سنگ کلیه سالمندان: درمان و عوامل موثر در ایجاد سنگ کلیه

یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در سالمندان، بیماری کلیوی است که علاوه بر سالمندان افراد بسیاری را در سنین مختلف درگیر خود می‌کند. در حال حاضر روش‌های مختلفی برای جلوگیری از ابتلای به سنگ کلیه وجود دارد که با رعایت آن‌ها می‌توانید احتمال بروز آن را به شدت کاهش دهید. اما در صورت ابتلای سالمندان به سنگ کلیه باید چه اقدامی کرد؟ در این مقاله قصد داریم تا درباره راه درمان سنگ کلیه سالمندان و دفع سنگ کلیه صحبت کنیم. پس تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید. 

دلیل ایجاد سنگ کلیه در بدن

هر بیماری که در بدن ایجاد می‌شود علت و دلیل خاصی دارد. این دلایلی بستر را برای ظهور این بیماری مهیا کرده‌اند. در رابطه با سنگ کلیه هم این موضوع صدق می‌کند. دلایلی وجود دارد که می‌توانند باعث ابتلا فرد به سنگ کلیه شوند، این دلایل عبارتنداز:

• مصرف دارو: مصرف برخی از داروها مانند کلسیم، ویتامین‌ها و.. می‌توانند موجب سنگ کلیه در بدن شوند. به همین دلیل بهتر است هر دارو و مکمل غذایی که مصرف می‌کنید با نسخه پزشک باشد. 

• سابقه خانوادگی و ارثی: بسیاری از پزشکان این عارضه را ارثی و ژنتیکی می‌دانند. در واقع اگر در خانواده کسی به سنگ کلیه مبتلا باشد، احتمال ابتلای سایر افراد خانواده به این موضوع افزایش پیدا می‌کند. 

• چاقی و وزن بالا: افرادی که چاق هستند و اضافه وزن دارند، سطح اسید موجود در ادرار آن‌ها تغییر می‌کند و همین موضوع می‌تواند دلیل ابتلا به سنگ کلیه باشد.  

• نداشتن رژیم غذایی صحیح: مشکل چاقی امروزه گریبان‌گیر افراد بسیاری شده است. برخی برای کاهش وزن بیشتر علاوه بر ورزش به سمت رژیم غذایی می‌روند اما باید توجه داشته باشید که یک رژیم اصولی و مناسب بگیرید. رژیم سرخود علاوه بر اینکه می‌تواند به اندام‌های دیگر بدن ازجمله دستگاه گوارش آسیب بزند، می‌تواند احتمال ابتلا به سنگ کلیه را هم افزایش دهد. به همین دلیل بهتر است به صورت کاملا اصولی و زیر نظر پزشک تغذیه رژیم بگیرید. گاهی اوقات کلسیم بدن فرد بالاست و با گرفتن رژیم غذایی میزان بیشتری کلسیم وارد بدن می‌شود. کلسیم زیاد هم به صورت سنگ کلیه خود را نشان می‌دهد.

• مشکلات روده‌ای: مشکلات روده‌ای که موجب اسهال و استفراغ فرد می‌شود می‌تواند درصد ابتلا فرد به سنگ کلیه را افزایش دهد. با اسهال و استفراغ حجم زیادی از مایعات بدن از بین می‌روند و همین موضوع می‌تواند موجب ایجاد سنگ کلیه در بدن شود. 

• حجم کم ادرار: حجم ادرار پایین نشان دهنده کمبود آب در بدن است. زمانی که فعالیت ورزشی داشته باشید و آب بدن کشیده شود، باید برای جبران این کمبود آب، مایعات بسیاری مصرف کنید. در صورت عدم مصرف مایعات علاوه بر خشک شدن بدن، حجم ادرار شما هم کاهش پیدا می‌کند. یک فرد بالغ برای داشتن بدنی سالم باید روزانه سه لیتر آب مصرف کند.

بیشتر بخوانید: عفونت ادراری در سالمندان

علائم سنگ کلیه در سالمندان

ابتلا به سنگ کلیه سن و سال خاصی ندارد و افراد در هر سنی اعم از زن و مرد می‌توانند دچار سنگ کلیه شوند. در ابتدا مطلب عواملی که می‌تواند موجب ایجاد سنگ کلیه شوند را بررسی کردیم. در این بخش قصد داریم تا علائم وجود سنگ کلیه در بدن سالمندان را مورد بررسی قرار دهیم. 

