مرگ یک نفر تراژدی است اما مرگ میلیون‌ها نفر فقط یک آمار است و بس. این جمله را ژورف استالین گفته است. این روزها که اعداد مرگ و میر ناشی از ویروس کرونا در شهرها و کشورهای مختلف اعلام میشود، شاید به این فکر می‌کنیم که بین اعداد رسمی حکومت‌ها و گمانه‌زنی رسانه‌ها، گاهی اختلاف چند هزار نفری وجود دارد.
چند هزار عدد گم شده! چند هزار نفر نادیده گرفته شده! چند هزار نفس قطع شده! انگار که همه چیز در اعداد خلاصه شده است.
اما این ویروس که دنیای این روزهای‌مان را شبیه فیلم‌های آخرالزمانی کرده است چیست؟ چه کنیم که سر و کارمان به این ویروس نیفتد؟ اگر روزی به هر دلیل این ویروس وارد بدن‌مان شد چه باید بکنیم؟ درمانش چگونه است؟ آیا واکسنی دارد؟
در این نوشته تلاش کرده‌ایم، پاسخی برای سوالاتی از این دست ارائه بدهیم.
هیولایی به نام بیماری کرونا
اولین بار در دسامبر سال ۲۰۱۹ کشور چین همه دنیا را از گسترش ویروس تازه‌ای آگاه کرد. در طی ماه‌های بعد این ویروس به سایر کشورها رسید و تعداد مبتلایان بیشتر شد. این ویروس از خانواده ویروس‌های کرونا-۲ است که باعث بیماری حاد تنفسی به نام کووید-۱۹ یا به اصطلاح کرونا ویروس میشود.
این ویروس از پوسته‌ای لیپیدی (Lipid) به نام کپسید (Capsid) تشکیل شده است که کدهای ژنتیکی DNA و RNA در آن قرار دارد و چند شاخک پروتئینی روی آن چسبیده است؛ هر ویروس فقط با ورود به درون سلول زنده میتواند خودش را تکثیر کند.
ویروس کورونا از چه راهی پخش میشود؟
کورونا ممکن است از طریق سطوح، پخش بشود. البته هنوز به طور مشخص معلوم نشده که هر بار برای چه مدت میتواند بر روی هر سطح دوام بیاورد.
مسیر اصلی سرایت کرونا از طریق قطرات ریز تنفسی است؛ مثلاً وقتی سرفه یا عطسه می‌کنید یا وقتی با فردی که بیمار است تماسی داشته باشید و بعد صورت‌تان را لمس کنید، ویروس سفرش را آغاز می‌کند و به دستگاههای بدن شما وارد میشود.
وقتی ویروس کرونا وارد بدن‌مان میشود چه می‌کند؟
کرونا رود‌ه‌ها، دستگاه گوارش، طحال و به ویژه ریه‌ها را بیشتر هدف می‌گیرد و بیشترین تخریب را در ریه‌ها ایجاد می‌کند. تنها چند عدد ویروس کرونا می‌توانند با ورود و تکثیرشان در بدن شما شرایط بغرنجی را به وجود بیاورند.
ریه‌ها از میلیاردها سلول اپیسلیال (Epithelial Cells) پوشیده شده است که مخاط روی دستگاه‌ها را پوشانده‌اند؛ بنابراین بیش از همه آلوده می‌شوند. کرونا به گیرنده ویژه‌ای در سطح سلول هورمونی وصل میشود تا از این روش، کد ژنتیکی خودش را برای تکثیر تزریق کند.
سلول اشغال‌شده مثل یک کارخانه تولیدی، این بار کدهای ویروس را تولید می‌کند و پر میشود از سلول‌های کپی‌شده تا جایی که اشباع میشود و آخرین دستور را دریافت می‌کند: خودکشی!
با ترکیدن سلول پر از ویروس، حالا ویروس‌های تازه هر کدام به هر سلول تازه‌ای حمله میکنند و این چرخه ادامه پیدا می‌کند. تعداد سلول‌های آلوده‌شده به صورت تصاعدی افزایش پیدا میکنند و با گذشت ده روز، میلیون‌ها سلول در بدن شما آلوده شده‌اند و میلیاردها ویروس، ریه را به اشغال خودشان درآورده‌اند.
با این همه ویروس هنوز آسیب زیادی به شما وارد نکرده ولی هیولایی را بیدار کرده که قدرت آن میتواند شما را از پا در بیاورد.
