فرد بیمار درست بعد از جراحی ،شیمی درمانی می‌شود.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان روده در افراد مسن

مراقبت های لازم بعد از دوره های درمان سرطان معده

• معاینه بیمار هر ۳ تا ۶ ماه در یک تا دو سال اول و هر ۶ تا ۱۲ ماه برای ۳ تا ۵ سال و بعد از هر سال
• آزمایش CBC در صورت لزوم
• آندوسکوپی سالیانه بر اساس نیاز پزشک معالج
• سی تی اسکن قفسه سینه، شکم و لگن سالیانه، تا ۵ سال
• اقدام به اصلاح رژیم غذایی و توجه به دستورات پزشک برای تغذیه
• حمایت های روانی خانواده و متخصصان روانشناسی بالینی بعد از دوره درمان

بیشتر بخوانید: علائم سرطان رحم در مسن

سوال متداول

علائم و نشانه‌های پیشرفته سرطان معده کدامند؟

خون در مدفوع، استفراغ، درد دل، زرد شدن پوست و چشم، کاهش وزن شدید و…. ازجمله علائم و نشانه‌های پیشرفته سرطان معده است. 

با استفاده از چه روش‌هایی می‌توان وجود سرطان را در بدن تشخیص داد؟

با استفاده از شمارش کامل خون، تست‌های معده و مری، آندوسکوپی، مقدار هموگلوبین خون و… می‌توان وجود سرطان در بدن را تشخیص داد. 

آیا در جراحی معده، کل معده را خارج می‌کنند؟

در واقع باید بگوییم که در جراحی معده یا بخشی از معده که آسیب دیده است یا کل معده از بدن خارج می‌شود تا از پیشروی عفونت جلوگیری شود.