سنگ کلیه تا زمانی که حرکت نکند و در جای خود ثابت باشد، هیچ علائم خاص و دردی ندارند. اما زمانی که از جای خود حرکت می‌کند و در لوله‌ای که از کلیه به سمت مثانه می‌رود جا به جا شود، درد بسیار زیادی را به همراه دارد. این سنگ با هر اندازه‌ای می‌تواند با مسدود کردن مسیر ادرار موجب التهاب کلیه شود. از دیگر علائم سنگ کلیه در سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییر رنگ ادرار به قرمز و قهوه‌ای 
• دفع بیش از حد ادرار و تکرار ادرار 
• تب و لرز 
• بوی بد ادرار 
• حالت تهوع 
• عفونت 
• سوزش ادرار
• درد بسیار شدید در پهلوها، زیر شکم، کشاله ران و… 

انواع سنگ کلیه سالمندان

سنگ کلیه با توجه به دلایل و عوامل بروز آن، دارای انواع مختلفی است. در ادامه با انواع سنگ کلیه بیشتر آشنا خواهید شد:

• سنگ عفونی: این نوع سنگ‌ها حدود ۵ تا ۱۵ درصد سنگ‌های ادراری را تشکیل می‌دهد و از منیزیم، آمونیوم و فسفات تشکیل شده است. دلیل اصلی ایجاد این سنگ‌ها عفونت‌های ادراری بوده، از این رو احتمال بروز آن در خانم‌ها دو برابر آقایان می‌باشد. اگر این سنگ‌ها درمان نشود علاوه بر نازایی می‌تواند باعث انسداد سیستم ادراری فرد شود و در نهایت منجر به فوت بیمار خواهد شد. 
• سنگ اسید اوریک: به دلیل مصرف موادغذایی پروتئین دار، افزایش اسید اوریک ادرار، بیماری‌های افزایش دهنده اوره خون، چاقی و اضافه وزن و… احتمال ابتلا به سنگ اسید اوریک را افزایش دهد. 
• سنگ سیستئینی: احتمال بروز سنگ سیتئینی بسیار کم است، برخی از پزشکان ابتلا به این سنگ کلیه را ارثی و ژنتیکی می‌دانند. کاهش حجم ادرار و کاهش PH ادرار می‌تواند موجب بروز این سنگ کلیه شود. 
• سنگ کلسیم: یکی از رایج‌ترین و شایع سنگ‌ها که تنها در اثر عادات غذایی بد در بدن ایجاد می‌شود، سنگ کلسیم است. این سنگ در اثر خوردن غذاهای حاوی اگزالات در بدن ایجاد می‌شود و در صورتی که مایعات بدن کم باشد احتمال ابتلا به این عارضه به شدت افزایش پیدا می‌کند. البته عوامل دیگری هستند که احتمال بروز سنگ کلسیم را بیش از پیش افزایش می‌دهد ازجمله این عوامل عبارتنداز:
  • پرکاری تیروئید 
  • کمبود سیترات 
  • مصرف کورتون
  • هیپرکلسیوری 
  • افزایش دفع کلسیم بدن 
  • افزایش دفع اگزالات اسیدی 

بیشتر بخوانید: عوارض دیالیز در افراد مسن

درمان سنگ کلیه در سالمندان

خوشبختانه علم پزشکی به قدری پیشرفت کرده که راه و روش‌های بسیاری برای درمان سنگ کلیه به وجود آمده است. البته درمان سنگ کلیه سالمندان بیشتر به نوع سنگ و اندازه آن بستگی دارد. اکنون پزشکان با راه‌های درمانی جدیدی که ایجاد شده است به راحتی سنگ کلیه را از بین می‌برند.

1. سنگ شکن: یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان سنگ کلیه که برای بسیاری از افراد ازجمله سالمندان مورد استفاده قرار می‌گیرد، سنگ شکن با امواج ضربه‌ای است. در این روش با کمک امواج ضربه‌ای، سنگ کلیه را به قطعات کوچکی تبدیل می‌کنند و این سنگ‌ها به راحتی و از طریق ادرار دفع می‌شود. این کار با تزریق آرام‌بخش انجام می‌شود و نهایتا به یک ساعت زمان نیاز دارد. سپس بعد از یک ساعت بیمار می‌تواند از بیمارستان ترخیص شود. 
2. آرتروسکوپی: در این روش ابتدا بیمار را بیهوش می‌کنند، سپس پزشک از طریق مثانه لوله‌ای را به داخل بدن می‌فرستد. این لوله سنگ کلیه را پیدا کرده و با لیزر آن را از بین می‌برد. البته این کار را تنها برای سنگ‌های ریز انجام می‌دهند. در این روش به هیچ عنوان زخمی روی بدن ایجاد نمی‌شود. 
3. جراحی: از روش جراحی بیشتر برای از بین بردن و درمان سنگ‌های بزرگ استفاده می‌کنند. در این روش که با بیهوشی بیمار همراه است، برش کوچکی در قسمت پشت و نزدیک کلیه ایجاد می‌کنند و سپس با استفاده از ابزارهای مختلف سنگ را خارج خواهند کرد. این روش دوران نقاهت طولانی‌تری نسبت به دیگر روش‌های درمانی دارد. 