سیستم ایمنی بدن پس از ورود ویروس کرونا چه می‌کند؟
وظیفه سیستم ایمنی بدن، نگهداری از شماست که خودش میتواند بسیار خطرناک باشد. زمانی که سیستم ایمنی برای مبارزه با کرونا لشکرکشی می‌کند، ویروس کرونا تعدادی از آن‌ها را به روش مرموزی آلوده می‌کند و بین آن‌ها سردرگمی ایجاد می‌کند. سلول‌ها چشم یا گوش ندارند بلکه از راه فرستادن پروتئین‌های اطلاعاتی کوچکی به اسم سایتوکین (Cytokine) ارتباط برقرار میکنند.
تقریبا همه واکنش‌های ایمنی بدن از همین راه ارتباطی کنترل میشود. کرونا باعث میشود سلول‌های ایمنی آلوده‌شده، بیش از اندازه تحریک شوند و درخواست یک حمله تمام‌عیار را اعلام کنند. به یک معنا کرونا، سیستم ایمنی بدن را به یک جنون جنگی می‌اندازد تا سیستم، بیشتر از نیاز، نیرو به میدان بفرستد. به‌ویژه دو گونه از سلول‌های ایمنی، آشوب به پا میکنند:
- نیوتروفایل‌های قاتل (Neutrophiles) که خود ما را هم می‌توانند بکشند! با درخواست پیام کمک فوری، هزاران نیوتروفایل به میدان می‌آیند و با ترشح آنزیم‌های کشنده همان قدر که دشمن را می‌کشند ما را هم نابود میکنند!
- از سلول‌های جنگنده، قاتلان تی (Killer T Cells) هستند که به سلول‌های آلوده دستور خودکشی می‌دهند.
اما حالا که خشمگین و سردرگم شده‌اند به سلول‌های سالم هم دستور خودکشی می‌دهند! مادامی که سلول‌های ایمنی بیشتری به کارزار وارد می‌شوند بافت‌های سالم بیشتری از ریه را هم نابود میکنند.
اوضاع میتواند آن‌قدر وخیم شود که خسارت جبران‌ناپذیری به ریه‌ها وارد شود و شما را برای همیشه معلول کند. در بیشتر موارد سیستم ایمنی قادر است تا کم‌کم کنترل اوضاع را به دست بگیرد و سلول‌های آلوده را بکشد و ویروس‌هایی را که در تلاش برای آلوده کردن سلول‌های تازه هستند متوقف کند و میدان جنگ را تمیز کند.
کرونا چگونه پیروز میشود؟
بیشتر مردمی که دچار کرونا می‌شوند با علائم نسبتا ملایمی مانند سرفه‌های خشک و تب، آن را پشت سر می‌گذارند. ولی در موارد بسیاری هم دچار علائم بحرانی می‌شوند. البته درصد دقیقی از این موارد در دست نیست ولی میشود با اطمینان گفت درصد افرادی که وضعیت وخیمی پیدا میکنند نسبت به آنفلوانزا بیشتر است.
در موارد وخیم این بیماری، میلیون‌ها سلول اپیسلیال می‌میرند و پوشش محافظتی ریه از بین میرود و این به این معنی است که آلوئول‌ها (Alveoll) کیسه‌های هوایی کوچکی که تنفس با آن انجام میشود حالا در معرض باکتری‌های عفونت‌زایی قرار می‌گیرند که در حالت عادی مشکل بزرگی نبودند.
بیمار دچار عفونت حاد ریه میشود؛ نفس کشیدن جان‌فرسا شده و برای زنده ماندن، دستگاه تنفس مصنوعی نیاز است. سیستم خسته دفاعی بدن که چند هفته با تمام قوا جنگیده، حالا در معرض تهاجم عفونت باکتری‌ها شکست می‌خورد؛ باکتری‌ها به شبکه خون بدن وارد می‌شوند و تمام خون بدن را در اختیار می‌گیرند و این جا بیمار در یک قدمی مرگ است.
همه‌گیری‌های کم‌سرعت و پرسرعت کرونا
کرونا ویروس اغلب با ویروس آنفلوانزا مقایسه میشود اما هیولایی بسیار خطرناک‌تر است. به سختی بتوانیم نرخ درصد کشندگی آن را تعیین کنیم ولی با قاطعیت می‌دانیم که شیوع آن بسیار بالاتر و سریع‌تر از آنفلوانزا است.
همه‌گیری‌ها به دو گونه گسترش پیدا میکنند: شیوع سریع و شیوع کند. این که کدام یک آینده پیش روی ماست به شدت به واکنش جمعی ما در روزهای نخستین شیوع بستگی دارد. یک همه‌گیری سریع، بسیار وحشتناک است و جان بسیاری از آدم‌ها را می‌گیرد ولی در مقابل، همه‌گیری‌های کم‌سرعت حتی در تاریخ ثبت نخواهند شد.