درمان گیاهی برای دفع سنگ کلیه

استفاده از روش‌های گیاهی برای درمان سنگ کلیه ممکن است بیش از روش‌های پزشکی طول بکشد، اما داروها و دمنوش‎های مصرفی هیچگونه عوارضی برای بدن نخواهند داشت، در مقابل موجب تقویت بدن می‌شوند. این روش‌های گیاهی از طب سنتی گرفته شده و از قدیم‌الایام برای درمان سنگ کلیه، درد ناشی از آن و… معرفی می‌شدند. 

• مصرف نعناع: گیاه نعناع خواص درمانی بالایی دارد و می‌تواند موجب تثبیت اوریک اسید بدن شود. اسید استیک موجود در گیاه نعنا می‌تواند از بروز مجدد سنگ کلیه جلوگیری کند. 

• مصرف برگ گزنه: این گیاه یک گیاه پرکاربرد با خواص درمانی بسیار بالا است. در طب سنتی از قدیم الایام از این گیاه برای درمان عفونت مجاری ادراری، التهاب مثانه و شکستن سنگ کلیه استفاده می‌کردند. به دلیل خواص درمانی و خوراکی بالایی که دارد، در حال حاضر این گیاه به صورت قرص و کپسول هم در داروخانه‌ها موجود است. اما استفاده از دمنوش گزنه می‌تواند در دفع سنگ کلیه تاثیر بیشتری داشته باشد. 

• مصرف ریحان: برای اینکه از بروز سنگ کلیه جلوگیری کنید، به مدت ۵ الی ۶ ماه هر روز یک قاشق پودر ریحان را با عسل ترکیب کنید و سپس آن را میل کنید. این کار علاوه بر درمان سنگ کلیه از ابتلای مجدد آن هم جلوگیری می‌کند. 

• مصرف سیاه دانه با عسل: مصرف ترکیب سیاه‌دانه با عسل می‌تواند تاثیر بسیاری روی درمان سنگ کلیه داشته باشد. برای استفاده از این ترکیب بهتر است دو واحد عسل و سه واحد سایه دانه را با یکدیگر ترکیب کنید و روزی سه قاشق میل کنید. 

• ریشه قاصدک: ریشه قاصدک علاوه بر اینکه یک ضدعفونی کننده بسیار قوی است، می‌تواند به عنوان یک مسکن قوی هم عمل کند. ریشه قاصدک با ادرارآوری بالایی که دارد می‌تواند موجب شکسته شدن سنگ کلیه شود. 

• گیاه بابا آدم: این گیاه که از خانواده گیاه خارخاسک می‌باشد در طب سنتی طرفدار بسیاری دارد. خواص درمانی این گیاه بالاست، از مهم‌ترین آن‌ها علاوه بر درمان سنگ کلیه می‌توان به سم زدایی بدن اشاره کرد. با نوشیدن دمنوش این گیاه کلیه‌ها، کبد و دستگاه گوارش سم زدایی خواهد شد. 

بیشتر بخوانید: بیماری کلیه در سالمندان

ورزش های مناسب برای دفع سنگ کلیه

در کنار داشتن یک رژیم غذایی مناسب ورزش هم می‌تواند روی سلامتی افراد تاثیرگذار باشد. ازجمله ورزش‌های مناسب برای دفع سنگ کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورزش‌های هوازی: ورزش‌های هوازی می‌توانند با افزایش جریان خون در بدن موجب خون‌رسانی بهتری به بافت‌ها و عضلات بدن شود. افزایش گردش خون باعث می‌شود تا خون با سرعت بیشتری از کلیه‌ها عبور کند و سم‌زدایی و دفع مواد سمی بسیار سریع‌تر انجام می‌شود. از این رو احتمال ابتلا به سنگ کلیه کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.
  شنا، طناب زدن، زومبا، دویدن، ایروبیک، دوچرخه سواری و… از ورزش‌های هوازی هستند. 
• یوگا: یوگا به دلیل داشتن حرکات کششی می‌تواند روند دفع سنگ کلیه را تسهیل کند. با انجام منظم و روتین یوگا می‌توان از درد ناشی از سنگ کلیه و ابتلا به آن جلوگیری کرد. ازجمله تمرینات یوگا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • حرکت چرخشی: این حرکت، مخصوص ورزش یوگا است. با این حرکت می‌توان درد ناحیه کمر و لگن را مهار کرد. به پشت روی زمین دراز بکشید و پاهای خود را به داخل شکمتان جمع کنید، باید زانوهایتان را به پیشانی خود نزدیک کنید. بعد از چند ثانیه به حالت اولیه خود بازگردید و چند بار دیگر این کار را انجام دهید. 
  • حرکت کبری: این حرکت ورزشی می‌تواند به بهبود گردش خون در بدن و پاکسازی کلیه‌ها از سموم و سنگ کلیه جلوگیری کند. برای انجام این حرکت ورزشی از طرف شکم روی زمین دراز بکشید سپس کف دستان خود را به سمت پهلوها برده و فشار دهید، عضلات سر، سینه و باسن خود را به سمت بالا بکشید. برای چند ثانیه در این حالت بمانید سپس نفس عمیق کشیده و به حالت عادی اولیه برگردید. این کار را روزانه چندین بار انجام دهید.
  • حرکت کمان: این حرکت می‌تواند درد ناشی از سنگ کلیه در بدن و لگن را کاهش دهد. برای انجام این کار روی زمین به شکم دراز بکشید سپس پاهای خود را به سمت بالا خم کنید و با دستان خود پاهایتان را بگیرید. این کار را به مدت ۳۰ ثانیه و برای چندین مرتبه در روز انجام دهید. بعد از هربار به آرامی به حالت قبل برگردید و مجددا این حرکت را تکرار کنید. 
  • حرکت عقاب: در این حرکت علاوه بر اینکه تعادل بدن بهبود پیدا می‌کند، عضلات شکم را هم تقویت می‌شود. برای انجام این کار پای راست خود را بلند کرده و از روی پای چپتان رد کنید و به صورت طناب پیچ خورده پاها را روی هم قرار دهید. سپس دستان خود را در مقابل صورتتان قرار دهید و آرنجتان را به سمت جلو خم کنید.  

مواد غذایی مناسب برای سنگ کلیه سالمندان

افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند بهتر است برای جلوگیری از ابتلای مجدد به آن، از یک رژیم غذایی درست و اصولی پیروی کنند. این دسته از افراد در برنامه غذایی خود بایدها و نبایدهایی دارند که برای حفظ سلامتی و جلوگیری از ابتلای مجدد آن باید به این قوانین پایبند باشند:

• آبرسانی به بدن خود را فراموش نکنید، سعی کنید روزانه حدود ۱۲ لیوان آب مصرف کنید. کمبود آب در بدن به شدت احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. 
• مرکبات حاوی سیترات طبیعی هستند، از این رو می‌توانند از ایجاد سنگ کلیه در بدن جلوگیری کنند. از این رو بهتر است مصرف مرکبات و آبمیوه‌های طبیعی را افزایش دهید. 
• هرچه سطح کلسیم بدن کاهش پیدا کند، میزان اگزالات بدن افزایش پیدا خواهد کرد. لبنیات، شیر، ماست، پنیر و.. از بهترین منابع کلسیم هستند.  

بیشتر بخوانید: مثانه عصبی در بزرگسالان

مواد غذایی مضر برای سنگ کلیه

• مصرف نمک در غذای خود را به حداقل برسانید. زمانی که میزان سدیم در بدن افزایش پیدا کند، کلسیم موجود در ادرار هم بالا خواهد رفت و همین موضوع می‌تواند موجب تشکیل سنگ در کلیه شود. سعی کنید در زمان خرید مواد غذایی به جدول ترکیبات آن و مقدار سدیم موجود در آن توجه داشته باشید. 
• مصرف پروتئین‌های حیوانی چون ماهی، مرغ، گوشت قرمز، تخم مرغ و.. را کاهش دهید. افزایش مصرف این مواد تنها موجب افزایش اسید اوریک بدن می‌شود. نقش سیترات موجود در بدن از بروز سنگ کلیه جلوگیری می‌کند، اما با افزایش پروتئین حیوانی در بدن مقدار سیترات کاهش پیدا پیدا کرده و خطر ابتلا به سنگ کلیه افزایش می‌یابد. 
• از موادغذایی حاوی اگزالات با دقت استفاده کنید. موادغذایی که اگزالات بالایی داشته باشد می‌توانند احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند. ازجمله غذاهایی که حاوی اگزالات هستند می‌توان به سیب زمینی شیرین، چای، اسفناج، آجیل، شکلات، چغندر و.. اشاره کرد. 
• مصرف نوشیدنی‌های گازدار چون نوشابه، دلستر و… را به حداقل برسانید. 
• مصرف قند، شیرین‌کننده‌های مصنوعی، مواد غذایی حاوی ساکاروز و فروکتوز را کاهش دهید. 