چرا شیوع سریع ویروس کرونا بد است؟
بدترین سناریوی ممکن برای یک همه‌گیری سریع، شروع با نرخ بالای ابتلا است.
حالا چرا این حالت این‌قدر بد است؟
در همه‌گیری سریع، افراد زیادی به طور همزمان با هم بیمار می‌شوند. اگر این تعداد خیلی زیاد باشد دیگر هیچ نظام بهداشت و درمانی توان پاسخگویی و ارائه خدمات به این بیماران را ندارد. یعنی منابع کافی مثل کادر درمان و تجهیزات مثل دستگاههای تنفسی برای همه وجود ندارد. به همین خاطر بیمارهایی که ممکن بود نجات پیدا کنند به خاطر نداشتن امکانات، جان خود را از دست می‌دهند. با خسته و بیمار شدن کادر درمان، ظرفیت رسیدگی هم کمتر خواهد شد.
اگر چنین اتفاقی رخ بدهد آن وقت تصمیم‌های وحشتناکی درباره این که چه کسی زنده بماند و چه کسی نباید، گرفته خواهد شد!
چه زمانی باید تست کرونا بدهیم؟
باید تست کرونا بدهید اگر
- در منطقه‌ای هستید که ویروس کرونا در آن منتشر شده است
- سابقه سفر به نقاط آلوده را دارید
- با فرد مبتلا به ویروس کرونا در ارتباط مستقیم بوده‌اید
- علائمی مانند گلودرد، آب‌ریزش بینی یا مشکلات تنفسی دارید
لازم نیست همه به مراکز درمان مراجعه کنند و آزمایش دهند، زیرا این ویروس مدتی طول می‌کشد تا تکثیر و قابل شناسایی شود. بیمارستان‌ها هم فقط وظیفه دارند موردهای مشکوک را آزمایش کنند.
تست کرونا چگونه انجام میشود؟
در این آزمایش از ترشحات عمق حلق بیمار نمونه‌گیری میشود و در آزمایشگاه ویروس‌شناسی آن را بررسی میکنند. با آزمایش این نمونه متوجه می‌شوند که آیا در ترشحات، محتوای ژنتیکی ویروس وجود دارد یا خیر.
معمولا آزمایش PCR در حدود چهار تا پنج ساعت طول می‌کشد. آزمایش کرونا در همه کشورها یکسان است اما تفاوت‌های کوچکی هم دارد از قبیل اینکه برخی با حساسیت بیشتری انجام میشود و برخی هم با حساسیت کمتر اما در مقابل سریع‌تر ولی اصول آزمایش در همه جا یکسان است.
چه وظیفه‌ای بر عهده ماست؟
برای دوری و پرهیز از چنین حالتی همه دنیا و به عبارتی تک‌تک ما باید تا آنجا که میشود سرعت فراگیری ویروس کرونا را کند کنیم. همه‌گیری که کند شود میتواند با واکنش‌های به موقع کنترل شود. به ویژه وقتی مراکز خدمات درمانی و بیمارستان‌ها اشباع نشوند.
محققان گامی بزرگ برای ساخت واکسن کرونا و جلوگیری از انتشار عفونت این ویروس برداشته‌اند اما یادمان باشد تا این لحظه هنوز به طور قطعی واکسنی برای درمان بیماری کرونا نداریم. پس باید رفتار اجتماعی‌مان را طوری مهندسی کنیم که مثل یک واکسن اجتماعی عمل کند و این موضوع تنها دو معنی دارد:
- آلوده نشویم.
- دیگران را آلوده نکنیم.
طرح غربالگری کرونا
وزارت بهداشت و درمان ایران طی اطلاعیه‌های متعدد عنوان کرده است طرح غربالگری و پایش کشوری ایرانیان از طریق شماره تلفن ۴۰۳۰ در حال پیاده‌سازی است و اجرای موفق آن نیازمند همکاری بیش از پیش هموطنانمان است.
چرا کرونا درمان ندارد؟
این ویروس به دلایل ناشناحته در کمتر از یک فصل پیش ایجاد و هنوز درمان و واکسنی ندارد. هر واکسن و قرص درمان کوروناویروس به دلیل شرابط خاص جهان، مطمئنا بدون تست‌های تکمیلی روانه بازار خواهد شد و باید در آینده انتظار عوارض داروی کورونا را هم بکشیم.