از کجا بفهمیم سنگ کلیه دفع شده است؟

سنگ کلیه زمانی که در بدن باشد و حرکت کند موجب درد بسیاری در بدن می‌شود. از این رو مشخص است که هنوز سنگ در بدن بوده و دفع نشده است. اگر زمانی گمان کردید که سنگ کلیه را دفع کرده‌اید برای اطمینان خاطر بیشتر می‌توانید به پزشک مراجعه کنید تا با گرفتن یک اسکن، از این بابت اطمینان خاطر پیدا کنید. در حین دفع سنگ کلیه سعی کنید مایعات بسیاری استفاده کنید تا روند دفع سنگ کلیه را آسان‌تر کند. علاوه بر این موضوع مصرف مایعات در زمان دفع سنگ کلیه می‌تواند از بزرگ شدن آن جلوگیری کند. 

پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه سالمندان

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده‌اند، احتمال ابتلای مجدد برای آن‌ها بسیار زیاد است. از این رو باید نسبت به ابتلای مجدد به سنگ کلیه اقدام کنند. طبق نظر پزشکان ممکن است بین هر سنگ کلیه‌ای حدود هفت سال فاصله زمانی وجود داشته باشد. البته این موضوع در رابطه با همه افراد صدق نمی‌کند، سیستم بدنی افراد بسیار متفاوت است. با رعایت چند نکته می‌توانید از ابتلای مجدد به سنگ کلیه جلوگیری کنید.

• کاهش مصرف غذاهایی که حاوی سدیم و نمک هستند. استفاده از نمک زیاد می‌تواند احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش دهد. 
• مایعات مصرفی خود را افزایش دهید. نوشیدن مقدار زیاد مایعات می‌تواند از کمبود آب بدن و بروز سنگ کلیه جلوگیری کند. 
• زمانی که کلسیم بدن در یک سطح قرار داشته باشد، به هیچ عنوان نمی‌تواند باعث بروز سنگ کلیه در بدن شود. اگر میزان کلسیم بدن افزایش یا کاهش پیدا کند و از مقدار استاندارد خارج شود، می‌تواند خود دلیلی بر ایجاد سنگ کلیه شود. 

بیشتر بخوانید: بی اختیاری ادرار سالمندان

سخن پایانی 

یکی از عارضه‌های مهمی که می‌تواند روی سیستم بدن سالمندان تاثیر بسیاری بگذارد، سنگ کلیه است. این بیماری با درد و التهاب شدیدی همراه است و در صورتی که درمان نشود می‌تواند موجب عفونت شدید و مرگ فرد شود. خوشبختانه این عارضه راه‌های درمانی بسیاری دارد که پزشک با توجه به شرایط جسمی فرد نسبت به درمان سنگ کلیه سالمندان اقدام می‌کند. 

سوالات متداول

آیا استفاده از روش‌های سنتی می‌تواند درمان کننده سنگ کلیه در بدن باشد؟

بله، روش‌های سنتی در بسیاری از مواقع می‌توانند بسیار موثرتر از روش‌های دارویی تاثیرگذار باشند. 

آیا هر دردی در ناحیه شکم و پهلوها درد سنگ کلیه است؟

درد سنگ کلیه یک درد ممتد است به از پشت پهلوها تا زیر شکم را درگیر خود می‌کند. در بسیاری از مواقع به سمت کشاله ران‌ها هم خواهد رفت. 

آیا کودکان هم به سنگ کلیه مبتلا می‌شوند؟

معمولا سالمندان و افراد بالای ۳۰ سال به این عارضه مبتلا خواهند شد.  

تحرک و پیاده‌روی هم می‌تواند دفع سنگ کلیه را تسهیل کند؟

بله، پیاده روی و فعالیت ورزشی یکی از راه‌های درمان کننده سنگ کلیه هستند.