شاید به نظر، بسیار ابتدایی باشد اما یادتان باشد که بهترین کاری که می‌توان کرد، شستن دست‌هاست. ویروس کرونا همان‌طور که گفتیم در یک پوسته چربی قرار دارد و صابون‌ها به راحتی این لایه چربی را حل میکنند و این ویروس را از بین می‌برند.
حرکت دست‌ها هنگام شستن باعث میشود تا این ویروس جدا و با آب شسته شوند. دستان‌تان را طوری بشورید که انگار به فلفل تند دست زده‌اید و الان می‌خواهید در چشم‌هایتان لنز بگذارید!
رعایت فاصله اجتماعی برای جلوگیری از کرونا
حس خوبی ندارد ولی مجبوریم انجامش بدهیم! نه همدیگر را بغل کنید و نه با یکدیگر دست بدهید. حتماً در خانه بمانید؛ برای محافظت از جان خودتان و دیگران و به ویژه کسانی که لازم است تا برای عملکرد جامعه بیرون باشند مثل کادر درمان، مثل صندوقدارهای سوپرمارکت‌ها یا نیروهای پلیس.
در یک مقیاس بزرگ‌تر، قرنطینه‌ها برای اعمال محدودیت‌هایی هستند از جمله: سفر نکردن یا حتی خارج نشدن از خانه. قرنطینه شدن، تجربه خوبی نیست ولی برای ما و به ویژه محققانی که روی دارو یا واکسن این ویروس کار میکنند، زمانی حیاتی و طلایی میخرد.
پس لطفا اگر به شما توصیه به قرنطینه شدن شده است، دلیل آن را درک کنید و به آن نهایت احترام را بگذارید خصوصا برای مقابله با خطر کرونا برای سالمندان.
بله! هیچ‌کدام از این‌ها جالب نیستند ولی در مقابل نتیجه‌ای که انتظار داریم، هزینه بسیار کمی است. شاید باورتان نشود اما طبق بررسی‌ها گفته میشود کاهش آلودگی هوا ناشی از اعمال قرنطینه در کشور چین در طی دو ماه گذشته، باعث جلوگیری از مرگ ۴۰۰۰ کودک زیر پنج سال و ۷۳۰۰۰ انسان بالای هفتاد و پنج سال شده است!
عوارض مصرف الکل و مواد شوینده بر پوست در دوران کرونا
بصورت کلی هرنوع مواد ضدعفونی کننده و پاک کننده میتواند از طریق منافذ پوست نفوذ پیدا کند و این مورد در بلندمدت اصلا مفید نیست و موجب خارش، التهاب و اگزمای پوستی میشود. در ماه‌هایی که مردم برای مقابله با ویروس کورونا حتی به صورت خود مواد شوینده قوی و الکل میزنند آمار التهابات پوستی به شدت افزایش یافته است.
- اولین راهکار درمان خانگی خشکی و اگزمای ناشی از الکل و مواد شوینده، کرمهای مرطوب کننده و چرب هستند.
- دومین راهکار ایجاد تعادل چربی و آب پوست مصرف غذاهای مقوی و سرشار از ویتامین دی و امگا۳ است.
- روش سوم برطرف کردن التهاب پوستی استفاده از روغن‌های سنتی مخصوص پوست مانند روغن نارگیل و جوجوبا است.
- و در نهایت مهمترین اقدام قطعا بررسی مواد شوینده و نوع الکل و تاثیر آن برروی پوست است زیرا بسیاری از این مواد برای تماس مستقیم با پوست ساخته نشده‌اند.
ویروس کرونا کی تمام میشود؟
کرونا تا جه مدت ادامه دارد؟ پاسخ به این که یک همه‌گیری جهانی چطور به پایان میرسد به این بستگی دارد که با چه سرعتی گسترش می‌یابد. اگر سریع و با شیب تندی شروع بشود پایان غم‌انگیزی در انتظار ماست. ولی اگر شروع و شیوع آن‌ها کند باشد پایان قابل تحملی خواهند داشت و از بین میرود.
پس در این شرایط پیچیده، یادتان باشد که همه چیز در دستان شماست.
آخرین آمار کرونا در ایران و جهان
[COVID19-WIDGET country=”Iran” title_widget=”ایران” confirmed_title=”آمار مبتلایان” قربانیان_title=”قربانیان” بهبودیافتگان_title=”بهبودیافتگان”][COVID19-GRAPH country=”Iran” title=”Iran” confirmed_title=”Confirmed” deaths_title=”Deaths” recovered_title=”Recovered”]
یک دیدگاه